β. Επιστολές του Ιγνατίου: ένας "οικουμενικός" επίσκοπος πρότυπο

Ολόκληρο το συγγραφικό έργο του αγίου Ιγνατίου αποτελείται από επτά επιστολές, που γράφτηκαν κατά το ταξίδι προς το μαρτύριό του στη Ρώμη: από τη Σμύρνη έγραψε προς τις Εκκλησίες της Εφέσου, της Μαγνησίας, των Τράλλεων και της Ρώμης, από την Τρωάδα προς τις Εκκλησίες της Σμύρνης, της Φιλαδέλφειας και προς τον επίσκοπο Σμύρνης Πολύκαρπο, μια άλλη μεγάλη εκκλησιαστική προσωπικότητα. Στο έργο του είναι ανάγλυφος ένας δραματικός και λυρικός τόνος, που δηλώνει τις δύσκολες συνθήκες που αντιμετωπίζει η χριστιανική Εκκλησία του 2ου αιώνα μ.Χ. εξαιτίας των διωγμών και των πρώτων αιρέσεων.

Στις επιστολές του ο άγιος Ιγνάτιος προσκαλεί τους χριστιανούς να μιμούνται το Θεό και να "ολοκληρώσουν την πνευματική συγγένεια μ' Αυτόν" (Εφεσ. Ι, 10). Οι χριστιανοί είναι παιδιά του Θεού και καλούνται να ζήσουν μαζί Του, έχοντας ως πρότυπο την αγάπη του Χριστού τόσο στις μεταξύ τους σχέσεις όσο και με τους υπόλοιπους ανθρώπους, εθνικούς και ιουδαίους, που δεν έχουν ενταχθεί στην Εκκλησία. Γι' αυτό το λόγο ο άγιος Ιγνάτιος δεν κακολογεί τους διώκτες του, αλλά περιμένει τη στροφή τους προς τον Ιησού.

Στις επιστολές του επιμένει στην ενότητα των χριστιανών, με την πεποίθηση ότι ο σύνδεσμος της αγάπης τους πρέπει να αποτελεί πρότυπο ζωής και για τους ιουδαίους και για τους εθνικούς. Όταν αυτοί βλέπουν τους χριστιανούς να διαιρούνται και να αλληλοσυκοφαντούνται, τότε δεν έχουν κανένα λόγο να δεχτούν το μήνυμα της Εκκλησίας, αφού και αυτή έχει όλα τα ελαττώματα που καταδικάζει στους άλλους. Ο άγιος Ιγνάτιος πιστεύει ακράδαντα ότι η ενότητα των χριστιανών επιτυγχάνεται με τη συμμετοχή τους στην Εκκλησία, στη Θεία Ευχαριστία και στη ζωή της χριστιανικής κοινότητας. Ο επίσκοπος κάθε τοπικής Εκκλησίας οφείλει να εγγυάται αυτή την ενότητα. Δεν πρέπει να είναι απλώς ένας "θρησκευτικός λειτουργός", αλλά ο πνευματικός πατέρας των χριστιανών της κοινότητας. Ως υπεύθυνος της Εκκλησίας ενώπιον του Χριστού, έχει χρέος να είναι το πρότυπο της χριστιανικής ζωής και ο ηγέτης της Εκκλησίας στις δύσκολες στιγμές. Ο ίδιος ο άγιος Ιγνάτιος με τη ζωή και τη δράση του αποτελεί παράδειγμα-πρότυπο τέτοιου επισκόπου.

Πρέπει να μη λεγόμαστε μόνον αλλά και να είμαστε χριστιανοί (Μαγν. IV, 1).

Τέλεια πίστη κι αγάπη στον Ιησού Χριστό…Αρχή είναι η πίστη και τέλος η αγάπη… Κανείς δεν αμαρτάνει, όταν στηρίζεται στην πίστη? κανείς δε μισεί, όταν είναι γεμάτος αγάπη. Το δέντρο είναι φανερό από τους καρπούς του. Όσοι λένε ότι πιστεύουν, θα το αποδείξουν από τα έργα τους… Είναι καλύτερο να σιωπά κανείς και να έχει πίστη, παρά να μιλά διαρκώς για την πίστη και να μην παρουσιάζει έργα. Η διδασκαλία είναι καλή, μόνον όταν εκείνος που μιλά πράττει… Όλα λοιπόν να τα πράττουμε σα να κατοικεί μέσα μας ο Κύριος, για να είμαστε εμείς οι ναοί Του και Αυτός μέσα μας ο Θεός μας… Μην πλανάστε, αδελφοί μου, όσοι καταστρέφουν το ναό, αποκλείεται να κληρονομήσουν τη Βασιλεία του Θεού (Εφεσ. XΙV, 1 - ΧVI, 2).

Να, είναι έτοιμο το θυσιαστήριο. Γίνετε χορός αγάπης γύρω μου και ψάλλατε ύμνους ευχαριστήριους… γιατί μ' αξίωσε ο Κύριος, εμένα τον επίσκοπο της Συρίας, να βρεθώ από την Ανατολή στη Δύση, πιστός στο κάλεσμά Του. Είναι εξαιρετικό πράγμα να δύσει κανείς από τον κόσμο στο Θεό, για ν' ανατείλει στην αιώνια ζωή… Ζητήστε δύναμη… για ν' αποδειχτώ και να μη λέγομαι μονάχα χριστιανός. Εκεί που υπάρχει θόρυβος, δεν υπάρχει πάντα η πραγματικότητα… Ο Χριστιανισμός δεν είναι κάτι επιφανειακό, αλλά κάτι πολύ βαθύ, που υπάρχει μόνον όταν μισείται από τον κόσμο… Αν μαρτυρήσω, θα απελευθερωθώ από τη δουλεία χάρη στο Χριστό και θα αναστηθώ ελεύθερος μέσα σ' Αυτόν (Ρωμ. ΙΙ, 2 -ΙV, 3).

Συγχρόνως, ο άγιος Ιγνάτιος με σθένος αντιμετωπίζει και τις αιρέσεις της εποχής του που αρνούνταν τη σάρκωση-ενανθρώπηση του Κυρίου. Εφόσον ο Θεός δε γίνεται άνθρωπος, όπως υποστηρίζουν αυτές οι αιρετικές απόψεις, ούτε πάσχει ούτε ανασταίνεται προς χάρη των ανθρώπων? επομένως, απομακρύνεται η σωτηρία από τους ανθρώπους και η δυνατότητα συμμετοχής τους στον καινούριο κόσμο του Θεού. Κατακρίνει τις αιρετικές απόψεις, χωρίς όμως να απορρίπτει τους αιρετικούς. Αντίθετα, περιμένει την επιστροφή τους στην Εκκλησία. Σημειώνει χαρακτηριστικά ότι "δεν αναφέρω τα ονόματά τους … έως ότου μετανοήσουν κι αναγνωρίσουν το πάθος (τη σάρκωση και το Πάθος του Κυρίου), που είναι η ανάστασή μας (η σωτηρία όλων των ανθρώπων)" (Σμυρν. V, 3).

Στις επιστολές του, ακόμη, ο άγιος Ιγνάτιος νουθετεί και τονίζει τη σημασία της πίστης, της αγάπης και των καλών έργων. Ο αληθινός πιστός, κατά τον άγιο Ιγνάτιο, διακατέχεται από το αίσθημα της δικαιοσύνης και της ισότητας απέναντι σε κάθε άνθρωπο. Όλοι οι άνθρωποι είναι αδέλφια και συναθλητές στον αγώνα της ζωής. Ο άγιος Ιγνάτιος θεμελιώνει τη χριστιανική κοινωνικότητα πάνω στην αγάπη, στην υπομονή, στην πραότητα και στην αλληλεγγύη. Σημειώνει: "Ο χριστιανός δεν έχει διάλειμμα για τον εαυτό του, αλλά είναι πάντα στην υπηρεσία του Θεού" (Πολυκ. VI, 3).