• 1)
  • α) Που υφίσταται σε μικρή ποσότητα, λίγος:
    • (Προδρ. IV 599)·
    • γιατρικό λίγο (Πανώρ. Ά 150)·
    • ελίγον κέρδος (Αχέλ. 1057)·
  • β) (μεταφ.):
    • 'λλίγην 'λεμοσύνην (Κυπρ. ερωτ. 29⁸· Ερωτόκρ. Ά 1122).
• 2)
  • α) Που υφίσταται σε περιορισμένο αριθμό:
    • τρίχας ολιγάς (Λόγ. παρηγ. O 568)·
    • πράγματα ολιγά (Σπαν. (Ζώρ.) V 103)·
    • η χαρά μου 'λλίους μήνες και πολλούς τα κλάματά μου (Κυπρ. ερωτ. 126⁷)·
  • β) (ως ουσ.):
    • ολιγοί μέλλουν στραφήναι εις τας χώρας τας ιδίας (Ερμον. Η 226· Φαλιέρ., Ιστ. 190)·
  • γ) που αριθμεί λίγα μέλη, ολιγάριθμος:
    • όχι από τη πληθότητά σας … εδιάλεξεν (ενν. ο Κύριος) εις εσάς, ότι εσείς το ολιγότερο από τα έθνη (Πεντ. Δευτ. VII 7)·
    • φουσσάτο … ολίγον (Χρον. Τόκκων 505).
• 3) (Προκ. για χρον. διάστημα) που έχει μικρή διάρκεια, σύντομος:
  • την 'λλίγην την ζωήν με δίχα κλάμαν να την περάσω (Κυπρ. ερωτ. 136⁵· Λίβ. Sc. 152).
• 4) (Προκ. για τοπ. έκταση, απόσταση) μικρός:
  • (Ροδινός 107), (Τζάνε, Κατάν. 16).
• 5)
  • α) (Προκ. για μέγεθος) μικρός:
    • (Προδρ. IV 652)·
  • β) (προκ. για κείμενο, ομιλία) σύντομος:
    • ολίγον καταλόγιν (Περί ξεν. 3· Ναθαναήλ Μπέρτου, Ομιλίαι I 3).
• 6) (Στο συγκρ., προκ. για ηλικία) μικρότερος:
  • γυναίκα … εις τους χρόνους ολιγότερη από τους εικοσιπέντε (Νομοκριτ. 68).
• 7)
  • α) (Προκ. για ένταση) αδύναμος, ασθενής:
    • (Πιστ. βοσκ. V 5, 423)·
    • Το πλήθος δεν με θέλει ηκούγει από την ολίγην φωνήν (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 157^v)·
  • β) (προκ. για συναισθήματα):
    • να μηδέν η αγάπη σου λιγότερή μοι γένει (Πόλ. Τρωάδ. 5795)·
  • γ) (προκ. για την ψυχή):
    • (Καρτάν, Π. Ν. Διαθ. φ. 241^v).
• 8)
  • α) (Προκ. για ποιότητα ή αξία) μικρός, ασήμαντος, μηδαμινός:
    • προτέρημαν ολίγον (Σπαν. Α 486· Ευγέν. 509)·
  • β) (για πρόσωπο) ανίκανος, ανεπιτήδειος (σε κ.):
    • ολίγος εις την γνώσιν (Συναδ. φ. 25^r).
• 9) Ανεπαρκής:
  • φύλαξιν είχαν (ενν. οι Αλβανίται) ολιγήν και βίγλα ουδέ όλως (Χρον. Τόκκων 792· Ερωφ. Γ́ 290).
• 10) (Ως σύστ. αντικ.):
  • εποίκεν και ο ρε Ζακ ολλίγον και ο ρε Τζενίος ολλίον (Μαχ. 590³⁰).
• 11) (Με την αντων. τίποτις για να δηλωθεί κάτι το ελάχιστο):
  • Μαγάρι ας εύρομε για 'δά τίποτις λίγο μίσσο (Φαλιέρ., Ιστ. 389)·
  • έκφρ. ολίγον τίποτε περισσότερον = κάτι παραπάνω:
    • (Σοφιαν., Παιδαγ. 102).
• 12) (Με το αρνητ. μόρ. ουκ για να δηλωθεί αρκετός, σημαντικός αριθμός, ποσότητα, χρόνος, κλπ.)
  • (Πουλολ. 552)·
  • Γέγονε δε αργία ουκ ολίγη (Έκθ. χρον. 76²⁵).

• Εκφρ.
  • 1) Εν ολίγῳ =
  • (α) σε μικρό χρονικό διάστημα, σύντομα:
    • (Έκθ. χρον. 75¹⁶)·
  • (β) περιληπτικά, με λίγα λόγια:
    • (Ψευδο-Σφρ.188²⁰).
  • 2) 'Λίος λαός, βλ. λαός (I) 3β έκφρ. (1).

[αρχ. επίθ. ολίγος. Ο τ. ελί‑ και σήμ. ποντ. Ο τ. λίγ‑ στο Βλάχ. και σήμ. Ο υπερθ. λιγότατος στο Somav. και ολιγότατος στο Βλάχ. (‑γω‑). Ο τ. 'λλίος σήμ. ιδιωμ. Ο τ. ολλίγος στο Meursius. Η λ. και σήμ. ποντ.]

• Ισχνός, λιπόσαρκος· λεπτοκαμωμένος:
  • οι ολιγόσαρκοι και ξηρότεροι άνδρες τοις τε όπλοις αεί εγκαρτερούσι δεινώς (Θεολ., Τζίρ. 355^25.)>

[μτγν. επίθ. ολιγόσαρκος. Η λ. και σήμ.]

• Λίγο:
  • λάλει ολιγοστά και μεμελετημένα (Σπαν. P 59).

[πληθ. του ουδ. του επίθ. ολιγοστός ως επίρρ. Η λ., καθώς και τ. λιγοστά, στο Somav.]

• 1) Ελαττώνομαι, λιγοστεύω (σε αριθμό, ποσότητα, ένταση)· κοντεύω να τελειώσω:
  • (Αιτωλ., Μύθ. 27⁴), (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 92^V)·
  • Το φως τση μέρας λιγοσταίνει (Βοσκοπ. 117).
• 2) (Μεταφ., προκ. για άνθρωπο που έχει ερωτικό καημό) χάνομαι, σβήνω:
  • γροικώ πως λιγοσταίνω, απέ την φλόγα την πολλήν θέλω καεί (Θησ. Γ́ [20⁷]).

[<επίθ. ολιγοστός + κατάλ. ‑αίνω. Ο τ. και σήμ. (ΑΛΝΕ)]

• Ά Μτβ.
  • 1)
    • α) Ελαττώνω, μειώνω (σε αριθμό, ποσότητα ή ένταση):
      • να αποστείλω εις εσάς το αγρίμι του χωραφιού … και να ολιγοστέψει εσάς (Πεντ. Λευιτ. XXVI 22 (έκδ. ολιγοστρέψει)· Νεκταρ., Ιεροκοσμ. Ιστ. 111)·
      • Δώσε τους υπομονήν … και ολιγόστευσε τες θλίψες (Χριστ. διδασκ. 440)·
    • β) (προκ. για χρόνο) μειώνω σε διάρκεια, συντομεύω:
      • (Μαλαξός, Νομοκ. 410).
  • 2) Αφαιρώ μέρος από κ.:
    • μη προσμίξετε ιπί το πράμα ος εγώ παραγγέλνω εσάς και μη ολιγοστέψετε από αυτό (Πεντ. Δευτ. IV 2).
  • 3) Στερώ, αποστερώ:
    • (Πεντ. Έξ. XXI 10).
• Β́ Αμτβ.
  • 1)
    • α) Ελαττώνομαι, μειώνομαι (σε αριθμό, ποσότητα ή ένταση):
      • συχνώς πολεμούμενοι οι τα μέρη ταύτα οικούντες χριστιανοί ολιγόστεψαν πολλά (Νεκταρ., Ιεροκοσμ. Ιστ. 254)·
      • όλα τα πράγματα, όταν ξοδιάζονται, λιγοστεύουσι (Θεματογραφία 20· Θησ. Ί [16³])·
    • β) (προκ. για συναίσθημα):
      • πότ’ έχουν φόβον μέσα τους και πότε λιγοστεύει (Θησ. Ζ́ [113⁷]).
  • 2) Ελαττώνομαι ως προς κ.·
    • (εδώ) ανακουφίζομαι:
      • να είδ’ αυτό το πρόσωπον τ’ όμορφον … 'πέ τους πόνους μου δαμί να λιγοστέψω (Θησ. Γ́ [82⁸]).
  • 3) Αφαιρούμαι (από ένα σύνολο):
    • να ολιγοστέψει η κλερονομιά τους από την κλερονομιά των γονεών μας (Πεντ. Αρ. XXXVI 3).
  • 4) (Μεταφ., προκ. για την ψυχή) χάνω τις δυνάμεις μου:
    • (Θησ. Γ́ [79⁷]).

• Τριτοπρόσ. σε ιδιάζ. χρ. (προκ. να δηλωθεί η ανάγκη σε μάννα των Εβραίων):
  • εμέτρησαν με το μέτρο και δεν επέρσεψεν οπού πληθαίνει και οπού ολιγοστεύγει δεν έλειψεν (Πεντ. Έξ. XVI¹⁸).

[<επίθ. ολιγοστός + κατάλ. ‑εύω. Ο τ. λι‑ στο Somav. (όπου και τ. λιγοστεύγω) και σήμ. Η λ. στο Somav. (λ. λι‑) και σήμ. ποντ.]

• 1) Πολύ λίγος (σε αριθμό ή ποσότητα):
  • εξήλθεν ο βασιλεύς μετά τινών ολιγοστών στρατιωτών (Πανάρ. 77¹¹)·
  • βάνει ολιγοστόν άλας (Ιμπ. 640)·
• 2) Μικρός σε μέγεθος:
  • (Ερμον. Ε 263).
• 3) Περιορισμένος σε έκταση ή βαθμό:
  • εγίνην θανατικόν εις τας Σέρρας, αμή ήτον ολιγοστό (Συναδ. φ. 46^v).
• 4) (Προκ. για χρόνο) λίγος, πολύ σύντομος:
  • Καιρόν εκάμαν λιγοστόν όσον να ητοιμασθούσι (Άλ. Κύπρ. 918).
• 5) (Με αφηρημένο ουσ.) λίγος, μικρός:
  • ολιγοστήν ανακωχήν (ενν. να δώσεις) εκείνης της μητρός σου (Ριμ. Βελ. ρ 794).
• 6) Ασήμαντος, μη υπολογίσιμος, ανάξιος λόγου:
  • ολιγοστοί εις δύναμιν (Ριμ. Βελ ρ 258).

• Ο θετ. βαθμός του επιθ. ως συγκρ. = λιγότερος:
  • είμαστεν ολιγοστοί απ’ αύτους (Χρον. Μορ. P 3991).
• Το ουδ. του επιθ. (ολιγοστό(ν), λιγοστό) ως επίρρ. (πβ. ολιγοστά) = λίγο:
  • Εξέβην ο Ιμπέριος … να αναπαυθεί ολιγοστόν (Ιμπ. 653· Σπαν. (Μαυρ.) P 180).

[αρχ. επίθ. ολιγοστός. Ο τ. ελι‑ σήμ. ποντ. Ο τ. λι‑ στο Somav. και σήμ. Η λ. στο Somav. και σήμ. ποντ.]

• Στρέφομαι, γυρίζω λίγο (για να δω):
  • ελιγοστράφηκε (ενν. η Αρετούσα) να δει, μα εμίλιε του κυρού της (Ερωτόκρ. Β́ 438).

[<επίρρ. ολίγον + στρέφομαι]