Τα ευρωπαϊκά κράτη

Από τον 11ο αιώνα στη Γερμανία, την Αγγλία και τη Γαλλία δοκιμάζεται η οργάνωση της πολιτικής εξουσίας. Οι ηγεμόνες επιδιώκουν την ενίσχυση της εξουσίας τους και δημιουργούνται νέοι θεσμοί διακυβέρνησης. Παράλληλα, γεννιούνται νέα κράτη στην περιφέρεια της Δυτικής Ευρώπης. Η ίδρυση της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας δεν σήμανε και την ενοποίηση της Γερμανίας που ήταν χωρισμένη σε πολλά κρατίδια. Οι δούκες ή ηγεμόνες των σπουδαιότερων κρατιδίων, που ονομάζονταν και εκλέκτορες, γιατί λάμβαναν μέρος στην εκλογή του αυτοκράτορα, επιθυμούσαν εξασθενημένη την αυτοκρατορική εξουσία. Για το λόγο αυτό αντιτάσσονταν σε κάθε προσπάθεια δημιουργίας ενός ενιαίου κράτους. Για τους ίδιους λόγους ευνόησαν την ανάπτυξη του θεσμού της περιφερειακής Δίαιτας, που ήταν ένα είδος κοινοβουλίου στο οποίο συμμετείχαν αντιπρόσωποι των ευγενών, του κλήρου κα των αστών. Αργότερα, συγκροτήθηκε και μία κεντρική Δίαιτα για ολόκληρη την αυτοκρατορία με παρόμοια σύνθεση. Η Αγγλία αντιμετώπιζε σοβαρά εσωτερικά και εξωτερικά προβλήματα. Οι συνεχείς πολεμικές αναμετρήσεις των άγγλων βασιλέων με τη Γαλλία είχαν ως αποτέλεσμα την απώλεια των πέρα από τη Μάγχη αγγλικών εδαφών. Οι ευγενείς, οι αστοί και ο κλήρος εκμεταλλεύτηκαν τη δυσαρέσκεια εναντίον του βασιλιά και επέβαλαν περιορισμούς στη βασιλική εξουσία. Με τον τρόπο αυτό ο βασιλιάς Ιωάννης Α' ο Ακτήμονας αναγκάστηκε να παραχωρήσει το Μεγάλο Χάρτη Δικαιωμάτων (1215), με τον οποίο αποδεχόταν σημαντικούς περιορισμούς της βασιλικής εξουσίας. Λίγο αργότερα η μοναρχία δέχτηκε τη συγκρότηση ενός Κοινοβουλίου που αποτελούνταν από αντιπροσώπους των ευγενών, του κλήρου και των αστών. Αντίθετα, στη Γαλλία ο βασιλιάς κατόρθωσε να κάνει πιο ισχυρή τη μοναρχική εξουσία και να επιβληθεί στους φεουδάρχες, ιδιαίτερα μετά τη σύγκρουσή του με τον πάπα και τη νικηφόρα έκβαση του εκατονταετούς πολέμου (1453). Για να αφαιρέσει τη δυνατότητα διεκδίκησης εξουσιών από τους ισχυρούς φεουδάρχες, προχώρησε στη δημιουργία αντιπροσωπευτικών θεσμών.

Μεγάλος Χάρτης Δικαιωμάτων, 1215 (Βασικά άρθρα) Με πολλά άρθρα αναγνωρίζονταν λεπτομερώς τα παραδοσιακά φεουδαρχικά δικαιώματα των ευγενών. 1. Η Αγγλική Εκκλησία παραμένει ελεύθερη, όλα τα δικαιώματα και οι ελευθερίες της είναι απαραβίαστες.[…] 13. Το Λονδίνο καθώς και οι άλλες πόλεις και τα λιμάνια διατηρούν τις παραδοσιακές του ελευθερίες και τις τελωνειακές ατέλειες. […] 39. Κανένας ελεύθερος άνθρωπος δεν επιτρέπεται να συλληφθεί ή να φυλακιστεί ή με οποιοδήποτε τρόπο να διωχθεί αυθαίρετα, εκτός αν υπάρχει νόμιμη απόφαση ή προβλέπεται από τους νόμους της χώρας.[…] 55. Ο φόροι που θεωρούνται άδικοι ή παράνομοι θα ανακαλούνται ή θα κρίνεται η νομιμότητά τους από το Συμβούλιο του Βασιλείου που αποτελείται από είκοσι πέντε βαρόνους.[…] 61. Οποιαδήποτε αντιδικία μεταξύ του βασιλιά και των βαρόνων, θα επιλύεται από το Συμβούλιο του Βασιλείου. A. White - W. Notestein, Source Problem in English History, Harper and Brothers, New York, 1915. • Πώς εξασφαλίζονταν τα δικαιώματα των κοινωνικών ομάδων που επέβαλαν το κείμενο αυτό;

Ο κυριότερος από αυτούς ήταν η Συνέλευση Γενικών Τάξεων, στην οποία συμμετείχαν εκπρόσωποι των ευγενών, του κλήρου και των αστών.