• 1)
  • α) Τακτοποιώ, ρυθμίζω:
    • το πράγμα τό ένι φτειασμένον απ’ αυλής (Ασσίζ. 58¹²)·
  • β) ετοιμάζω:
    • ευθείασε θερμόν (Προδρ. IV 118 χφ H κριτ. υπ).
• 2) Κατασκευάζω:
  • ευθείασεν ωραίον … λαβούτον (Διγ. Esc. 627).
• 3) Επισκευάζω, επιδιορθώνω:
  • επαρεκλάσθη η θύρα μας, κλειδάς και ας την ευθειάσει (Προδρ. II 57 χφ G κριτ. υπ).
• 4) Πράττω:
  • (Κυπρ. ερωτ. 104⁷⁶).
• 5) Δημιουργώ:
  • Όσα στον κόσμον βρίσκουνται φτειασμένα (Κυπρ. ερωτ. 90⁴¹).
• 6) Παριστάνω (με λόγο ή με άλλα μέσα) κ. ως:
  • (Κυπρ. ερωτ. 86²⁷)·
  • Μωρόν παιδίν το φτειάζουν, γιον τον θωρείς εδά ζωγγραφισμένον (Κυπρ. ερωτ. 18¹⁵).
• 7) Φρ. φτειάζω λίγον ψήφος = λίγο μ’ ενδιαφέρει:
  • (Κυπρ. ερωτ. 94³⁰).

• Η μτχ. παρκ. ως επίθ. =
  • 1) (Προκ. για αμοιβή, τίμημα, κλπ.) συμφωνημένος:
    • αποκοπήν φθειασμένην (Ασσίζ. 182⁸· Μαχ. 488²⁹).
  • 2) Ολοκληρωμένος:
    • Γιατί ’τον όλοι χριστιανοί, ορθόδοξοι φτειασμένοι (Θρ. Κύπρ. 154).

[<επίθ. ευθύς + κατάλ. ‑ιάζω. Ο τ. φτειάζω και σήμ. κυπρ. Η λ. τον 8.-9. αι. (Lampe· βλ. και LBG)]

• I. Ενεργ.
  • 1)
    • α) Επανορθώνω, διορθώνω:
      • επροσπάθει να φτειάσει τα πταισίματα του λαού (Σουμμ., Ρεμπελ. 168)·
      • όλα τα φτειάνουν οι καιροί κι όλα τα κατατάσσου (Ερωτόκρ. Δ´ 2013)·
      • Περί δρόμου να χαλάσει ή χαντακωθεί, τις τον φτειάνει (Βακτ. αρχιερ. 149)·
    • β) γιατρεύω:
      • α δε σου φτειάσει την πληγήν αυτείνο το βοτάνι … (Φαλιέρ., Ιστ. 655).
  • 2)
    • α) Τακτοποιώ, ρυθμίζω:
      • δεν ετρόμα να έβγει έξω, έως να φτειασθούν οι δουλειές τους (Σουμμ., Ρεμπελ. 182· Κορων., Μπούας 52)·
    • β) ψιμυθιώνω, φτιασιδώνω:
      • την όψην τους να φτειάνουν (Συναξ. γυν. 504)·
    • γ) παρασκευάζω, ετοιμάζω:
      • τ’ άζυμα ’κονομήσασι και τον αμνόν εφτειάσαν (Χούμνου, Κοσμογ. 2448)·
      • ευτειάνουσιν τον μαύρον του, πηδά, καβαλικεύει (Φλώρ. 1388)·
    • δ) «συγυρίζω», τιμωρώ:
      • είχαν εις το νου τωνε (ενν. οι κουρσάροι) καλά να τονε φτειάσουν (ενν. τον χωριάτη) (Ριμ. Απολλων. [1250]).
  • 3) Επεξεργάζομαι:
    • εις το σφυρί και εις το αμόνι φτειασμένο το χρυσάφι (Δωρ. Μον. (Βαλ.) 42).
  • 4)
    • α) Κατασκευάζω:
      • το καράβι έδωκε να πάσι να το φτειάσου (Τζάνε, Κρ. πόλ. 222¹⁵)·
    • β) μετασκευάζω (κ. σε κ. άλλο):
      • του Στρομπόλι τα βουνά σαν κάμπον να τα φτειάσω (Σαχλ. Α´ PM 9).
  • 5) Εκτελώ (εργασία), ενεργώ (κ.):
    • (Μαχ. 648¹⁹)·
    • πράμα που πλιο να φτειάσομε δεν ήτονε τσ’ εξά μας (Ερωφ. Δ´ 315).
  • 6) Συνευρίσκομαι (ερωτικώς) με κάπ.:
    • (Μαχ. 12²⁴).
  • 7) Οικοδομώ, χτίζω:
    • έφτειασε τον τοίχο του Εξαμιλίου (Χρον. σουλτ. 74¹⁰· Τζάνε, Κρ. πόλ. 367²⁴), (Σουμμ., Ρεμπελ. 191).
  • 8) Πραγματοποιώ:
    • αφήτις ήλθε ο Χριστός, … την στράταν εκαθάρισε και την γραφήν εφτειάσε (Δεφ., Λόγ. 34).
  • 9) Δημιουργώ:
    • την παγίδα … είχε φτειάσει (Αιτωλ., Μύθ. 45⁴).
  • 10) Συγκροτώ:
    • την αρμάδα φτειάνει (Τζάνε, Κρ. πόλ. 147¹¹).
  • 11) Φρ. φτειάνω την καρδιά μου = χαροποιούμαι, «φτιάχνω τα κέφια μου»:
    • (Ερωφ. Ε´ 254).
• II. Μέσ.
  • 1) Οργανώνομαι:
    • (Φαλιέρ., Ρίμ. 229).
  • 2)
    • α) Ευπρεπίζομαι, στολίζομαι:
      • ευτειάνεται ωσάν κουρτέσα (Συναξ. γυν. 1164· Φλώρ. 807)·
    • β) ψιμυθιώνομαι, φτιασιδώνομαι:
      • να φτειαστώ με κοκκινάδι (Συναξ. γυν. 891).

[<αόρ. του ευθειάζω κατά τα ρ. σε ‑νω. Ο τ. φτειάνω στο Du Cange (φτιάνειν) και σήμ.]