ΘΕΜΑΤΑ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Θεωρητική κατεύθυνση)

Α. Το προσφυγικό ζήτημα κατά την Ελληνική Επανάσταση (1821-1827)

1. Απωθητικές οι συνθήκες μετά τη κήρυξη της Επανάστασης για τους Έλληνες των Μικρασιατικών παραλίων:α)συστηματικές διώξεις των Τούρκων στα ενδότερα και βιαιοπραγίες στη Κων/πολη. β)καταστροφή των Κυδωνιών (Αϊβαλί) τον Ιούνιο του 1821. Αποτέλεσμα: Το πρώτο προσφυγικό ρεύμα της Νεότερης Ελλάδας με κατεύθυνση προς τα Ψαρά, τη Σάμο, τη Λέσβο και τη Πελοπόννησο (Ναύπλιο). Το πρόβλημα της οικιστικής αποκατάστασης και της πολιτικής εκπροσώπησης δεν λύθηκε για τους Μικρασιάτες πρόσφυγες, παρά την ενεργοποίηση και των ιδίων προς αυτή την κατεύθυνση. 2. Κατά το 2ο έτος της Επανάστασης σημειώθηκε κύμα προσφύγων από τον Ελλαδικό χώρο (ηπειρωτικό και νησιωτικό),λόγω της τουρκικής εκστρατείας για την καταστολή των εξεγέρσεων. Χώροι προέλευσης: α) Μακεδονία-Θεσσαλία β) Β.Δ. Ηπειρωτική Ελλάδα. Κατεύθυνση: Δ. Στερεά και ειδικότερα Μεσολόγγι, Β. Σποράδες. Η αποκατάσταση και αυτών των προσφύγων από την Επαναστατική Κυβέρνηση, λόγω των συνθηκών εμπόλεμης κατάστασης ήταν δυσχερής, αλλά και η υποδοχή τους από το εγχώριο στοιχείο δεν ήταν πάντα η αναμενόμενη. Εντούτοις δημιουργήθηκε ο πρώτος συνοικισμός προσφύγων στο Ζαπάντι Αιτωλοακαρνανίας (Σουλιώτες) κατά την Επανάσταση, και υπό την πίεση του προβλήματος άρχισαν να γίνονται οι πρώτες σκέψεις για τη διανομή των «εθνικών γαιών». 3.Εκτός από τους Κρήτες οι οποίοι από τον πρώτο κιόλας χρόνο της Επανάστασης κατέφυγαν οπλισμένοι στην Κάσο και από εκεί (1824) σε άλλα νησιά του Αιγαίου και στην Αργολίδα (1823-24),οι κάτοικοι της Χίου, της Κάσου και των Ψαρών, αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους εξαιτίας των μαζικών καταστροφών των νησιών, στις οποίες προέβη ο τουρκικός στόλος, συμπράττοντας αργότερα με τον Αιγυπτιακό (τον Ιούνιο του 1822 οι Χίοι και το 1824 οι Κάσιοι και οι Ψαριανοί). Περιοχές στις οποίες κατευθύνθηκαν ήταν οι Κυκλάδες, η Πελοπόννησος, η Αθήνα και τα νησιά του Αργοσαρωνικού (Αίγινα και Σπέτσες). Η Κυβέρνηση μερίμνησε για την περίθαλψή και την πρόχειρη αποκατάστασή τους, παραχωρώντας χώρους στέγασης όπου μπορούσε και όσο της επέτρεπαν τα οικονομικά της, αναλαμβάνοντας τα έξοδα συντήρησης των χηρών και των ορφανών και καθορίζοντας τρόπους υποτυπώδους επιχορήγησης από τους φόρους της περιοχής όπου εγκαθίσταντο. Στη περίπτωση και αυτής της κατηγορίας των προσφύγων η υποδοχή από τους ντόπιους δεν ήταν πάντα ευνοϊκή, όπως π.χ των Σπετσιωτών απέναντι στους Ψαριανούς που εξωθήθηκαν στο να εγκαταλείψουν τις Σπέτσες και να μεταφερθούν στη Μονεβασιά,όταν άρχισαν να δείχνουν διάθεση για μόνιμη εγκατάσταση. Εξαιτίας των κακουχιών αφενός και αφετέρου της εχθρικής διάθεσης των κατοίκων ορισμένων περιοχών στις οποίες κατέφυγαν οι πρόσφυγες, αναγκάστηκαν ορισμένοι από αυτούς να επανέλθουν στις πατρίδες τους, αν και κατεστραμμένες, όπως π.χ οι Χίοι, οι οποίοι μάλιστα οργάνωσαν και επιχείρηση ανακατάληψης του νησιού η οποία απέτυχε (1827-28). Μόνιμες εγκαταστάσεις σημειώθηκαν μόνο στην Αίγινα από τους Ψαριανούς, και στη Σύρο, όπου ο συνοικισμός που δημιουργήθηκε ήταν πολυπροσφυγικός, με κυρίαρχο στοιχείο τους Χίους. Η Ερμούπολη, όπως ονομάστηκε η παράλια ζώνη του λιμανιού της Σύρου, την οποία αποίκισαν οι πρόσφυγες, παρά τα προβλήματα της αμοιβαίας προσαρμογής των δύο πληθυσμιακών στοιχείων, αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα ίδρυσης και εξέλιξης ενός προσφυγικού συνοικισμού, κατόπιν αποκλειστικά προσφυγικής πρωτοβουλίας και χωρίς κυβερνητική ανάμειξη. 4. Τα μέτρα της Επαναστατικής Κυβέρνησης για την αντιμετώπιση του προβλήματος ήταν αποσπασματικά, ενώ τις συνέπειες από την ανυπαρξία συνολικής πολιτικής στο προσφυγικό ζήτημα, επέτειναν οι εμπόλεμες συνθήκες, η μόνιμη έλλειψη πόρων και οι αντιδράσεις των ντόπιων.