β. Η συμβολή των Σλάβων στην εκκλησιαστική τέχνη και στην ορθόδοξη πνευματικότητα

Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων πραγματοποιήθηκε τον 9ο μ.Χ. αιώνα. Τότε στάλθηκε από το Βυζάντιο ο αρχιεπίσκοπος Ιωσήφ με συνοδεία κληρικών, ζωγράφων, αρχιτεκτόνων και εργάσθηκε για τον εκπολιτισμό της Βουλγαρίας. Την ίδια εποχή διαδόθηκε η χριστιανική πίστη και στους Σέρβους (Νοτιοσλάβους). Πολλοί ναοί και μοναστήρια ιδρύθηκαν σε διάφορα σημεία της χώρας τους, και η φιλολογία και η εκκλησιαστική τέχνη αναπτύχθηκαν με βάση τα ελληνικά πρότυπα.

Οι ιεραποστολικές βάσεις, που έθεσαν τον 9ο αιώνα οι Κύριλλος και Μεθόδιος, βοήθησαν την Εκκλησία να μεταδώσει τις αλήθειές της και στους Ρώσους τον 10ο αιώνα. Όταν βαπτίστηκαν οι Ρώσοι του Κιέβου και ο ηγεμόνας τους ο Βλαδίμηρος, άρχισε η πολιτιστική ανάπτυξη της Ρωσίας, με τις μεταφράσεις εκκλησιαστικών συγγραμμάτων και της Θείας Λειτουργίας, καθώς και με την ανάπτυξη της ναοδομίας.

Αρχάγγελος Γαβριήλ. 12ος αι. Περίβλεπτος, Οχρίδα, πρώην Γιουγκοσλαβία.

Η δημιουργία κατά τα μέσα του 11ου αιώνα μοναστικής ζωής στη Ρωσία είχε ως αφετηρία το Άγιο Όρος και τους μοναχούς Αντώνιο και Θεοδόσιο. Από αυτούς δημιουργήθηκε η μονή Κιέβου, που ανέδειξε επισκόπους, συγγραφείς, ζωγράφους και άσκησε μεγάλη επίδραση στον εκκλησιαστικό βίο της Ρωσίας. Η μεγάλη ακμή του ρωσικού μοναχισμού παρατηρήθηκε κατά τον 12ο αιώνα.

Κάτοψη ναού Αγ. Σοφίας Κιέβου, ρυθμός σταυροειδής με θόλο.

Παναγία του Βλαντιμίρ, 12ος αι. Μόσχα. Η εικόνα έδωσε την αγιογραφική κατεύθυνση στους Ρώσους εικονογράφους.

Αγ. Αχίλλειος, ερείπια της τρίκλιτης βασιλικής στις Πρέσπες, που ανήκαν στη Μητρόπολη Οχρίδας.

Παρθένος η Ελεούσα. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Σόφιας, Βουλγαρία.

Αγία Τριάδα, έργο του Αντρέα Ρουμπλιόφ. Πινακοθήκη Τρετιάκοφ, Μόσχα.

Άγ. Ισαάκ, Πετρούπολη (εξωτερική και εσωτερική όψη).

Ναός Αγίας Σοφίας Κιέβου.