• I. Ενεργ.
  • Ά Μτβ. (συν. με εκφρ. όπως: μέσα μου, στο λογισμό μου, στο νου μου, κλπ.)
    • 1)
      • α) Σκέφτομαι, έχω κ. στο νου μου:
        • λογιάζοντάς το (ενν. το φταίσιμο) μοναχάς θαμπώνεται το φως μου (Ερωφ. Ά 98· Ερωτόκρ. Ά 1008), (Διγ. A 2790)·
        • είπε της τό λογιάζει (Ερωτόκρ. Δ́ 207)·
      • β) συλλογίζομαι, στοχάζομαι:
        • πράματα πολλώ λογιών εστέκαν κι ελογιάζα (Ερωτόκρ. Ά 1698· Ά 1164)·
      • γ) αναλογίζομαι:
        • Λογιάσετε τον πόλεμο και σκοτωμό που γίνη (Τζάνε, Κρ. πόλ. 331²²· Στάθ. Β́ 58)·
      • δ) «βάζω» στο νου μου· υποψιάζομαι:
        • χίλια κακά λογιάζει (Ερωτόκρ. Έ 1306)·
        • Ο Σίλβιος σ’ εθανάτωσε κι άλλονε μην λογιάζεις (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [1291])·
      • ε) φαντάζομαι:
        • δεν το λόγιαζα ποτέ πως είμαι ξένη γέννα (Φορτουν. Έ 127).
    • 2) Λογαριάζω· σχεδιάζω· σκοπεύω:
      • (Ερωτόκρ. Β́ 2279)·
      • μετ’ αυτόν (ενν. το ρήγα) ελόγιασα γάμο να ξετελειώσω (Ερωτόκρ. Γ́ 1043)·
      • την αιώνιον κόλασιν λογιάζουν (ενν. τα γλυκά λόγια της γυναίκας) να σας δώσουν (Βεντράμ., Γυν. 39).
    • 3)
      • α) Υπολογίζω· μετρώ:
        • (Αχέλ. 2053)·
        • τ’ αφέντη μου το νένο δώδεκα χρόνοι σήμερο λογιάζω αποθαμένο (Ροδολ. Ά 538)·
      • β) (μεταφ.) υπολογίζω· εκτιμώ:
        • (Θρ. Κύπρ. 251)·
        • μην πρικαίνεσαι, τ’ όνειρο μη λογιάζεις (Ερωτόκρ. Δ́ 179)·
        • Θεό δεν ελογιάζανε (Τζάνε, Κρ. πόλ. 442⁹).
    • 4)
      • α) Θεωρώ, νομίζω:
        • όταν … σ’ ελόγιαζα νεκρόν (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [838])·
        • εις ομορφιά κιαμιά κάλλια μου δε λογιάζω (Φορτουν. Ιντ. ά 62)·
        • (με την πρόθ. για):
          • λογιάζου τα ψόματα γι’ απαρθινά (Ερωτόκρ. Έ 1443)·
          • ελογίαζε την αϋπνίαν διά ύπνον (Χίκα, Μονωδ. 66)·
      • β) υποθέτω:
        • καθώς το λόγιασα, την ηύρα κι εκοιμάτο (Πανώρ. Δ́ 244).
    • 5) Αναρωτιέμαι:
      • βλέποντας ελόγιαζε (ενν. ο Αρκίτας) το πρόσωπόν της τι έναι (Θησ. Γ́ [12⁷]).
    • 6) Εξετάζω, «ζυγιάζω» με το νου:
      • τά θε να πω πρωτύτερα πρέπει να τα λογιάσω (Θυσ. 578· Τζάνε, Κρ. πόλ. 336¹³).
    • 7) Κρίνω· συμπεραίνω:
      • (Ζήν. Γ́ 108)·
      • Λογιάζω να 'ναι ζωντανή, ότι κτυπά η καρδιά της (Σουμμ., Παστ. φίδ. Δ́ [870]).
    • 8) Αποφασίζω:
      • ελόγιασα το Γύπαρη να πάρω, σαν ορίζεις, άντρα μου (Πανώρ. Έ 255).
    • 9)
      • α) Καταλαβαίνω, αντιλαμβάνομαι:
        • πως με γελάς και παίζεις με το λόγιασα περίσσα (Σουμμ., Παστ. φίδ. Ά [72]· Παλαμήδ., Βοηβ. 1056)·
      • β) συλλαμβάνω· κατανοώ (και με υποκ. ο νους):
        • να χρωματίζει (ενν. ένας ζωγράφος) με το κονδύλιν εκείνο οπού ελόγιασε με τον νουν του (Ροδινός 55)·
        • ποία γλώσσα να είπει ή νους να λογιάσει την άπειρόν σου καλοσύνην, … Κύριε; (Διήγ. πανωφ. 57).
    • 10) Εμπνέω:
      • τον τύραννο θες πιάσεις, το φόβο του Θεού να του λογιάσεις (Ζήν. Δ́ 80).
    • 11) Θυμούμαι, «φέρνω» κ. στο νου μου:
      • την βλάβη … να τηνε γιατρεύσω … ένα χορτάρι ελόγιασα (Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1324]).
    • 12) Αντικρίζω:
      • οϊμέ, τρομάσσω· το Δία βλέπω προσκυνά, τι άλλο να λογιάσω; (Ζήν. Δ́ 168).
  • Β́ Αμτβ.
    • 1)
      • α) Σκέφτομαι, συλλογίζομαι:
        • αφού λίγον ελόγιασεν, τέτοιον λόγον εβγάνει (Μαρκάδ. 462)·
      • β) έχω στο νου μου, λογαριάζω, σκοπεύω:
        • ο καιρός δε σάζει να κυνηγήσει να χαρεί, σαν καταπώς λογιάζει (ενν. ο ψαράς) (Ερωτόκρ. Β́ 476· Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1557])·
      • γ) βάζω στο νου μου, φαντάζομαι:
        • ως δεν ελόγιαζες, μηδ’ έβανέν το ο νους σου … παντρεύγεις το παιδί σου (Φορτουν. Έ 276).
    • 2) Υποθέτω, νομίζω, θαρρώ:
      • δεν το 'πνιξε (ενν. ο σκύλος τ’ αλάφι), καθώς εσύ λογιάζεις; (Σουμμ., Παστ. φίδ. Β́ [650]· Πιστ. βοσκ. IV 5, 330).
    • 3) Εξετάζω, «ζυγιάζω» με το νου:
      • (Ροδινός 216).
    • 4) Κρίνω· συμπεραίνω:
      • (Πτωχολ. Β 169)·
      • σα λογιάζω, εις φρόνεψη ταίρι ποθές δεν έχει (ενν. ο τραγουδιστής) (Ερωτόκρ. Ά 868).
    • 5) Αποφασίζω:
      • (Τζάνε, Κρ. πόλ. 269¹³).
    • 6) Σκέφτομαι λογικά:
      • Κερά, συνήφερε, λόγιασε, καλοδέ το (Ερωτόκρ. Γ́ 273).
    • 7) Είμαι σκεφτικός, έχω έγνοια:
      • Ποτέ του δεν εγέλασε, μα πάντα του λογιάζει (Ερωτόκρ. Β́ 331· Ερωφ. Β́ 296).
    • 8) Διστάζω:
      • Στο σπήλιο είναι το θεριό, έλα και μη λογιάσεις! (Ζήν. Δ́ 120).
    • 9) Με τις προθ. για και ογιά
      • α) είμαι σκεφτικός, έχω έγνοια για κάπ.:
        • για λόγου του παντοτινά λογιάζει (Ερωτόκρ. Β́ 452· Σουμμ., Παστ. φίδ. Έ [1194])·
      • β) μεριμνώ, φροντίζω, νοιάζομαι για κ. ή για κάπ.:
        • Λογιάζει για τη φορεσά, πώς να του τηνε κάμει (Ερωτόκρ. Β́ 89)·
        • ογιά το φίλο ελόγιαζε (Ερωτόκρ. Έ 1172).
    • 10) Με την πρόθ. εις
      • α) σκέφτομαι, έχω στο νου μου:
        • τους ήρθαν όλα ενάντια εις όσα ελόγιαζαν εις τον λογισμόν τους (Σουμμ., Ρεμπελ. 189· Κατζ. Γ́ 327)·
      • β) αναλογίζομαι:
        • (Ερωτόκρ. Δ́ 813)·
      • γ) (προκ. για το νου) συλλαμβάνω· κατανοώ:
        • Ποιος νους ή γλώσσα δύναται … να λογιάσει εις τα μυστήρια του Θεού; (Διακρούσ. 101²⁵)·
      • δ) υπολογίζω, βασίζομαι σε κ.:
        • ο πρίγκιπας ελόγιαζεν εις τα φουσσάτα όπου έχει (Χρον. Μορ. Η 6608).
• IΙ. Μέσ. (με ενεργ. σημασ.)
  • 1) Σκέφτομαι, συλλογίζομαι:
    • μόνον κακά λογιάζεται (ενν. η εξανέντροπη γυναίκα), ξυπνή κι όντα κοιμάται (Βεντράμ., Γυν. 56).
  • 2) Λογαριάζω, υπολογίζω:
    • (Διγ. Άνδρ. 371²⁰).

[<λογίζω ‑ομαι κατά τα ρ. σε ‑ιάζω. Ο τ. και σήμ. ιδιωμ. Η λ. στο Βλάχ. και σήμ. ιδιωμ.]

• Λογιστής (ως αυλικό αξίωμα):
  • μέγαν … λογιαστήν (Παράφρ. Χων. 73).

[<αόρ. του λογιάζω + κατάλ. ‑τής. Η λ. στο Somav.]

• Παλιόλογα:
  • ποίος σε έβαλεν να ειπείς ετούτα τα λογιάτσα ετούτης της παρθένου μου; (Μπερτολδίνος 133).

[<ουσ. λόγια (πληθ.) + κατάλ. ‑άτσια (πληθ.)· πβ. Croce 128 parolacce]