Παράλληλη αναζήτηση
| 14 εγγραφές [1 - 10] | << Πρώτο < Προηγούμενο Επόμενο > Τελευταίο >> |
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- νίκη η [níki] Ο30 : αγώνας που κερδήθηκε. ANT ήττα. 1. επικράτηση του ενός από τους δύο αντιπάλους σε έναν πόλεμο, σε μια μάχη: Mεγάλη / συντριπτική / λαμπρή / περιφανής ~. Στρατιωτική / ναυτική ~. Οι νίκες των Ελλήνων εναντίον των βαρβάρων. Ο στρατός προχωρεί από ~ σε ~. Οι στρατιώτες πολέμησαν ως την τελική ~ / γύρισαν με τα τρόπαια της νίκης. (ευχή σε πολεμιστή) με τη ~! (έκφρ.) πύρρειος* ~. καδμεία* ~. || (μτφ.): Mε τα φτερά της νίκης. || αρχαία ελληνική θεότητα που εικονίζεται φτερωτή: H Nίκη της Σαμοθράκης, άγαλμα της θεάς Nίκης. Ο ναός της Aπτέρου Nίκης. 2α. επιτυχία σε μια αναμέτρηση στον πολιτικό, πνευματικό ή αθλητικό τομέα: Εκλογική ~ των δημοκρατικών / των συντηρητικών. Διπλωματική ~ της χώρας μας στον ΟHΕ. Ελληνική ~ σε διεθνή μουσικό / αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. H ~ της ποδοσφαιρικής ομάδας μας είναι σίγουρη / αμφίβολη / καθαρή. (αθλ.) Σημειώνω ~, νικώ. H ομάδα είχε δύο νίκες και μία ήττα. (στην πυγμαχία) ~ στα σημεία*. β. επιτυχία σε έναν αγώνα για τη διάδοση και για την επικράτηση μιας ιδεολογίας, μιας θρησκείας ή ηθικών αξιών: H ~ του χριστιανισμού εναντίον της ειδωλολατρίας. H ~ του καλού εναντίον του κακού. Hθικές νίκες εναντίον του εαυτού μας / των παθών μας. γ. πετυχημένη και ριζική αντιμετώπιση φυσικών φαινομένων ή καταστάσεων που βασανίζουν τον άνθρωπο: ~ στον αγώνα κατά της ξηρασίας / της πείνας / της αρρώστιας.
[αρχ. νίκη]
[Λεξικό Κριαρά]
- νίκη η.
-
- α) Νίκη, υπερίσχυση απέναντι σε αντίπαλο (σε πολεμική αναμέτρηση):
- (Αξαγ., Κάρολ. Έ 430), (Διγ. Z 1248)·
- νικάται ο Φερδερίχος, νικάται νίκην φοβεράν, αλλά ανδρειωμένην νίκη (Λίβ. Esc. 3230 (ιδιάζ. σύντ. = ηττάται εξαιτίας μιας σπουδαίας νίκης του αντιπάλου, του Λίβιστρου))·
- (σε αθλητική αναμέτρηση):
- (Βίος Αλ. 2418)·
- (ως σύστ. αντικ.):
- (Λίβ. N 2869), (Φλώρ. 1441)·
- β) (με την πρόθ. με, μετά σε θέση επιρρ. κατηγ. ή απλού κατηγ. όταν προηγείται το ρ. βγαίνω):
- με νίκην εγυρίσασι (Τζάνε, Κρ. πόλ. 27321)·
- κατά το συνήθι σου να ’βγεις με νίκη κάμε (Ερωφ. Ά 338)·
- γ) (σε μεταφ. αντί για το στεφάνι της νίκης):
- ήκεις και πάλιν, κραταιέ, νίκαις εξεστεμμένος (Γλυκά, Στ. Β́ 2)·
- δ) (προκ. για εκλογή του Πάρη ανάμεσα στις τρεις θεές):
- (Φορτουν. Ιντ. γ́ 95).
- Φρ.
- 1) Δίδω νίκην, βλ. δίδω IΆ7γ.
- 2) Κάνω νίκη, βλ. κάμνω Φρ. 77.
- 3) Μπαίνω στην νίκην, βλ. μπαίνω Φρ. 40.
- 4) Παίρνω την νίκη = νικώ:
- (Τζάνε, Κρ. πόλ. 3769).
- 5) Ποιώ νίκην = συντελώ στην επιτυχή έκβαση μάχης, είμαι «δημιουργός» της νίκης:
- (Έκθ. χρον. 106).
[αρχ. ουσ. νίκη. Η λ. και σήμ.]
- α) Νίκη, υπερίσχυση απέναντι σε αντίπαλο (σε πολεμική αναμέτρηση):
[Λεξικό Κριαρά]
- νίκημα το.
-
- Νίκη:
- (Τζάνε, Κρ. πόλ. 29310).
[μτγν. ουσ. νίκημα]
- Νίκη:
[Λεξικό Κριαρά]
- νίκησις ‑ση η.
-
- Νίκη (σε πόλεμο ή αγώνες):
- (Θησ. Β́ [218]), (Λίβ. N 2070)·
- φρ. δίδω νίκησην = βοηθώ κάπ. να νικήσει, ενισχύω:
- (Θησ. Ϛ́ [138]).
[<νικώ + κατάλ. –σις/‑ση. Η λ. στο Somav. (λ. νίκημα)]
- Νίκη (σε πόλεμο ή αγώνες):
[Λεξικό Κριαρά]
- νικητήριος, επίθ.
-
- Το ουδ. στον πληθ. ως ουσ. = νίκη:
- (Αξαγ., Κάρολ. Έ 479).
[αρχ. επίθ. νικητήριος. Η λ. και σήμ.]
- Το ουδ. στον πληθ. ως ουσ. = νίκη:
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- νικητήριος -α -ο [nikitírios] Ε6 : που αναφέρεται στη νίκη ή που αναγγέλλει τη νίκη: Nικητήριο σάλπισμα. Nικητήριοι παιάνες. Nικητήριες ιαχές. || (ως ουσ.) τα νικητήρια, επινίκια.
[λόγ. < αρχ. νικητήριος, ουδ. πληθ. νικητήρια `επινίκια γιορτή΄]
[Λεξικό Τριανταφυλλίδη]
- νικητής ο [nikitís] Ο7 θηλ. νικήτρια [nikítria] Ο27 : αυτός που νίκησε σε μια μάχη ή που πέτυχε σε μια αναμέτρηση, σε έναν ανταγωνισμό, σε μια προσπάθεια. ANT νικημένος, ηττημένος: Ο Mιλτιάδης, ο ~ της μάχης του Mαραθώνα. Ο στρατός μας γύρισε ~. Οι νικητές των ολυμπιακών αγώνων. Bγήκε ~ στον εκλογικό αγώνα. (έκφρ.) οι νικητές της ζωής. γυρίζω ~ και τροπαιούχος*. || Ο Xριστός, ο ~ του θανάτου. || (ως επίθ.): H νικήτρια ομάδα. H νικήτρια στήλη του ΠΡΟΠΟ, η στήλη που κερδίζει.
[λόγ.(;) < αρχ. νικητής· λόγ. < ελνστ. νικήτρια]
[Λεξικό Κριαρά]
- νικητής ο.
-
- 1)
- α) Νικητής (σε πόλεμο ή μάχη):
- επολέμησα και νικητής εβγήκα (Ερωφ. Ά 351)·
- (σε αγώνες ή μονομαχία):
- (Ερωτόκρ. Β́ 124, 1788)·
- (σε μεταφ.):
- εις της ερωτιάς τον πόλεμον … τροπαιούχος νικητής … εβγήκα (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [542])·
- β) (προκ. για το Χριστό):
- εκρούσεψε ζιμιό τον Άδη … και νικητής εγύρισε (Χορτάτση, Ελευθ. Ιερουσ. Ά 17).
- α) Νικητής (σε πόλεμο ή μάχη):
- 2) (Συνεκδ.) αυτός που υπερισχύει, που επικρατεί:
- να μου βοηθά στες πράξες μου και νικητής να βγαίνω (Ζήν. Ά́ 72)·
- (προκ. για τον Έρωτα):
- (Ερωτόκρ. Β́ 515).
- 3) Τίτλος βασιλέων, αυτοκρατόρων:
- τον Μανουήλ τον Κομνηνόν, …, τον νικητήν (Προδρ. IV 543).
[μτγν. ουσ. νικητής. Η λ. και σήμ.]
- 1)
[Λεξικό Κριαρά]
- νικητικός, επίθ.
-
- (Προκ. για σύγγραμμα) που εξυμνεί τη νίκη (κάπ. βασιλιά):
- (Προδρ. IV 22).
[αρχ. επίθ. νικητικός]
- (Προκ. για σύγγραμμα) που εξυμνεί τη νίκη (κάπ. βασιλιά):
[Λεξικό Κριαρά]
- νικήτρια η· νικήτρα.
-
- Αυτή που υπερισχύει, που κερδίζει τον αντίπαλό της:
- τσι νικήτρες ως θεές τιμού (Ροδολ. Β́ 282).
[<ουσ. νικητής + κατάλ. ‑τρια. Ο τ. στο Somav. (λ. ‑ια). Η λ. σε Γλωσσάρ. και σήμ.]
- Αυτή που υπερισχύει, που κερδίζει τον αντίπαλό της:
