Διδακτικά Βιβλία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

4. Η εξέλιξη των εθνικών θεμάτων

α. Η Κρητική Επανάσταση (1866-1869) Μετά τη δημοσίευση του Χάτι-ι- Χουμαγιούν (1856) επικρατεί στην Κρήτη αναβρασμός. Οι Μεγάλες Δυνάμεις, ανταγωνιστικές μεταξύ τους, χρησιμοποιούσαν το Κρητικό Πρόβλημα, για να εξυπηρετήσουν τα δικά τους συμφέροντα. Το Κρητικό Ζήτημα ουσιαστικά είναι μέρος του Ανατολικού Ζητήματος και σχετίζεται α. Με τη διάλυση ή τη διατήρηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και β. Με την αύξηση της ισχύος του Ελληνικού Κράτους. Γύρω στα 1865 στην Κρήτη υπάρχουν δύο σημαντικά προβλήματα, τα οποία προκαλούν ένταση, το μοναστηριακό και το φορολογικό. Οι Κρητικοί απαιτούν: α. Να τεθούν κάτω από τον έλεγχο των δημογερόντων, τα εισοδήματα των μοναστηριών και β. Να αλλάξει το φορολογικό σύστημα. Η αναστάτωση, που ήδη υπήρχε, μπορούσε εύκολα να οδηγήσει σε επανάσταση. Οι Κρήτες με υπόμνημα (14 Μαϊου 1866). Ζητούν την ένωση του νησιού με την Ελλάδα ή τουλάχιστον την παραχώρηση σχετικής αυτονομίας. Οι Τούρκοι αντιδρούν με διώξεις και οι Κρήτες, σε συνεννόηση με την Αθήνα, αρχίζουν ένοπλο αγώνα (21 Αυγούστου 1866). Κορυφαίο γεγονός της Κρητικής Επανάστασης είναι το Ολοκαύτωμα του Αρκαδίου (8 Νοεμβρίου 1866). Η Επανάσταση λήγει στις αρχές του 1869 με συνθηκολόγηση των Κρητών.

Β. Ο αντίκτυπος της Κρητικής Επανάστασης στο διπλωματικό πεδίο Καμιά ελληνική κυβέρνηση λόγω της μικρής στρατιωτικής της δύναμης, δεν θα τολμούσε να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Ο Υπουργός των Εξωτερικών Ε. Δεληγιώργης, με υπόμνημα ζητεί από τις Μεγάλες Δυνάμεις να επέμβουν, για να τερματισθεί η τραγική κατάσταση στην Κρήτη. Η νέα κυβέρνηση Α. Κουμουνδούρου προσπάθησε ανεπιτυχώς να στρέψει τους βαλκανικούς λαούς κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, χωρίς την ανάμειξη των Μεγάλων Δυνάμεων. Οι Μεγάλες Δυνάμεις πρότειναν κάποιες συμβιβαστικές λύσεις, οι οποίες εξυπηρετούσαν τα δικά τους συμφέροντα, η Οθωμανική Κυβέρνηση, όμως, επέμενε στην επίλυση του θέματος διά των όπλων. Στις 28 Ιανουαρίου 1869 συγκλήθηκε διάσκεψη στο Παρίσι χωρίς τη συμμετοχή της Ελλάδας. Η διάσκεψη αποφάσισε να παραμείνει η Κρήτη τουρκική επαρχία, αλλά να κυβερνιέται με ειδικό καταστατικό χάρτη (Οργανικό Νόμο), ο οποίος επέτρεπε τη χρησιμοποίηση Χριστιανών στη διοίκηση. Η νέα ελληνική κυβέρνηση του Θρ. Ζαίμη, επειδή δεν μπορούσε να αντιδράσει, αποδέχθηκε τις αποφάσεις της διάσκεψης.

γ. Νέα βαλκανική κρίση (1875-1878) - Προσάρτηση της Θεσσαλίας (1881) Το 1875 εκδηλώθηκε εξέγερση στην Ερζεγοβίνη και το 1876 στη Βοσνία και τη Βουλγαρία. Οι σφαγές των Τούρκων στη Βουλγαρία προκάλεσαν το ενδιαφέρον της διπλωματίας. Η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο υπέρ των σλαβικών εθνών (24 Απριλίου 1877) και στις 19 Φεβρουαρίου 1878 επέβαλε στην Τουρκία τη Συνθήκη του Αγίου Στεφάνου, με την οποία δημιουργήθηκε η Μεγάλη Βουλγαρία που εκτεινόταν από το Δούναβη ως το Αιγαίο. Η Αγγλία και η Γερμανία αντέδρασαν και υπογράφηκε νέα συνθήκη (Βερολίνο-1 Ιουνίου 1878), η οποία απέφερε εδαφικά οφέλη στη Ρωσία, τη Ρουμανία και την Αυστρία και κατέστησε αυτόνομες τη Βουλγαρία και τη Ρωμυλία. Μετά από τρία χρόνια διαπραγματεύσεων μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, το 1881 παραχωρήθηκε στην Ελλάδα η Θεσσαλία (πλήν της περιοχής της Ελασσόνας) και η περιοχή της Άρτας. Η Αγγλία για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην Τουρκία πήρε με μυστικό πρωτόκολλο την Κύπρο.

δ. Ο ατυχής πόλεμος του 1897 Ο επαναστατικός αναβρασμός που κυριαρχούσε στην Κρήτη από το 1895 εντάθηκε στις αρχές του 1897. Η Ελληνική Κυβέρνηση απέστειλε στρατιωτικό τμήμα στην Κρήτη. Η Τουρκία απαίτησε την αποχώρηση των ελληνικών δυνάμεων από το νησί απειλώντας με πόλεμο. Ο πόλεμος ξέσπασε στις 5 Απριλίου 1897και έληξε στις 8 Μαΐου 1897 με ήττα του ελληνικού στρατού. Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να πληρώσει πολεμική αποζημίωση και να δεχθεί το Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (ΔΟΕ). Μετά τη λήξη του πολέμου η Κρήτη ανακηρύχθηκε αυτόνομη με πρώτο ηγεμόνα τον πρίγκηπα Γεώργιο.

ε. Ο Μακεδονικός Αγώνας Στα τέλη του 1890 και στις αρχές του 1900 η Μακεδονία είχε γίνει «μήλο της έριδος» για τα γύρω βαλκανικά κράτη (Μαυροβούνιο, Σερβία, Βουλγαρία, Ελλάδα). Από το 1897 οι Βούλγαροι με ανταρτικές ομάδες (κομιτατζήδες), προσπαθούσε με τη βία να αναγκάσουν τους Έλληνες της περιοχής να προσχωρήσουν στη Βουλγαρική Εξαρχία. Η ελληνική αντίδραση προήλθε από την Εθνική Εταιρεία, η οποία οργάνωσε ανταρτικές ομάδες που εισήλθαν στη Μακεδονία με σκοπό την αντιμετώπιση των κομιτατζήδων. Αρχηγοί των ομάδων αυτών ήσαν κυρίων αξιωματικοί του ελληνικού στρατού. Συντονιστής των ομάδων αυτών ήταν ο μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης και συνεργάτης του ο πρόξενος της Ελλάδας στο Μοναστήρι Ίων Δραγούμης. Το Σεπτέμβριο του 1904 ο αξιωματικός του ελληνικού στρατού Παύλος Μελάς αναλαμβάνει την αρχηγία των ελληνικών ομάδων στην περιοχή Μοναστηρίου-Καστοριάς. Ο Μελάς συντόνισε την πολεμική δράση των ελληνικών ομάδων και αντιμετώπισε τη βουλγαρική προπαγάνδα. Στις 13 Οκτωβρίου 1905 ο Π. Μελάς σκοτώθηκε από τούρκους στρατιώτες κατόπιν βουλγαρικής προδοσίας. Ο θάνατός του ώθησε πολλούς έλληνες στρατιωτικούς να συμμετάσχουν στο Μακεδονικό Αγώνα. Οι Τούρκοι δεν παρενέβαιναν στις ελληνοβουλγαρικές συγκρούσεις. Απλώς μερικές φορές καταδίωκαν την ισχυρότερη πλευρά που ήσαν συνήθως οι Έλληνες. Ο Μακεδονικός Αγώνας έληξε, όταν επικράτησε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία το κίνημα των Νεοτούρκων(1908).