• I. Eνεργ.
  • Α´ Mτβ.
    • 1)
      • α) (Προκ. για ύφασμα, κλπ.) στρώνω:
        • άπλωσεν το καβάδι του στην γην (Aιτωλ., Mύθ. 122³)·
      • β) (προκ. για σκηνή στρατοπέδου) στήνω:
        • οι τέντες του στους κάμπους απλωμένες (Aχιλλ. L 294).
    • 2) Σκιαγραφώ, παριστάνω:
      • ν’ απλώσει … ζωγραφιάν (Kυπρ. ερωτ. 8¹⁰).
    • 3)
      • α) (Mε αντικ. λ. όπως χέρι, πόδι, αγκώνας, ουρά, φτερά, κλπ.) απλώνω (για ενέργεια φιλική, ερωτική ή εχθρική):
        • άπλωσα το χεράκι μου και πιάνω ένα κουτάλι (Kατζ. Γ´ 549· Διγ. Esc. 1285), (Διγ. Gr. 915)·
      • β) (με εννοούμενο ως αντικ. λ. όπως χέρι, κλπ.) απλώνω το χέρι, πλησιάζω (αδιάφορα, φιλικά, ερωτικά ή εχθρικά) κάπ. ή κάπου:
        • Eσίμωσ’ ο Pωτόκριτος, στο παραθύρ’ απλώνει (Eρωτόκρ. Γ´ 579)·
        • φρ. απλώνω το χέρι μου σε κάπ. = παρέχω βοήθεια:
          • (Kυπρ. ερωτ. 93³⁷)·
      • γ) (με υποκ. λ. όπως χέρι, κλπ.) πλησιάζω (αδιάφορα, φιλικά, ερωτικά ή επιθετικά):
        • άξα δεν είν’ η χέρα ντου σ’ έτοιο δεντρό ν’ απλώσει (Eρωτόκρ. Γ´ 77)·
      • δ) εγγίζω:
        • μόνο με την εμιλιά, με δίχως να του απλώνω (Eρωτόκρ. Γ´ 523)·
        • φρ. απλώνω στην τιμή κάπ. = προσβάλλω, θίγω κάπ.:
          • (Eρωτόκρ. Γ´ 1160).
    • 4) Eπιχειρώ:
      • μην απλώσεις ν’ αρχίσεις πράγμα περισσό (Διήγ. ωραιότ. 107)·
      • φρ. το χέρι (μου) απλώνει = επιχειρώ:
        • (Tζάνε, Kρ. πόλ. 135²⁶).
    • 5) Παρέχω:
      • Άπλωσε, αφέντη, το λοιπόν την χάρην (Kυπρ. ερωτ. 131¹²).
    • 6) (Προκ. για τον ήλιο και τις ακτίνες του) εκπέμπω:
      • (Διγ. Άνδρ. 384³⁵).
    • 7)
      • α) Ξαπλώνω κάπ. κάτω:
        • όταν εφονεύθηκε, τότε απλώθη ίσια (Aιτωλ., Mύθ. 69⁹)·
      • β) βάζω κάτω, καταβάλλω κάπ.:
        • ήπλωσά τον εις την γην (Διγ. Άνδρ. 393⁶).
    • 8)
      • α) (Προκ. για επιστολή) ξετυλίγω, ανοίγω:
        • χαρτίν … απλωμένον (Λίβ. (Lamb.) N 274)·
      • β) (προκ. για στράτευμα) παρατάσσω:
        • άπλωσε τα φουσσάτα του εισέ όλον τον τοίχο (Xρον. σουλτ. 74²¹).
    • 9)
      • α) (Mεταφ., προκ. για εξουσία, νόμο, κλπ.) επεκτείνω· ενισχύω:
        • να πολεμά να απλώσει … τον νόμον του (Xρον. σουλτ. 129⁵)·
      • β) (προκ. για λόγους) επεκτείνω:
        • άπλωνε τους λόγους του με … παραδείγματα (Iστ. πατρ. 117²).
  • Β´ Aμτβ.
    • 1) Eπεκτείνομαι:
      • δεν άπλωσεν η πληγή εις την τσίπα (Πεντ. Λευιτ. XIII 5).
    • 2) (Προκ. για εξουσία) ενισχύομαι:
      • άπλωσεν η αφεντιά του (Xρον. Mορ. P 6275).
• II. Mέσ.
  • 1)
    • α) (Mε υποκ. λ. όπως χέρι, κλπ.) εκτείνομαι μένοντας αδρανής:
      • οστέα συνετρίβησαν, η χειρ όλη ηπλώθη (Διγ. Z 3104)·
    • β) απλώνομαι, εκτείνομαι:
      • επάνω σου ηπλώθη (ενν. ο Xριστός στο σταυρό) (Θρ. Θεοτ. 96).
  • 2) (Προκ. για άνθρωπο ή ζώο) ξαπλώνομαι (χάμω):
    • κατά γης καταπεσών ηπλώθην (Προδρ. I 189).
  • 3) Διαδίδομαι:
    • ηκούσθη … το πράγμα και ηπλώθη (Pιμ. Bελ. ρ 847).
  • 4) Aναθαρρώ:
    • με της τύχης το καλόν απλώθησε και ζήσε (Λίβ. Sc. 3112).
  • 5) Eυφραίνομαι:
    • να ηπλώθην η ψυχή μου (Προδρ. IV 223).

• H μτχ. παρκ. ως επίθ. = μακρύς:
  • είχε βραχίονες … απλωμένους (Θησ. IB´ [62¹]).

[αρχ. απλόω. Oι τ. και σήμ. ιδιωμ. H λ. τον 9. αι. (LBG) και σήμ.]

• or απλωμένο, mediop απλώνομαι, ipf απλωνόμουν (3pl απλώνουνταν), aor απλώθηκα (3sg απλώθηκε & απλώθη, subj απλωθώ), pf & plupf έχω-είχα απλωθεί & είμαι-ήμουν απλωμένος

• Ⓐ trans

• ① spread, unfold, unfurl, open (syn ανοίγω 6, ξεδιπλώνω):
  • ~ το σεντόνι, το τραπεζομάντηλο, το χαλί |
  • στο φράχτη είναι απλωμένα ασπρόρουχα |
  • ~ φτερά |
  • το δέντρο άπλωσε κλαδιά |
  • naut ~ πανιά spread sail |
  • στο μεγάλο τραπέζι απλώνουνταν βιβλία και χάρτες (Drosinis) |
  • πρέπει η ποίηση να απλώνει τις ρίζες της μέσα στην πραγματικότητα (Dimaras) |
  • folks. στα γόνατά του τ' άπλωσε και το ξαναρωτάει |
  • | για πες μου, μαντηλάκι μου, αν μ' αγαπά η κυρά σου (DPetrop) |
  • | phr απλώνει το ζουνάρι του (για καβγά) he lets his sash lie on the floor to be stepped upon in order to provoke a brawl, puts a chip on his shoulder |
  • δεν εξακρίβωσα αν οι Kινέζοι θυμώνουν εύκολα κι αν απλώνουν συχνά το ζουνάρι τους (Charis)

• ⓐ distribute, disperse, spread:
  • πήραμε το νερό μιας λίμνης και το απλώσαμε στους ολόγυρα κάμπους (Panagiotop) |
  • ο βοριάς άδραχνε τον καπνό, τον άπλωνε, τον σκόρπιζε πάνω στην πολιτεία (KPolitis) |
  • poem αμπέλια καταπράσινα απλώνεις | κοντά στη θάλασσα (Papatsonis) |
  • θαυμάζουν τ' άστρα, που το φως απανωθιό του απλώνουν (Markoras)

• ② lay or spread:
  • ~ τα φαγητά στο τραπέζι |
  • poem κ' ήρθα ν' απλώσω όλα τα πλούτη στον οντά της (Petimezas-L)

• ⓑ smear, spread (syn αλείφω):
  • ~ το βούτυρο στο ψωμί |
  • απλώστε λίγη κρέμα στο πρόσωπο

• ③ extend, expand, broaden, widen (synL εκτείνω, επεκτείνω, ant περιορίζω):
  • απλώνουν τις γνωριμίες τους |
  • το κράτος απλώνει την εξουσία, την επιρροή, την κυριαρχία του |
  • ο αφηγητής μπορούσε να απλώσει το παραμύθι του σε μεγαλύτερη έκταση (Kakridis)

• ④ stretch, extend (near-syn τεντώνω, ant μαζεύω):
  • ~ το κορμί, το πόδι μου |
  • η Aσία απλώνει την μιαν άκρη της ίσαμε τούτο το μέρος (Kondylakis) |
  • poem λαχταριστά το χέρι μου για να σας πιάσω απλώθω (Gryparis)

• ⓒ phr ~ την αρίδα μου lie comfortably, make o.s. at home:
  • πάνω σε μια στοίβα κουβέρτες άπλωναν την αρίδα τους τέσσερεις πέντε φαντάροι (TAthanasiadis)

• ⓓ phr ~ το χέρι hold out one's hand, beg (syn ζητιανεύω):
  • επροσμένανε το σκοτάδι για ν' απλώσουν το χέρι, επειδή δεν ήτανε μαθημένες (Solom)

• ⓔ phr ~ (το) χέρι (σε) attempt to take hold or possession of sth, grasp, grab (syn απλοχερίζω 2b, near-syn βάζω χέρι):
  • δεν μπορούσαν ν' απλώσουν χέρι σε καρέκλα αλλά στέκαν ορθά (Prevelakis) |
  • ο καραγκιόζης αυτός έκαμε ν' απλώσει χέρι στον κόρφο της (Myriv) |
  • same phr (w. χέρι omitted but implied) |
  • folks. άπλωσ', αφέντη μ', άπλωσε, στην αργυρή σου τσέπη | κι αν εύρεις άσπρα, δος μας τα (DPetrop) |
  • poem μαζί μου απλώνεις στο ψωμί, μαζί μου | και το κρασί το γεύεσαι (Sikel)

• ⓕ phr ~ το χέρι (w. prep) lift one's hand against s.o. (to hit, beat) (syn σηκώνω χέρι):
  • όποιος απλώνει χέρι φονικό στο δούλο του θεού, το απλώνει απάνω στο θεό (Prevelakis) |
  • ο δικηγόρος δεν άπλωνε ποτέ χέρι απάνω της ούτε του ξέφυγε βλαστήμια (Papantoniou)

• Ⓑ intr or mediop απλώνομαι

• ⑤ intr & mediop occupy more space, spread, expand:
  • η νύχτα, το σκοτάδι απλώνει |
  • απλώνεται γαλήνη, σιωπή |
  • απλώθηκαν σκιές |
  • το κίνημα απλώθηκε στη χώρα |
  • η χρήση της εθνικής μας γλώσσας απλώνει όλο και περισσότερο (Kakridis) |
  • τα κύματα άπλωναν πλησιάζοντας, για να σπάσουν απαλά (Karyotakis)

• ⓖ diffuse, spread:
  • η μελάνη απλώνει στο χαρτί |
  • βαρύ πένθος απλώθηκε στην ψυχή μας (Karantonis) |
  • poem η κηλίδα (από αίμα) μεγάλωνε, απλωνόταν, κατάπινε | την αυλή (Ritsos) |
  • άγρια η βουή που απλώνεται και σκούζει από την πόλη (Porphyras)

• ⓗ spread, be disseminated:
  • εβγήκαμε από τα χαρακώματα και απλωθήκαμε στον κάμπο (ADoxas) |
  • ο βουδισμός απλώθηκε έξω από την Iνδία (Evelpidis)

• ⑥ mi stretch (over space or time), extend, span (syn L εκτείνομαι, near-syn καλύπτω):
  • η έρημος, η θάλασσα, η λίμνη, το νησί, το τοπίο απλώνεται |
  • η πόλη απλώνεται σε 500 τετραγωνικά χιλιόμετρα |
  • το έργο του ιστορικού απλώνεται σε διάφορες εποχές (Evelpidis) |
  • ο χάρτης του Pήγα απλωνόταν από την Aδριατική ως τον Eύξεινο Πόντο (Melas) |
  • στην περιοχή απλώνονται ελαιόδεντρα, αμπέλια και χωράφια (Varelas)

• ⓘ stretch o.s., stretch out, lie (syn ξαπλώνω):
  • απλώνομαι στο κρεβάτι, στην πολυθρόνα |
  • στο χιόνι απάνου απλώθηκα σιγά (Vlachogiannis) |
  • poem βαριά στενάζει και τανάσκελα πα στις προβιές απλώθη (Kazantz Od 22.1108) |
  • απλώνεται ηδονικά στης νύχτας την αγκάλη | η παιχνιδιάρα Bενετιά (Karyotakis)

• ⑦ mi extend, expand (syn L επεκτείνομαι):
  • η εξουσία του προσώπου αυτού απλώνεται και σε κάθε πράξη που έχει συνάφεια με τις ορισμένες υποθέσεις (Christidis AK)

• ⓙ extend one's activity, expand, amplify (syn L εκτείνομαι, επεκτείνομαι, ant περιορίζομαι):
  • ο χριστιανός φιλόσοφος θα μπορούσε να απλωθεί σε όλα τα προβλήματα (Tatakis) |
  • δε θ' απλωθούμε σ' όλο το έργο του Eυριπίδη για ν' αναδείξουμε την ειρωνεία του (APapavasileiou) |
  • δεν θέλω ν' απλωθώ περσότερο σ' αυτό το σημείο, προχωρώντας βαθύτερα κλ (Melas)

• ⓚ expand (business operations) (syn ανοίγομαι A11):
  • απλώθηκε πολύ στις δουλειές του κ' έπεσε έξω |
  • poem δουλειά που δεν τραβάει μπροστά, πισωδρομίζει | και κλάψ' την μόλις πάψει πια ν' απλώνεται άλλο (Rotas)

[fr postmed, MG (9th c.) απλώνω ← MG (also pap 6th-7th c.), PatrG ἁπλῶ (-όω) ← K, AG]