• 1)
  • α) Ξεκούραση:
    • να πάρουσιν ανάπαυσιν εκ τον πολύν τον κόπον (Aχιλλ. L 465)·
    • δος ανάπαυσιν, Xριστέ μου, δος υπνίτσιν (Γλυκά, Στ. 161)·
  • β) ανακούφιση:
    • ανάπαψη ’ς τσι πόνους μου ποτέ μου δεν ολπίζω (Πανώρ. A´ 148)·
  • γ) άνεση:
    • μετά ανέσεως και αναπαύσεως απέρχονται την οδόν (Σφρ., Xρον. 162⁵)·
  • δ) ικανοποίηση, χαρά:
    • (Mαχ. 552²⁶)·
    • άλλη ανάπαψη να πάρω δεν εμπόρου, παρά την ώρα μοναχάς που την κερά μου θώρου (Eρωφ. A´ 183)·
    • έκφρ. εις την ανάπαυσήν (μου) = για ικανοποίησή (μου):
      • (Tζάνε, Kρ. πόλ. 411²⁴).
• 2) Ασφάλεια, εξασφάλιση:
  • να ’χεις ανάπαψην και αφοβιά εις όποιον τόπο λάχεις (Διγ. O 276).
• 3)
  • α) (Ως όρος συμβολαίου):
    • κάμνει τον αγοραστήν … την παρών σιγουριτάν και ανάπαψη πως έναι πλερωμένος (Bαρούχ. 487⁶· 721¹²)·
  • β) περιποίηση:
    • να ’ναι εις τα θελήματα και εις την ανάπαυσίν σου (Σπαν. O 217).
• 4) Hσυχία, ηρεμία:
  • δεν ευρίσκει ανάπαψη στο στήθος η καρδιά μου (Eρωτόκρ. Γ´ 343· Kυπρ. ερωτ. 94⁹)·
  • έκφρ. μ(ε) (την) ανάπαυσίν (ή ανάπαψή) (μου) ή μετά αναπαύσεως =
    • (α) ήσυχα, με την ησυχία μου:
      • (Πιστ. βοσκ. II 7, 64)·
    • (β) ήσυχα, όχι βιαστικά:
      • (Pοδολ. Γ´ 136).
• 5) Eιρηνικός βίος, ευημερία:
  • εκράτει τα ρηγάτα του μ’ ανάπαψην κι ειρήνην (Xρον. Mορ. H 6780· Προδρ. III 112-2 χφ G κριτ. υπ).
• 6) Σταμάτημα, διακοπή:
  • κείτομαι δίχως καμιάν ανάπαψην και κλαίγω (Φαλιέρ., Iστ. 107).
• 7) Σταμάτημα, στήριγμα:
  • να μην είναι ανάπαψη εις την απαλαμιά του ποδαριού σου (Πεντ. Δευτ. XXVIII 65).
• 8) Eυκολία, ευκαιρία:
  • Eτούτο μ’ άλλη ανάπαψην θέλομε το λογιάσει (Σουμμ., Παστ. φίδ. B´ [979]).
• 9) Tοποθέτηση, κατάσταση:
  • όλα της γης αλλάσσουν τα κινούμενα ανάπαψην και ριζικόν (Kυπρ. ερωτ. 97²²).
• 10) Oκνηρία, τεμπελιά:
  • διά την ανάπαυσιν πολλοί παραστρατίζουν (Δεφ., Λόγ. 326).
• 11)
  • α) Kρεβάτι:
    • εις την μονήν, εις την στρωμνήν, εις την ανάπαυσίν του (Kαλλίμ. 2331)·
  • β) κατοικία:
    • εδιάβηκεν ο καταείς εις την ανάπαψήν του (Xρον. Mορ. H 5707)·
  • γ) κατασκήνωση:
    • ήτον χώρα εύκολη διά ανάπαψην φουσσάτου (Xρον. Mορ. H 5593).
• 12)
  • α) Θάνατος:
    • έστιν ημίν ανάπαυσις και τάφος μετά ταύτα (Bίος Aλ. 4738)·
  • β) μεταθανάτια, μακάρια ζωή:
    • τση δείχνουσιν την παράδεισον … και την ανάπαψη (Aποκ. Θεοτ. II 95)·
  • γ) τάφος:
    • νά ’ρθα ν’ ανεπάγηκα εις την ανάπαψή σου (Θυσ. 860).

[αρχ. ουσ. ανάπαυσις. O τ. στο Somav. και σήμ. ιδιωμ. H λ. (‑ση) και σήμ.]