ΜΙΧΑΗΛ ΖΛΑΤΚΟΦΣΚΙ

Πρόσωπα Ο βασιλιάς είναι γυμνός

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ

Το 1992 είχε αναγορευθεί από τους ομοτέχνους του καλύτερος σκιτσογράφος του Τύπου στον κόσμο. Σήμερα, στη Ρωσία του Πούτιν, δεν βρίσκει πού να δημοσιεύσει τα σκίτσα του.

Μιχαήλ Ζλατκόφσκι: "Δεν χρειάζεται πια επιτροπή λογοκρισίας, η αυτολογοκρισία αρκεί…"

"Στη διάρκεια της περεστρόικας, μπορούσα τουλάχιστον να δημοσιεύω στον λαθραίο Τύπο. Τώρα δεν υπάρχει πια τίποτε, κανένα στήριγμα", λέει ο Μιχαήλ Ζλατκόφσκι.

Βέβαια το επάγγελμα του σκιτσογράφου ήταν ανέκαθεν δύσκολο στη Ρωσία. "Στη σοβιετική εποχή ήταν αδύνατο να δημοσιεύσεις γελοιογραφίες. Μετά ήρθε ο Γκορμπατσώφ. Και καθώς κατέστρεφε το σύστημα, όλος ο κόσμος είπε πως πρέπει να τον βοηθήσει και συνεπώς να μην τον κριτικάρει. Όπως ακριβώς όλοι λένε σήμερα πως πρέπει να βοηθήσουν την εξουσία να οικοδομήσει μια Μεγάλη Ρωσία…".

Για χρόνια ο Μιχαήλ Ζλατκόφσκι δημοσίευε τα σκίτσα του στα λαθραία "σαμιζντάτ", που διανέμονταν χέρι με χέρι. Αλλά ένα βράδυ του 1987, τον κάλεσαν στο ΤΑΣΣ, το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων. Ο πρόεδρος Γκορμπατσώφ, του εξήγησαν οι αξιωματούχοι της KGB που τον περίμεναν εκεί, ρωτήθηκε στη διάρκεια επίσκεψής του στο Παρίσι πώς μπορεί να μιλάει για δημοκρατία όταν ουδέποτε έχει δημοσιευθεί γελοιογραφία σε επίσημο έντυπο της χώρας του. "Σας ζητούμε λοιπόν να κάνετε μια γελοιογραφία, αλλά να είναι ήπια, ευγενική", του εξήγησαν. Ήταν η πρώτη φορά που άνοιγε το παράθυρο και επί πέντε χρόνια ο Μιχαήλ αφιερώθηκε στην τέχνη του. Αλλά το διαζύγιο με τη γυναίκα του τον έκανε να δεχτεί μια πρόσκληση να διδάξει σε αμερικανικό πανεπιστήμιο και έμεινε στις ΗΠΑ έξι χρόνια. Άρχιζε όμως να αισθάνεται "σαν βίδα μιας μεγάλης μηχανής" και επέστρεψε στη Ρωσία εξηγώντας πως το αμερικανικό όνειρο είναι ένα "όνειρο οδοντογιατρών". Η "Μοσκόφσκι Νόβοστι", η "Λιτερατούρναγια Γκαζέτα" κι άλλα μικρότερα έντυπα τον προσέλαβαν αμέσως. Αλλά καθώς ο Πούτιν έπαιρνε την άγουσα για την εξουσία, το κλίμα άλλαξε: "Ο αρχισυντάκτης της "Λιτερατούρναγια" ξαφνικά αντικαταστάθηκε και ο καινούργιος με κάλεσε για να μου πει πως θα έκανε τα πάντα για να βοηθήσει την εξουσία να αποκαταστήσει την τάξη. Μετά μου ανακοίνωσε πως δεν θα έπαιρνε το σκίτσο μου, αλλά ήθελε ένα άλλο". Από το 2000 και μετά, τα παράθυρα άρχισαν ένα-ένα να κλείνουν. "Σήμερα δεν μπορείς πλέον να δουλέψεις ελεύθερα", διαβεβαιώνει ο Μιχαήλ."Ο Τύπος βρίσκεται υπό πίεση. Όλοι είναι υποχρεωμένοι να προσέχουν. Δεν υπάρχει πλέον επιτροπή λογοκρισίας ούτε επίσημες ντιρεκτίβες του Κρεμλίνου, αλλά κάθε αρχισυντάκτης ξέρει τι δεν πρέπει να δημοσιεύσει… Η αυτολογοκρισία αρκεί…". Έτσι κι εκείνος, μια και δεν μπορεί να σκιτσάρει τον Πούτιν, σκιτσάρει σκαντζόχοιρους για μια εταιρεία που τους έκανε έμβλημά της. Αλλά νοσταλγεί το ρόλο του γελωτοποιού. Άλλωστε, επισημαίνει, "τι είναι ένας βασιλιάς χωρίς γελωτοποιό, αν όχι ένας γυμνός βασιλιάς;".