α. Προνόμια στον Πατριάρχη: δώρο και σκοπιμότητα

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία κατακτώντας τα εδάφη του Βυζαντίου έγινε ένα πολυεθνικό κράτος. Για την ομαλή διοίκησή του παραχώρησε προνόμια στους κατακτημένους λαούς και διατήρησε δοκιμασμένους θεσμούς όπως η Εκκλησία. Αυτό σήμανε την αναγνώριση των εξής "μιλλετιών" (θρησκευτικών εθνοτήτων): του μουσουλμανικού, του ορθόδοξου (την Ορθόδοξη Εκκλησία αποτελούσαν Έλληνες, Βλάχοι, Σέρβοι, Βούλγαροι, Αλβανοί, Μολδαβοί και Άραβες), του αρμενικού και του εβραϊκού. Τα δυο πρώτα "μιλλέτια" ήταν πολυαριθμότερα και με συμπαγείς, γεωγραφικά, πληθυσμούς.

Ο Σουλτάνος Μωάμεθ Β' ο Πορθητής αναγνώρισε στον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης (Οικουμενικό Πατριάρχη) δικαιώματα που είχε και στο Βυζάντιο. Ο Πατριάρχης έγινε πλέον και Εθνάρχης, δηλαδή εκκλησιαστικός και εθνικός ηγέτης όλων των υπόδουλων ορθόδοξων λαών της Αυτοκρατορίας.

Τα προνόμια όμως αυτά πρωταρχικά εξυπηρετούσαν τα οθωμανικά συμφέροντα, γιατί έδιναν το δικαίωμα στο Σουλτάνο να κατηγορήσει τον Πατριάρχη, όταν οι χριστιανοί ήταν απείθαρχοι. Γι' αυτό και τα προνόμια καταπατούνταν εύκολα, όταν συνέφερε τους κατακτητές. Έδωσαν όμως τη δυνατότητα στο Γένος να μείνει ενωμένο πολιτιστικά και πνευματικά και να επιβιώσει μέσα στις αντίξοες συνθήκες που επέβαλε ο οθωμανικός ζυγός.

Η πολιορκία της Κωνσταντινούπολης. Γαλλικό χειρόγραφο του 15ου αιώνα.