γ. Επιδράσεις του Χριστιανισμού στον Ελληνισμό

Ο Χριστιανισμός δεν παρέλαβε μόνο πολιτισμικά αγαθά από τον Ελληνισμό, αλλά προσέφερε με την πνευματικότητά του το "καινό" μήνυμα στην ελληνική σκέψη.

- Ξεπεράστηκε η απρόσωπη αντίληψη της ελληνικής φιλοσοφίας για τον Θεό. Οι σχέσεις Θεού και ανθρώπου λαμβάνουν προσωπικό και δυναμικό χαρακτήρα. Ο Θεός μπαίνει στην ιστορία, σαρκώνεται και πάσχει, ανασταίνεται και σώζει τους ανθρώπους. Είναι Θεάνθρωπος, συνομιλεί και συναναστρέφεται με τον άνθρωπο, χωρίς να χάσει τη θεϊκή του φύση. Δεν καταδυναστεύει τον άνθρωπο, αλλά είναι φίλος του. - Η αντίληψη της χριστιανικής πίστης για τον κόσμο διαφέρει από αυτήν της ελληνικής σκέψης, η οποία είναι θεμελιωμένη στη μοίρα που καθορίζεται είτε από τη φύση είτε από τους θεούς. Ο κόσμος στον Χριστιανισμό είναι δημιούργημα του Θεού, έχει αρχή και τέλος. Θεός και κόσμος στον Χριστιανισμό δεν ταυτίζονται, ούτε το μέλλον είναι προδιαγεγραμμένο από το Θεό. Ο άνθρωπος ζει μέσα στο φυσικό κόσμο, αλλά ο Χριστιανισμός τον απαλλάσσει από την υποταγή του στις φυσικές δυνάμεις και από τη δεισιδαιμονία. Είναι ελεύθερος να οικοδομεί τη ζωή του και να επικοινωνεί με τη θέλησή του με τον Θεό. - Στην Ιστορία δε διατηρείται η κυκλική αντίληψη που είχαν οι αρχαίοι γι' αυτήν, αλλά εισάγεται η ευθύγραμμη πορεία που οδηγεί προς τον καινούριο κόσμο, τη "Βασιλεία" του Θεού. Στην ιστορική πορεία κάθε άνθρωπος είναι μια μοναδική και ανεπανάληπτη προσωπικότητα και μάλιστα είναι συνυπεύθυνος με τον Θεό για τον κόσμο. Είναι συνοδοιπόροι.

Κατακόμβη Λατίνης οδού (Ρώμη). Ο Αριστοτέλης διδάσκει τους μαθητές του ανατομία.

- Ο άνθρωπος είναι δημιούργημα, "εικόνα" του Θεού. Σώμα και ψυχή αποτελούν μιαν αδιάσπαστη ενότητα. Δε θεωρείται πια το σώμα φυλακή της ψυχής, όπως υποστήριζε ο Πλάτωνας. Η σωτηρία του ανθρώπου με την "ανάσταση νεκρών" αναφέρεται και στο σώμα. Αυτές οι αρχές για την αξία του ανθρώπου και την αναβάθμιση του σώματος, του υλικού μέρους του ανθρώπου, άνοιξαν νέα πεδία ελευθερίας στην ανθρώπινη ύπαρξη. Το ανθρώπινο σώμα είναι ναός του Θεού και έτσι το πνεύμα παύει να περιφρονεί την ύλη που ως τότε θεωρούνταν κατώτερη. - Οι χριστιανικές αρετές της αγάπης, της καλοσύνης και της ανιδιοτέλειας προστέθηκαν στις αξίες του κλασικού Ελληνισμού, ανανέωσαν και οργάνωσαν την κοινωνία. Το ευαγγελικό μήνυμα της αλληλεγγύης, της ελευθερίας και της ισότητας ανατρέπει κοινωνικά στεγανά και συγκρούεται με κατεστημένα συμφέροντα και ιδεολογίες. - Το πνεύμα της οικουμενικότητας που κομίζει ο Χριστιανισμός ξεπερνά τα γεωγραφικά και πολιτιστικά όρια του ελληνικού κόσμου. Το "ούκ ένι Έλλην και Ιουδαίος" του Απ. Παύλου (Γαλ. 3,28) προκαλεί ρήξη στις παγιωμένες αντιλήψεις περί ανθρώπου. Δεν υπάρχουν ανώτερες και κατώτερες φυλές ή έθνη. Ο απόλυτος ορθολογισμός της ελληνικής σκέψης, η επιμονή πολλές φορές στη φυλετική και στην εθνική ανωτερότητα των Ελλήνων απαλύνονται με τη χριστιανική διδασκαλία. Ανατρέπονται προκαταλήψεις και διακρίσεις, αφού ο Θεός είναι Πατέρας όλων των ανθρώπων και όλοι, ως παιδιά Του, είναι ίσοι απέναντί Του.

Πλάτων και Αριστοτέλης. Νωπογραφία, Μουσείο Βατικανού.

Αν θέλεις κάποιους από τους εθνικούς να εξαιρέσεις από την καταδίκη, Χριστέ μου, τον Πλάτωνα και τον Πλούταρχο εξαίρεσε για χάρη μου? γιατί, και στο λόγο και στον τρόπο ζωής, κοντά στους δικούς σου νόμους γεννήθηκαν? κι αν δεν ήξεραν ότι Εσύ είσαι ο Θεός, τώρα εξαιτίας της καλοσύνης Σου και μόνον πρέπει (να εξαιρέσεις). (Με την καλοσύνη) με την οποία όλους θέλεις να σώζεις δωρεάν. (Ιωαν. Μαυρόπους, Μητροπολίτης Ευχαΐτων. 11ος αι.)