• 1) Μαχαίρι:
  • (Γλυκά, Στ. 146), (Ερωτόκρ. Γ́ 446)·
  • (σε μεταφ. προκ. για έντονο συναίσθημα):
    • σ’ επλήγωσε της θλίψης το μαχαίρι (Φαλιέρ., Ρίμ. 2)·
    • οργής μαχαίριν δίστομον (Λίβ. Esc. 1951· Πανώρ. Β́ 90).
• 2) (Μεταφ.)
  • α) ψυχικός πόνος, βάσανο:
    • (Ερωφ. Γ́ 315)·
  • β) έγνοια, ανησυχία:
    • Βενετιά …, μαχαίρι στους Αγαρηνούς (Τζάνε, Κρ. πόλ. 567²¹)·
  • γ) οξύτητα, αυστηρότητα:
    • το δικαιότατον μαχαίρι της μιλιάς της (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [1283]).

• Έκφρ.: του μαχαιρίου = μαχαιροβγάλτης, κακούργος:
  • (Χρον. τόκκων 3550).
  • Φρ.
  • 1) Βάνω κάπ. στο μαχαίρι, βλ. βάνω I40β.
  • 2) Λαμβάνω (το) μαχαίρι, βλ. λαμβάνω Φρ. 24.

[αρχ. ουσ. μαχαίριον. Ο τ. ‑ι στο Meursius (λ. ‑έρη) και σήμ. Ο τ. ‑ιν στο Du Cange (λ. ‑ι) και σήμ. ποντ. και κυπρ.]