Β. Το Προσφυγικό ζήτημα κατά την Καποδιστριακή περίοδο (1828-1831).

1. Η για πρώτη φορά μεθοδική αντιμετώπιση του προσφυγικού προβλήματος από τον κυβερνήτη Ι. Καποδίστρια, με την ένταξή του στον γενικότερο σχεδιασμό οργάνωσης της απελευθερωμένης χώρας ως ευνομούμενου κράτους, συνδέθηκε ευθύς εξαρχής με την επιτακτική ανάγκη πάταξης της αναρχίας και της εμπέδωσης αισθήματος ασφάλειας στους πολίτες. Ο Κυβερνήτης κατανοούσε πολύ καλά ότι αναποκατάστατοι πρόσφυγες και οικιστικά μετέωροι ήταν μία δυνάμει απειλή για τη δημόσια τάξη και την ειρηνική διαβίωση στα στενά όρια του νεοελληνικού κράτους. Έτσι φρόντισε να ενισχυθούν οικονομικά οι πρόσφυγες, ώστε ν’ αντιμετωπίσουν το άμεσο πρόβλημα της επιβίωσης με την ίδρυση Ορφανοτροφείου στην Αίγινα. Αποφάσισε επίσης την ίδρυση προσφυγικών γεωργικών συνεταιρισμών στις παρυφές των αστικών κέντρων, όπως του Ναυπλίου («Πρόνοια»),της Κορίνθου και του Πόρου,(στις δύο τελευταίες περιπτώσεις, χωρίς επιτυχία),επιδιώκοντας με αυτό τον τρόπο, εκτός από τη λύση του προβλήματος της εγκατάστασης των προσφύγων, τη δημιουργία τάξης μικροκαλλιεργητών, ως βασικού έμψυχου δυναμικού της εθνικής οικονομίας, και την πληθυσμιακή αποσυμφόρηση των μεγάλων πόλεων.

2. Η Δ΄ Εθνοσυνέλευση του Άργους (Ιούλιος 1829) υπήρξε καθοριστική για τη μετεπαναστατική τύχη των προσφύγων. Κινούμενη στις κατευθυντήριες γραμμές της φιλοπροσφυγικής πολιτικής του Καποδίστρια, τους αντιμετώπισε ευνοϊκά, όχι χωρίς αντιδράσεις της μερίδας των «αυτοχθονιστών». α) Με ψήφισμά της, διένειμε 2.000.000 στρέμματα εθνικής γης ,εξουσιοδοτώντας τον Κυβερνήτη να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις μόνιμης εγκατάστασής τους. 2)Παρέσχε τη δυνατότητα να εκπροσωπηθούν και να εκφράσουν τα αιτήματά τους, τα περισσότερα από τα οποία αφορούσαν τις πολεμικές αποζημιώσεις, τη διπλωματική δραστηριότητα για την ενσωμάτωση της πατρίδας τους στο νέο κράτος (Χίοι),τη μόνιμη εγκατάστασή τους (Κυδωνιείς) και την ίδρυση συνοικισμού, με κρατική μέριμνα (Θράκες, Βιθυνοί, Σμυρναίοι και Σουλιώτες). Επειδή άλλα απ’ αυτά ήταν αδύνατο για διπλωματικούς λόγους να ικανοποιηθούν και άλλων αναβλήθηκε η υλοποίηση ,οι προσφυγικές αυτές ομάδες γρήγορα μεταβλήθηκαν σε συμπαγή λαϊκό φορέα αντικαποδιστριακής αντιπολίτευσης. Εκείνοι οι οποίοι κατόρθωσαν επί Καποδίστρια (1830) ν’ αποκατασταθούν ήταν οι Κρήτες, λόγω του προβλήματος της ασφάλειας που δημιουργούσαν διεσπαρμένοι ανά την επικράτεια και οπλοφορώντας, αλλά και γιατί στο νησί τους οι τουρκικές διαθέσεις απέναντί τους ήταν ιδιαίτερα εχθρικές. Ως τόποι εγκατάστασής τους ορίστηκαν η Αργολίδα, η Κορινθία και η Μεσσηνία.

3.Την αντικειμενική αδυναμία του Κράτους (διπλωματική και οικονομική),παρά τις αγνές προθέσεις του Καποδίστρια να υλοποιήσει τις υποσχέσεις του προς τους πρόσφυγες, οι τελευταίοι εξέλαβαν ως εχθρική αντιμετώπιση γι’ αυτό και τάχθηκαν με το μέρος της αντιπολίτευσης, είτε πήραν το δρόμο προς τις εγκαταλελειμμένες πατρίδες τους. Στο πλαίσιο των εργασιών της Ε΄ Εθνοσυνέλευσης (1832),μετά τη δολοφονία του Καποδίστρια, εντάθηκε το πρόβλημα, καθώς όλες πλέον οι ομάδες των προσφύγων (της ηπειρωτικής και της νησιωτικής Ελλάδας),έθεταν ζήτημα μόνιμης εγκατάστασής τους.