α. Χριστιανοί ιεραπόστολοι στη Δυτική Ευρώπη

Οι Κέλτες της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ισπανίας (4ος αι. μ.Χ.) και οι Βησιγότθοι, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στη Γαλλία και στη Γερμανία (6ος αι. μ.Χ.), είχαν ασπαστεί το Χριστιανισμό. Οι τελευταίοι, μάλιστα, είχαν μεταφράσει την Αγία Γραφή στη γλώσσα τους. Κατόπιν, οι εισβολές ειδωλολατρικών γερμανικών φύλων στο δυτικό ρωμαϊκό κράτος έγιναν η αφορμή για να εκχριστιανιστούν τα φύλα αυτά είτε από τους ντόπιους πληθυσμούς είτε αργότερα από ιεραποστόλους.

Τα γερμανικά φύλα των Φράγκων κατευθύνθηκαν δυτικά, κατέλαβαν τη Γαλατία και ίδρυσαν το Φραγκικό Βασίλειο. Ο βασιλιάς τους Χλοδοβίκος βαπτίστηκε χριστιανός το 496 μ.Χ. Αυτό το γεγονός είχε τεράστια πολιτική σημασία και ήταν ανάλογο με τη μεταστροφή του Μεγάλου Κωνσταντίνου στην Ανατολή. Ο Χλοδοβίκος στη συνέχεια μετέστρεψε στη χριστιανική πίστη τα γερμανικά φύλα των Βουργούνδιων (Ν. Γαλλία), των Λομβαρδών (Β. Ιταλία) και των Σουήβων (Δ. Ιβηρική).

Στα βρετανικά νησιά οι ειδωλολάτρες κατακτητές Αγγλοσάξονες απέκοψαν την παλιά Κελτική από την Ανατολική Εκκλησία. Οι Κέλτες, παρ' όλα αυτά, ανέλαβαν το έργο του εκχριστιανισμού των Αγγλοσαξόνων. Παράλληλα, η Εκκλησία της Ρώμης στην προσπάθειά της να εκχριστιανίσει την Αγγλία, ήρθε σε αντιπαράθεση όχι μόνο με τους ειδωλολάτρες κατακτητές, αλλά και με τους ντόπιους χριστιανούς που είχαν ήδη αναπτύξει τη δική τους εκκλησιαστική ταυτότητα (κελτική χριστιανική παράδοση). Ενώ όμως στην Αγγλία ο Χριστιανισμός αρχικά καταπιέστηκε, στις γειτονικές περιοχές της Σκοτίας και της Ιρλανδίας ιεραπόστολοι (άγιος Κολούμπα και άγιος Πατρίκιος, αντίστοιχα) εκχριστιάνισαν τους ντόπιους πληθυσμούς.

Νωπογραφία του Τζιότο. Ασίζη, Ιταλία. Ο άγιος Φραγκίσκος κηρύττει στα πουλιά. Η μέριμνά του για τη φύση και τα ζώα ήταν εντυπωσιακή.

Ο εκχριστιανισμός των Σκανδιναβών (Δανοί, Σουηδοί, Νορβηγοί) άρχισε από τον 9ο αιώνα, ενώ μέχρι τα τέλη του επόμενου αιώνα ο Χριστιανισμός είχε διαδοθεί και στην Ισλανδία και στη Γροιλανδία.