• 1) (Προκ. για οικογένεια ή γενιά)
  • α) παιδί, γιος ή κόρη:
    • όσοι έχετε παιδία … για λόγου τους πονεί σας η καρδία (Ευγέν. 167)·
    • το θηλυκόν μου παιδίν ή το αρσινικόν (Διαθ. Ακοτ. 147²⁰· Πανώρ. Έ 333)·
    • (σε παροιμ. φρ.):
      • έχασε μάννα το παιδί και το παιδίν την μάνναν (Ψευδο-Γεωργηλ., Αλ. Κων/π. (Wagn.) 197)·
      • να κλαίει η μάννα το παιδί και το παιδί την μάνναν (Ψευδο-Γεωργηλ., Αλ. Κων/π. (Wagn.) 220)·
      • Κάμε παιδιά να 'λπίζεις χαρά (Πανώρ. Δ́ 101)·
      • Την παίδα δίδουν τα παιδιά, γιαύτος παιδιά τα λέσι (Πανώρ. Δ́ 105)·
    • εκφρ.
      • (1) παιδί γεροντικό = παιδί που γεννήθηκε από γέρους γονείς:
        • (Πεντ. Γέν. XLIV 20)·
      • (2) παιδί σπλαγχνικό/φυσικό = γνήσιο παιδί:
        • (Βυζ. Ιλιάδ. 268), (Φορτουν. Β́ 200)·
    • φρ.
      • (1) βαστάζω παιδί = (για γυναίκα) κυοφορώ, είμαι έγκυος:
        • (Διηγ. Αλ. V 26)·
      • (2) κάμνω παιδί =
        • (α) αποκτώ παιδί:
          • (Πανώρ. Γ́ 159), (Διγ. Άνδρ. 366^1‑5)·
        • (β) (ειδικά για γυναίκα) γεννώ:
          • (Διηγ. Αλ. V 26)·
      • (3) ποιώ παιδί = τεκνοποιώ, γεννώ:
        • (Ιατροσόφ. 102¹)·
      • (4) ρίχνω το παιδί = αποβάλλω:
        • (Ιατροσ. 21¹⁰¹)·
      • (5) συλλαμβάνω παιδί = (για γυναίκα) μένω έγκυος:
        • (Διγ. Z 47)·
  • β) (ειδικά) γιος:
    • να έρτεις προς το κιβωτό εσύ και τα παιδιά σου … και γεναίκες των παιδιών σου (Πεντ. Γέν. VII 18)·
  • γ) (προκ. για θετό παιδί):
    • Είπα πως είν’ παιδί μου και όχι ποτέ από μένα γεννημένον (Πιστ. βοσκ. V 5, 64)·
    • έκφρ. αναθρεφτό παιδί/παιδί τσ’ αγάπης = υιοθετημένο παιδί:
      • (Φορτουν. Γ́ 585), (Πιστ. βοσκ. V 5, 77)·
    • φρ. κάνω κάπ. παιδί μου = υιοθετώ κάπ.:
      • (Ροδινός 209)·
  • δ) (στον πληθ.) οι απόγονοι, οι μέλλουσες γενιές:
    • τούτο … μεθ’ όρκου να μας ποίσεις εγράφως, να το έχομε εμείς και τα παιδία μας (Χρον. Μορ. P 2092)·
    • εκφρ. από παιδίν ως παιδίν, παιδία παιδιών, παιδίων παιδίων = προκ. για κληρονομική μεταβίβαση περιουσίας ή υποχρέωσης από γενιά σε γενιά:
      • (Διαθ. Ακοτ. 146⁹), (Μαχ. 550^15, 16), (Δωρ. Μον. XXIII)·
  • ε) (προκ. για δήλωση κοινής καταγωγής):
    • εσένα θέλομεν … να σ’έχομεν αφέντην μας … μετ’ εσένα είμεστεν ενός πατρός παιδία (Ιστ. Βλαχ. 794)·
  • στ) (συνεκδ.) το μικρό ζώου:
    • δυο παιδιά περιστεράς (Πεντ. Λευιτ. XV 29· Φυσιολ. 371²⁰)·
  • ζ) (με την κτητ. αντων. μου σε προσφών. που εκφράζει συμπάθεια, οικειότητα, τρυφερότητα):
    • Τέκνον μου ποθεινότατον, παιδίν μου ηγαπημένον (Σπαν. A 6· Πανώρ. Έ 345), (Φαλιέρ., Ιστ. 267)·
    • (εδώ σε επίπληξη):
      • (Σπαν. A 28)·
    • (εδώ σε αφήγηση):
      • (Λίβ. N 2556)·
    • (συχνά σε έναρθρ. κλητ.):
      • ξύπνησε, το παιδί μου, … γείρου να ντυθείς (Θυσ. 479).
• 2) (Προκ. για συγγένεια εξ αγχιστείας)
  • α) γαμπρός:
    • (Χρον. Μορ. H 2547)·
  • β) νύφη:
    • για παιδί μου το λοιπό και νύφη ποθητή μου εγώ την Πετρονέλα μου παίρνω (Φορτουν. Έ 287).
• 3) (Μεταφ.)
  • α) (σε περίφραση, για πρόσωπο που κατάγεται από κάπ. τόπο):
    • πλιας τέχνης και πλιας μαστοριάς είν’ το παιδί της Κρήτης (Ερωτόκρ. Β́ 1068)·
    • (στον πληθ., για λαό που κατοικεί σε κάπ. τόπο ή σε σχέση με το γενάρχη του):
      • εκαταδούλωσαν η Αίγυφτο τα παιδία του Ισραέλ με σκληρότητα (Πεντ. Έξ. I 12)·
      • παιδιά του Κεάθ (Πεντ. Αρ. IV 2)·
  • β) (ως χαρακτηρισμός προσώπου· με γεν ον. φανταστικού ή μυθικού προσώπου ή αφηρημένου ουσ., που δίνει μια ξεχωριστή ιδιότητα στο πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται):
    • (Ζήν. Β́ 176)·
    • Της δυστυχίας έναι παιδί (ενν. η κόρη) (Λόγ. παρηγ. L 298)·
    • αν είσαι παλληκάρι να ξαναπολεμήσομεν ωσάν παιδιά του Άρη (Διγ. O 2635)·
  • γ) (για άτομα που ανήκουν σε μια ομάδα· εδώ μαθητές):
    • (Σαχλ., Αφήγ. 112), (Χίκα, Μονωδ. 39¹⁸⁶)·
  • δ) (προκ. για τους πιστούς που ανήκουν στο ποίμνιο ενός ιερέα):
    • (Μαχ. 26¹³)·
  • ε) (προκ. για τους πιστούς ως τέκνα του Θεού ή της Παναγίας):
    • (Ιστ. Βλαχ. 2614)·
    • παιδιά εσείς του Κύριου του Θεού σας (Πεντ. Δευτ. XIV 1· Π. Ν. Διαθ. 335α 10).
• 4) Νέος ακόλουθος· φίλος:
  • σταίνω το φλάμουλόν μου, συνάγω τα παιδία μου τα συνομίληκά μου (Λίβ. P 509· Βυζ. Ιλιάδ. 355).
• 5) (Προκ. για άνθρωπο απερίσκεπτο, επιπόλαιο):
  • (Δεφ., Λόγ. 502).
• 6) Δούλος· νεαρός υπηρέτης:
  • (Διγ. Z 4144)·
  • ένα μισθαργόν, παιδίν του κηπουρού μας (Καλλίμ. 2272).
• 7) (Σε σχέση με την ηλικία του ανθρώπου)
  • α) μωρό, νήπιο:
    • επαίρνει το παιδί … βυζάνου, θεραπεύου το (Βυζ. Ιλιάδ. 154· Χρον. Μορ. P 5966)·
    • (προκ. για το Χριστό ως βρέφος):
      • ήλθον (ενν. οι μάγοι) … και εύρασι το παιδί με την Μαρίαν (Πηγά, Χρυσοπ. 256 (16))·
  • β) παιδί, αγόρι ή κορίτσι:
    • (Διήγ. Αλ. V 41), (Μαλαξός, Νομοκ. 537)·
    • βρέφη και παιδιά (Λίμπον. 462)·
    • έκφρ. από παιδίον = από την παιδική ηλικία:
      • (Αχέλ. 1195)·
  • γ) (ειδικά) αγόρι:
    • παιδιά μικρά και κορασές (Τζάνε, Κρ. πόλ. 194¹⁶)·
  • δ) (προκ. για τον Έρωτα):
    • πολλά μεγάλη χάρη έχει τ’ ολόγδυμνο παιδί που παίζει το δοξάρι (Ερωτόκρ. Ά 274)·
  • ε) (συνεκδ.) άγαλμα, ομοίωμα μικρού παιδιού:
    • Εις της φισκίνας γύροθεν ιστέκουνται … γυαλόκοπα παιδία (Λίβ. Esc. 2484)·
  • στ) νέος άντρας, παλληκάρι:
    • η κόρη ή το παιδίν οπού μέλλουν να λάβουν τα μνήστρα (Ασσίζ. 524²³)·
    • (σε προσφών.):
      • Ευγενικότατον παιδί, που την ζωήν σου δίδεις (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [903]).

[αρχ. ουσ. παιδίον. Ο τ. ‑ί στο Βλάχ. και σήμ. Ο τ. ‑ίν και σήμ. ιδιωμ., όπου και άλλοι τ. της λ.]