Διδακτικά Βιβλία του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄ Η ΓΑΛΛΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΟΙ ΝΑΠΟΛΕΟΝΤΕΙΟΙ ΧΡΟΝΟΙ

2. Η αστική επανάσταση

α. Η εθνοσυνέλευση Συγκαλούνται οι Γενικές Τάξεις (Κάθε τάξη εκπροσωπείται από ίσο αριθμό αντιπροσώπων). Ο Νέκερ διπλασιάζει τον αριθμό των αντιπροσώπων της τρίτης τάξης (μεγαλοαστοί, μεσαίοι αστοί, ευγενείς-Μιραμπό-, όχι εργάτες ή αγρότες). Η Τρίτη Τάξη συγκρούεται με το βασιλιά και τις άλλες δύο Τάξεις: αρνείται να ψηφίσει φόρους που βαρύνουν την ίδια και αξιώνει χωριστή ψηφοφορία. Στις 17 Ιουνίου του 1789 οι αντιπρόσωποι της 3ης τάξης αυτοανακηρύσσονται Εθνική Συνέλευση, αφού εκπροσωπούν το 98% του γαλλικού λαού. Όρκος του Σφαιριστηρίου (20 Ιουνίου): στόχος είναι η απόκτηση συντάγματος για τη χώρα. Η αντίθεση του βασιλιά και των ευγενών οδηγεί την Εθνική Συνέλευση να ανακηρύξει τους βουλευτές της πρόσωπα απαραβίαστα. Υπό την πίεση αυτή και μετά την προσχώρηση της πλειοψηφίας κληρικών και ευγενών στην Εθνική Συνέλευση, ο βασιλιάς υποχωρεί. Την 9η Ιουλίου η Εθνική Συνέλευση μετατρέπεται σε Συντακτική.

β. Προσπάθεια για μια συνταγματική μοναρχία Η Συντακτική Συνέλευση προσπαθεί να εκπονήσει σύνταγμα και να εγκαθιδρύσει πολίτευμα αγγλικού τύπου. Το λαϊκό κίνημα διογκώνεται με αίτημα ριζοσπαστικότερες αλλαγές. Ο βασιλιάς εκφράζει δυσπιστία προς τη συνέλευση και διαμορφώνονται εύθραυστες συμμαχίες των αστών και των φιλελεύθερων ευγενών με τις λαϊκές τάξεις. Ο Λουδοβίκος ΙΣΤ΄ αντιδρώντας συγκεντρώνει στρατό στο Παρίσι και απολύει το Νέκερ. Μπροστά στο φόβο της αντεπανάστασης ο λαός του Παρισιού καταλαμβάνει τη Βαστίλλη (14 Ιουλίου 1789). Ο Λουδοβίκος υποχωρεί και επαναφέρει το Νέκερ. Η εξέγερση επεκτείνεται στην επαρχία, όπου δημιουργούνται επαναστατικές επιτροπές και η κατάσταση γίνεται ανεξέλεγκτη (περίοδος του «μεγάλου τρόμου»). Οι μάζες εξοπλίζονται και αρχίζουν τις λεηλασίες. Η Συντακτική Συνέλευση ψηφίζει (4 Αυγούστου) την κατάργηση των προνομίων των ευγενών. Η πλειοψηφία της Συντακτικής Συνέλευσης συμβιβάζεται με τους ευγενείς: οι χωρικοί θα εξαγοράσουν τα δικαιώματα των ευγενών στη γη. Η φεουδαρχία καταργείται από νομική άποψη, αλλά διατηρείται η οικονομική της μορφή. Από τις ρυθμίσεις αυτές επωφελούνται οι αστοί. 26 Αυγούστου 1789: δημοσίευση της ‘Διακήρυξης των δικαιωμάτων του ανθρώπου και του πολίτη’, οικουμενικού και ριζοσπαστικού πνεύματος. Στρατιωτικό πραξικόπημα του Λουδοβίκου καταστέλλεται από το λαό. Διαμόρφωση τριών ρευμάτων μέσα στη Συντακτική Συνέλευση: δεξιά πτέρυγα (ευγενείς συντηρητικοί), κέντρο (θιασώτες της μοναρχικής εξουσίας με παράλληλη ύπαρξη δύο βουλών, ευγενών και μεγαλοαστών, -αγγλικού τύπου-), αριστερή πτέρυγα, ‘πατριώτες’, οπαδοί των ιδεών του διαφωτισμού και του αμερικανικού πολιτεύματος, όχι απαραίτητα αντιμοναρχικοί, με λίγους ριζοσπαστικούς (Ροβεσπιέρος), οπαδούς του Ρουσσό. Σταδιακή οργάνωση από το λαό πολιτικών λεσχών, οι οποίες μαζί με την Κομμούνα (δημοτική αρχή του Παρισιού) καθορίζουν την εξέλιξη της επανάστασης. Η λέσχη των Ιακωβίνων και η λέσχη των Κορντελιέ είναι οι σημαντικότερες. Στη λέσχη των Ιακωβίνων, αρχικά συντηρητικοί ‘πατριώτες’ -αργότερα αντιμοναρχικοί, ανήκει ο Ροβεσπιέρος. Στη λέσχη των Κορντελιέ, (ριζοσπαστικοί, αντιμοναρχικοί μικροαστοί, εργάτες, τεχνίτες) ανήκουν οι Δαντόν, Μαρά, Ντεμουλιέν, Εμπέρ που επηρεάζουν και κινητοποιούν τις μάζες. Έκδοση μεγάλου αριθμού εφημερίδων: διακίνηση ιδεών, πληροφόρηση, επικοινωνία. Α΄ γαλλικό σύνταγμα(1791): καθιέρωση συνταγματικής μοναρχίας, διάκριση εξουσιών, διακήρυξη κυριαρχίας έθνους, εκλογές (εκλογείς: ‘ενεργοί’ πολίτες). Προβλήματα και τρόποι αντιμετώπισής τους: α) Οικονομικό αδιέξοδο: δήμευση εκκλησιαστικής περιουσίας, κυκλοφορία χαρτονομίσματος, πληθωρισμός. Πλήττονται οι χαμηλές εισοδηματικές τάξεις, αυξάνεται η ανεργία. β)Σχέσεις εκκλησίας-κράτους: οι κληρικοί θεωρούνται κρατικοί υπάλληλοι , υποχρεωμένοι να ορκίζονται πίστη στο σύνταγμα. Γ) Διοικητική αναδιοργάνωση: αποκέντρωση με δημιουργία 83 νομών στη Γαλλία. Δ) Οικονομικός Τομέας: φιλελεύθερη οικονομία, κατάργηση συντεχνιών, συνδικάτων, απεργιών, αλλά και απαγόρευση ελεύθερης εξαγωγής σιτηρών. Ποικίλες αντιδράσεις πολιτών: άρνηση μερίδας κληρικών να ορκιστούν πίστη στο σύνταγμα (ανώμοτοι ιερείς). Μετανάστευση πολλών ευγενών στο εξωτερικό (‘εμιγκρέδες’, emigres). Κινήσεις αντεπανάστασης. Απόπειρα φυγής του Λουδοβίκου και της οικογένειάς του στο εξωτερικό, αναγνώρισή τους και αναγκαστική επιστροφή στο Παρίσι. Πρώτες φωνές για αβασίλευτη δημοκρατία. Συγκρούσεις διαδηλωτών, που ζητούν καθαίρεση του βασιλιά, με την εθνοφρουρά.

γ. Η προώθηση της επανάστασης Εκλογές Σεπτεμβρίου 1791: Νομοθετική Συνέλευση. Πλειοψηφία μεσαίων και μικροαστών στη νέα βουλή. Σύνθεση: δεξιά (Λαφαγιέτ), κέντρο (αδέσμευτοι), αριστερά (Γιρονδίνοι, Ιακωβίνοι) με τους Μπρισό, Βερνιό, Κοντορσέ, ιδιαίτερα δυναμική. Καλείται να αντιμετωπίσει τεράστια προβλήματα (αντεπανάσταση, ανώμοτοι ιερείς ,υψηλό το κόστος διαβίωσης για τα κατώτερα στρώματα, εξαθλίωση αδύνατων κοινωνικών στρωμάτων, πόλεμος που ξεσπά). Αντεπαναστατικό μέτωπο στο εξωτερικό με υποκίνηση των emigres. Κήρυξη πολέμου από τη Νομοθετική Συνέλευση (20 Απριλίου 1792). Ενθουσιασμός του γαλλικού λαού και αμετάκλητη απόφαση για προάσπιση της επανάστασης και της χώρας του (Μασσαλιώτιδα), παρά τις αντιδράσεις του βασιλιά (veto). Κυριαρχία ‘αβράκωτων’ (sans culottes) και λήψη αυστηρών μέτρων ενάντια στις αντεπαναστατικές δυνάμεις, από το προσωρινό επαναστατικό συμβούλιο (Δαντόν): φυλάκιση του βασιλιά , σφαγή 1400 περίπου ευγενών (περίοδος πρώτης τρομοκρατίας). 20 Σεπτεμβρίου 1792, οι Γάλλοι εθελοντές σταματούν τους Πρώσους στο Βαλμύ και σταθεροποιούν την επανάσταση.

3. Η ριζοσπαστική επανάσταση (Σεπτέμβριος 1792- Ιούλιος 1794)

α. Η Συμβατική Συνέλευση Η Συμβατική Συνέλευση που προκύπτει από εκλογές με καθολική ψηφοφορία προχωρεί στην κατάργηση της βασιλείας (έτος 1 της Δημοκρατίας). Εκπροσωπούμενες τάσεις στη Συμβατική Συνέλευση: Γιρονδίνοι, Πεδινοί-μετριοπαθείς, Ριζοσπαστικοί (Ορεινοί). Επικράτηση ριζοσπαστικής τάσης των Ορεινών: αποκεφαλισμός βασιλιά (Ιανουάριος 1793) και υιοθέτηση επιθετικής εξωτερικής πολιτικής.

β. Η πτώση των Γιρονδίνων Συσσωρευμένα προβλήματα για την αστική δημοκρατία: Κρίση στρατιωτική: απώλεια εδαφών από τη Γαλλία, αυτομόληση αξιωματούχων στον εχθρό (Ντυμουριέ). Κρίση εθνική: εξέγερση χωρικών στη δυτ. Γαλλία -άρνηση της επιστράτευσης, κλεφτοπόλεμος ενάντια στα δημοκρατικά στρατεύματα. Κρίση κοινωνική: πληθωρισμός, οικονομική ανέχεια, πείνα, ανεργία. Δυσφορία και γενικότερη αναταραχή. Για την αντιμετώπιση των προβλημάτων δημιουργούνται η Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας και η Επιτροπή Γενικής Ασφάλειας με αστυνομικά καθήκοντα. Πλήρης διάσταση Γιρονδίνων και Ορεινών. Επαναστατικές κινήσεις λαού. Επικράτηση Ροβεσπιέρου: σύλληψη 29 Γιρονδίνων αντιπροσώπων, παραμερισμός Γιρονδίνων.

γ. Η κυβέρνηση των Ορεινών Κρίσιμη κατάσταση : αντεπανάσταση, απώλεια εδαφών υπέρ μοναρχικών και Άγγλων. Εισβολή Αυστριακών. Δολοφονία Μαρά από οπαδό Γιρονδίνων. Σχηματισμός Επαναστατικής Κυβέρνησης (4 Δεκεμβρίου 1793) με συγκατάθεση της Συμβατικής Συνέλευσης. Η εξουσία ασκείται από όλα τα σώματα: επιτροπές, δικαστήρια, λέσχη Ιακωβίνων. Επιτροπή Δημόσιας Σωτηρίας: Στρατιωτικός τομέας. Επιστράτευση 1.000.000 ανδρών, κάθαρση του σώματος των αξιωματικών , αποκατάσταση πειθαρχίας: νέος στρατός. Εσωτερικός τομέας: Τρομοκρατία. Υπεράσπιση επανάστασης μέσω τοπικών κομισάριων και επαναστατικών δικαστηρίων. Κατάργηση χριστιανικής θρησκείας, θέσπιση λατρείας Ανωτάτου Όντος. Αλλαγή ημερολογίου. Θάνατος 35000-40000 ατόμων κατά την περίοδο αυτή. Αποτέλεσμα: κατάπνιξη αντεπανάστασης, ανακατάληψη χαμένων εδαφών (Λυών, Τουλόν), δήμευση τροφίμων, καθιέρωση ανώτατου ορίου μισθών, απελευθέρωση Αλσατίας, εκδίωξη Αυστριακών.

δ. Η πτώση του Ροβεσπιέρου Η αδυναμία του Ροβεσπιέρου να συμβιβάσει να τις δύο αντίθετες τάσεις στους κόλπους των Ορεινών -ακραίοι ριζοσπάστες (Εμπέρ) και μετριοπαθείς (Δαντόν, Ντεμουλέν)-, οδηγεί στην πτώση και τον αποκεφαλισμό του μετά από ένα διάστημα συγκρούσεων και αφού προηγήθηκε η θανάτωση των Εμπέρ, Δαντόν (1794).

4. Το τέλος της επανάστασης

α. Οι Θερμιδοριανοί Ανάληψη της εξουσίας από τους Θερμιδοριανούς που προχωρούν σε φιλελεύθερες μεταρρυθμίσεις και καταργούν τα ακραία μέτρα της περιόδου της τρομοκρατίας. Η νομοθετική εξουσία ασκείται από τη Βουλή (500 μέλη) και τη Γερουσία (250 μέλη), ενώ η εκτελεστική από το Διευθυντήριο (5 μέλη). Παραγκωνισμός του λαού.

β. Το Διευθυντήριο (Οκτώβριος 1795- Νοέμβριος 1799) Δυσκολίες οικονομικές, στρατιωτικές, πολιτικές: άνοδος τιμών, πληθωρισμός, ανεργία, ανισότητες, απειθαρχία στρατεύματος, συνωμοσίες από όλες τις πολιτικές κατευθύνσεις. Την 18η Μπρυμαίρ του έτους 8 της Δημοκρατίας (9 Νοεμβρίου 1799) με προτροπή του Αββά Σεγιές (μέλους του Διευθυντηρίου) ο λαοφιλής στρατηγός Ναπολέων Βοναπάρτης ανατρέπει το Διευθυντήριο και αναλαμβάνει την εξουσία , σε μια προσπάθεια αναχαίτισης της προϊούσας αναρχίας. Το τέλος της Δημοκρατίας.

γ. Η πορεία του Ναπολέοντα (1799-1815) Ο φιλόδοξος και ευφυής Ναπολέων Βοναπάρτης ανέρχεται στα αξιώματα της Γαλλικής Δημοκρατίας: στρατηγός, ύπατος (1799),κληρονομικός αυτοκράτορας των Γάλλων (1804). Συνέτριψε τους Αυστριακούς (1796-1797) στην Ιταλία και προχωρεί σε αποφασιστικές κινήσεις. Στο εσωτερικό: αναμορφώνει την πολιτειακή και νομική δομή της χώρας (Σύνταγμα του 1799- Ναπολεόντειος κώδικας του 1805). Στο εξωτερικό: μεταφέρει τον πόλεμο στην Αφρική (εκστρατεία στην Αίγυπτο). Καταφέρνει αλλεπάλληλες νίκες κατά του 2ου, 3ου, 4ου και 5ου συνασπισμού κατά της Γαλλίας. Ηπειρωτικός αποκλεισμός κατά της Αγγλίας, ανεπιτυχής εκστρατεία κατά της Ρωσίας (1812) και καταστροφή του γαλλικού στρατού. Α' εξορία του Ναπολέοντα στη νήσο Έλβα (1814) . Παλινόρθωση Βουρβόνων. Επάνοδος Ναπολέοντα («100 ημέρες»). Ήττα στο Βατερλώ (18 Ιουνίου 1815). Εξορία και θάνατός του στο νησί της Αγίας Ελένης (1821)

Επίλογος Το Συνέδριο της Βιέννης (1815) επιχειρεί να αποκαταστήσει την παλαιά τάξη πραγμάτων. Η Γαλλία απομονώνεται, η Αυστρία, η Πρωσσία και η Ρωσία προσδιορίζουν τις ζώνες επιρροής τους στην Ευρώπη, ενώ η Αγγλία ισχυροποιεί την αποικιακή της αυτοκρατορία. Ωστόσο η Γαλλική Επανάσταση έχει αλλάξει τη ροή της Ιστορίας.