• 1)
  • α) Μεγαλόσωμος, σωματώδης:
    • (Διγ. Z 3880)·
    • (προκ. για ζώα):
      • (Ερωτόκρ. Β́ 235)·
  • β) ψηλός:
    • (Ερμον. Δ 176).
• 2) Ενήλικος· (ο πιο) μεγάλος στην ηλικία:
  • (Ερωφ. Δ́ 659)·
  • εφόρεσαν (ενν. οι άντρες Νινβέ) σακκί από μέγα αυτών και ως μικρόν (Ιων. III 5).
• 3)
  • α) (Σχετ. με έκταση, μέγεθος, διαστάσεις, κλπ.) απέραντος, αχανής:
    • (Ριμ. κόρ. 598), (Πανώρ. Β́ 257)·
  • β) πελώριος, ευμεγέθης:
    • (Χρον. σουλτ. 44²⁴)·
    • οι κοκάλοι του (ενν. του αλόγου) μεγάλοι (Πτωχολ. α 442).
• 4) (Ως επίθ. του Θεού):
  • (Π. Ν. Διαθ. φ. 335 α 3).
• 5) (Ως επίθ. της Παναγίας):
  • Μαρία … πανάχραντε, πάντων μεγαλοτέρα (Ντελλαπ., Ερωτήμ. 46).
• 6) (Ως επίθ. βασιλέων, μοναρχών, κλπ.):
  • (Πτωχολ. α 193), (Byz. Kleinchron. Á 44¹⁵).
• 7)
  • α) Επιφανής, σπουδαίος:
    • βασιλέα μέγαν (Πτωχολ. α 919· Πανώρ. Αφ. 25)·
    • οι μεγάλοι άνθρωποι οι κεφαλάδες όλοι (Χρον. Μορ. H 5697)·
  • β) ευγενής, που κατάγεται από αρχοντική γενιά:
    • πάντα στους μεγαλύτερους γυρεύγουσι (ενν. οι χαρές) να μπούσι (Ερωτόκρ. Ά 660).
• 8) Που έχει μεγάλη ισχύ, δικαιοδοσία, κλπ.:
  • (Κορων., Μπούας 18)·
  • το αντίδικον μέρος αν θέλει … ποιεί κράξιμον εις μεγαλότερον κριτήν (Ελλην. νόμ. 519³⁰).
• 9) (Προκ. για φυσικά φαινόμενα) ισχυρός, σφοδρός:
  • (Μορεζίν., Κλίνη Σολομ. 402), (Ερωφ. Β́ 237).
• 10) (Προκ. για ήχους) δυνατός, ηχηρός:
  • (Χρον. Μορ. P 4817), (Ερωτόκρ. Β́ 955).
• 11) (Προκ. για χρονική διάρκεια) πολύς:
  • ώρα διάβη μεγάλη (Αλεξ. 2759).
• 12) Πολυάριθμος:
  • έθνος μεγάλο και δυνατό (Πεντ. Γέν. XVIII 18).
• 13)
  • α) Προκ. για μεγάλη ένταση, διάρκεια, έκταση, κλπ. κάπ. κατάστασης, γεγονότος, κλπ.:
    • θανατικόν μέγα (Έκθ. χρον. 33¹¹)·
    • μέγαν πόλεμον (Μαχ. 110²³)·
  • β) (προκ. για ύπνο) βαθύς:
    • (Ιμπ. 541)·
  • γ) δεινός, φοβερός:
    • μεγάλον πράγμα και φρικτόν (Τζάνε, Κρ. πόλ. 224⁷)·
  • δ) ανδρείος, θαρραλέος:
    • είχεν (ενν. ο καπετάνιος) ψυχήν μεγάλην (Χρον. Τόκκων 160).
• 14) Αξιόλογος, σημαντικός:
  • Μεγαλότατον είναι το βιβλίον της Αγίας Γραφής (Ροδινός 88).
• 15) Υψηλός, βαθυστόχαστος:
  • (Ερωφ. Ά 585)·
  • νοήματα μεγάλα (Ιστ. πατρ. 128⁹).
• 16)
  • α) Σοβαρός, «βαρύς»:
    • σφάλμα μας μεγάλο (Τζάνε, Κρ. πόλ. 93²⁵)·
    • όρκον έκαμε μεγάλον (Πτωχολ. Β 308)·
  • β) δύσκολος, επικίνδυνος:
    • (Ερωφ. Δ́ 74)·
    • είντα ελπίδαν έχεις εις έτοιο πράμα δύσκολο, σ' έτοια δουλειά μεγάλη (Ερωτόκρ. Ά 367).
• 17) Αυστηρός, ρητός:
  • ορίζει η … εκκλησία … επιτίμια και κανόνας μεγίστους (Μάρκ., Βουλκ. 339⁸).
• 18) Ακριβός:
  • έκαμεν (ενν. ο βεζίρης) εις όλα τα πράγματα … από μικρόν έως μέγα νάρκι (Συναδ. φ. 73^v).
• 19) Υπερπλήρης:
  • μέγα μουζούρι θέλουσιν οπόταν αγοράζουν (Ναθαναήλ Μπέρτου, Στιχοπλ. I 384).
• 20) Πομπώδης, επιδεικτικός, καυχησιάρικος:
  • λόγια εύκαιρα και μεγάλα (Αιτωλ., Μύθ. 126²⁹).
• 21) (Προκ. για τη Μεγάλη Εβδομάδα και το Πάσχα):
  • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 453¹)·
  • Μέγα Σάββατον (Πουλολ. 180· Σπαν. (Ζώρ.) V 452).
• 22) Εκτενής, διεξοδικός:
  • να σας ειπώ αφήγησιν, καταλογήν μεγάλην (Χρον. Μορ. H 1201).
• 23) (Προκ. για γεύμα) πλούσιο:
  • (Φλώρ. 777).

• Εκφρ.
• 1) Εις το μέγα, βλ. εις Εκφρ. 18.
• 2) Μέγας αυθέντης ή αφέντης = σουλτάνος (πβ. αυθέντης 5 και μεγαφέντης):
  • (Byz. Kleinchron. Á 273²³, 369¹⁷).
• 3) Μεγάλη αυλή, βλ. αυλή 3α έκφρ.
• 4) Μέγα μύρο(ν), βλ. μύρον Εκφρ.
• 5) Μέγας βασιλεύς =
• (α) ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου:
  • (Byz. Kleinchron. Á 610¹)·
• (β) σουλτάνος:
  • (Byz. Kleinchron. Á 320⁵).
• 6) Mέγας δομέστικος, βλ. δομέστικος 1β.
• 7) Μέγας δουξ ή δούκας, βλ. δουξ 2.
• 8) Μεγάλη εκκλησία =
• (α) η Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης:
  • (Hagia Sophia ω 516⁴)·
• (β) το Οικουμενικό Πατριαρχείο:
  • (Συναδ. φ. 47^r).
• 9) Μέγας Κύρης, βλ. κύρης 1α έκφρ.
• 10) Μέγας λογοθέτης, βλ. λογοθέτης Ά1β και Β́2.
• 11)
• α) Μέγας μάγιστρος, βλ. μάγιστρος 2·
• β) μέγας μα(γ)ίστωρ ή μαΐστορας, βλ. μαγίστωρ Έκφρ.
• 12)
• α) Μέγας μεσάζος, βλ. μεσάζος 1·
• β) μέγας μεσάζων, βλ. μεσάζων έκφρ.
• 13) Μέγα μήνυμα, βλ. μήνυμα 5.
• 14) Μέγα πράγμα = θαύμα:
  • (Καρτάν., Π. Ν. Διαθ. φ. 259^r).
• 15) Μέγας πριμικήριος, βλ. πριμικήριος.
• 16) Μέγας προφήτης = ο Μωάμεθ:
  • (Διγ. Gr. 278).
• 17) Μέγας σακελλάριος, βλ. σακελλάριος.
• 18) Μέγας στρατοπεδάρχης, βλ. στρατοπεδάρχης.
• 19) Mεγάλη Συντροφία, βλ. συντροφία.
• 20) Μέγας τσαούσης, βλ. τσαούσης.

[αρχ. επίθ. μέγας. Ο τ. μεγάλος (κλητ. ‑ε αρχ., L‑S· αιτ. ‑ον μτγν., Steph.) τον 4. αι. και σήμ. Ο συγκρ. μεγαλότερος τον 9. αι. και στο ΕΜ. Ο υπερθ. μεγαλότατος στο ΕΜ και μεγιστότατος μτγν. Η λ. και διάφ. τ. σήμ. ιδιωμ.]