Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική βιβλίου

( κυνηγός του ανέφικτου :: 27-01-2003) 

"ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ"

Κυνηγός του ανέφικτου

Στον σπουδαίο Θεσσαλονικιό διανοητή Κωστή Μοσκώφ είναι αφιερωμένο το 9ο τεύχος του περιοδικού, που συμβάλλει με τέσσερα μελετήματα στη γνώση της πολυσχιδούς δράσης του και της ενδιαφέρουσας πολιτικής διαδρομής του

ΚΩΣΤΑΣ ΡΕΣΒΑΝΗΣ

Εκτός από την πλούσια αρχαιολογική και ιστορική ύλη, το περιοδικό δημοσιεύει ένα εξαιρετικού ενδιαφέροντος αφιέρωμα στον Κωστή Μοσκώφ, τον "αμετανόητο κυνηγό του ανέφικτου", όπως τον χαρακτηρίζει η Βάνα Χαραλαμπίδου στο ομότιτλο μελέτημά της. Από την πλευρά του, ο καθηγητής Γιώργος Αναστιάδης πλουτίζει το αφιέρωμα με το άρθρο "Η συμβολή του Κωστή Μοσκώφ στην ιστοριογραφία της Θεσσαλονίκης", ενώ ο Άγγελος Χετήμογλου αναλύει τους λόγους για τους οποίους το βιβλίο του Μοσκώφ "Τομή της μεταπρατικής πόλης" αποτέλεσε για τον ίδιο "ανύποπτη είσοδο σε μαγευτικό ιστοριογραφικό τοπίο" και για πολλούς "ερευνητικό πεδίο δύσβατο, από το οποίο δεν μπόρεσαν έκτοτε να δραπετεύσουν".

Με μεγάλο ενδιαφέρον διάβασα την κριτική ανάλυση "Ο πολιτικός Μοσκώφ" του μαθητή και συνεργάτη του, ιστορικού Αλέκου Δάγκα· κι αυτό γιατί θίγει με γνώση, τόλμη και νηφαλιότητα θέματα της πρόσφατης ιστορίας της ελληνικής Αριστεράς, που κάποιους ενοχλούν και άλλους πονάνε. Γράφει ο Δάγκας: "Την πλήρη ελευθερία του, κατά την προετοιμασία του προς τον θάνατο, την αποκτούσε όταν εγκατέλειπε βαθμηδόν την ιστορία και αφιερωνόταν σ' αυτό που ο ίδιος ονόμαζε "στοχασμό". Από έναν μη ειδικό στο θέμα θα μπορούσε να ειπωθεί εμπειρικά ότι η υπαρξιακή του αναζήτηση, που στο παρελθόν είχε πάρει τη μορφή ενασχόλησης με τη σχέση μαρξισμού και θρησκείας, έφθασε στην κατασκευή ενός αμορφοποίητου φιλοσοφικού πλαισίου, μιας συλλογιστικής όπου κυριαρχούσαν οι έννοιες της ζωής και του θανάτου. Κάποιοι ενδιαφέρθηκαν γι' αυτά που έγραφε. Τον κάλεσε το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, το 1983, για να δώσει διαλέξεις επάνω στη φιλοσοφική του αντίληψη.

Μέσα στο κόμμα, οι θεματοφύλακες κίνησαν τις διαδικασίες για την επιβολή κυρώσεων. Τα νεώτερα μέλη του Πολιτικού Γραφείου του κόμματος έκαναν κατ' επανάληψη νύξη, στις συνεδριάσεις, στο θέμα του. Οι "παλιοί" [τα ιστορικά στελέχη του κινήματος], ο Χαρίλαος Φλωράκης και οι υπόλοιποι, απέρριπταν οιαδήποτε συζήτηση, έχοντας επίγνωση της αλήθειας ότι ο Μοσκώφ εξακολουθούσε να αποτελεί σύμβολο του κινήματος στους κόλπους των μαρξιστών, πόσον μάλλον απέναντι στην κοινή γνώμη. Το πρόβλημα παρέμενε ανοικτό, καθώς ο Μοσκώφ συνέχιζε να σπέρνει καινά δαιμόνια, και οδήγησε τελικά στη "δίκη" του, όπως ο ίδιος αρεσκόταν να αποκαλεί την κλήση του σε ιδεολογική συζήτηση. Παρόντες, μέλη του ιδεολογικού απαράτ (Νίκος Κοτζιάς, Γιώργος Μανιάτης και άλλοι) και επιστήμονες κύρους. Μπορεί να εκφρασθεί η υπόθεση ότι η βιαιότητα της κριτικής που εκδηλώθηκε εναντίον του είχε αφετηρία τις προσωπικές αντιπάθειες προς κάποιον που είχε εξασφαλισμένη την ασυλία, να γράφει τα όσα αιρετικά τού καταμαρτυρούσαν. Οι "παλιοί", πραγματιστές, τον υποστήριξαν…".

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ

Ο μοντερνισμός στην ποίηση

Το τελευταίο ίσως κείμενο του σπουδαίου Μανόλη Λαμπρίδη (1920 - 2002) "Σημειώσεις για τη θεωρία της μοντέρνας ποίησης" δημοσιεύει το περιοδικό, μνημονεύοντας μ' αυτόν τον τρόπο τον άνθρωπο που έφυγε αθόρυβα, αφήνοντας πίσω του έργο που, ανεξάρτητα από το θεωρητικό του εύρος, πολέμησε τον χειρότερο εχθρό της τέχνης: τον δογματισμό. Γράφει ο Λαμπρίδης: "… Δεν δέχομαι τη δογματική αποκλειστικότητα για την εποχή μας τής "νεωτερικής" τεχνοτροπίας - ούτε καμιάς άλλης που θα ισχυριζόταν ότι εγγυάται την κατασκευή επιτυχημένων έργων. Έχω υποστηρίξει ότι κάθε εποχή είναι δυνατόν να εκφραστεί - και εκφράζεται - ποιητικά με πολλούς τρόπους. Αυτονόητο πως κάθε τεχνοτροπία, κάθε "σχολή", κάθε "ρεύμα" - περιλαμβανομένης, φυσικά, και της καλλιτεχνικής νεωτερικότητας - παράγει και άξια και μη επιτυχημένα προϊόντα. Καμιάς τεχνοτροπίας δεν απορρίπτω τα δημιουργήματα για "δογματικούς" λόγους. Σχετικά με τη μοντέρνα ποίηση, μάλιστα, σε κάποια εργασία μου, για να δείξω τι είναι καλός, αυθεντικός, γνήσιος ποιητικός λόγος, έφερα ως παραδείγματα στίχους και των σύγχρονων νεωτερικών ποιητών [Αναγνωστάκη, Τάκη Βαρβιτσιώτη, Έλιοτ, Ελύτη, Εμπειρίκο, Ν. Καλαμάρη (Ν. Ράντο, Κάλας), Ζωή Καρέλη, Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο, Μάριο Μαρκίδη, Σεφέρη]. Όπου απαντήσω ένα ωραίο ποιητικό επίτευγμα, χαίρομαι και το απολαμβάνω". Άλλα θέματα: Το τρυφερό και κάποιες στιγμές σπαρακτικό κείμενο του Χρήστου Μπουλώτη "Ο κύριος Τάκης Σινόπουλος εν Περισσώ". Ποιήματα του Χάρη Βλαβιανού. Διήγημα του Νίκου Δαββέτα. Μελέτημα της Αγγέλας Καστρινάκη για "το παράξενο… φονικό της Ιζαμπέλας Μόλναρ" του Δημήτρη Χατζή. Από τα "θησαυρίσματα": Ο Κώστας Μπουρναζάκης προλογίζει και δημοσιεύει το εισαγωγικό κείμενο του μεγάλου Νίκου Γκάτσου στη μετάφρασή του στον "Ματωμένο Γάμο" του Λόρκα, που εκδόθηκε από τον "Ίκαρο" τον Μάρτιο του 1945.

ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ

"Στρατοπεδική" λογοτεχνία

Πολλά τα θεωρητικά θέματα του περιοδικού: "Απόφαση, υποκείμενο και λήθη" του Emilio de Ipola, "Παρακμή" και κοινωνική ανάλυση" του Νικόλα Σεβαστάκη, "Η πολιτική επιστήμη στην Ελλάδα" του Χρήστου Λυριντζή, "Περί Δημοκρατίας" του Albrecht Wellmer. Υπάρχει, ωστόσο, και ένα πρωτότυπο θέμα, που αγγίζει το λογοτεχνικό πεδίο. Το υπογράφει η Οντέτ Βαρόν Βασάρ και έχει τίτλο "Η εμπειρία της εκτόπισης και η στρατοπεδική λογοτεχνία". Η Βασάρ επιλέγει δύο λογοτέχνες που άρχισαν να γράφουν με αφορμή τον εγκλεισμό τους στα ναζιστικά στρατόπεδα: τον Ιταλό Πρίμο Λέβι, που είχε εκτοπιστεί ως Εβραίος στο Άουσβιτς και τον - γνωστότερο - Ισπανό Χόρχε Σεμπρούν που είχε γνωρίσει, ως πολιτικός κρατούμενος, στο Μπούχενβαλντ. Η διαδρομή των δύο είναι συναρπαστική, παρότι η αφετηρία τους είναι διαφορετική. Ο Λέβι "όταν βάζει στο χαρτί τη μαρτυρία του για πρώτη φορά (σημ.: το "Εάν αυτό είναι άνθρωπος" εκδίδεται το 1947), είναι είκοσι έξι χρόνων και δεν σκέφτεται να την εκδώσει. Πρώτοι αποδέκτες είναι κάποιοι φίλοι και η μνηστή του…".

Για τον Σεμπρούν "από το πρώτο κιόλας βιβλίο (σημ.: "Το μεγάλο ταξίδι", εκδίδεται το 1963) η πρόθεσή του είναι καθαρά λογοτεχνική, εφόσον, όπως είχε δηλώσει, δεν τον ενδιέφερε η κατάθεση της μαρτυρίας δίχως τη λογοτεχνική της επεξεργασία…". Εξαιρετικά ενδιαφέρον κείμενο.

"ΔΙΦΩΝΟ"

Νίκος Μαμαγκάκης

Υπάρχουν αρκετά θέματα να διαβάσει κάποιος σ' αυτό το τεύχος. Π.χ. για τα "δημοτικάδικα" της Αθήνας, για την πρωτότυπη "σύζευξη" του Μανώλη Λιδάκη και της Καρυοφυλλιάς Καραμπέτη, για τον αξεπέραστο Πρόδρομο Τσαουσάκη.

Πριν απ' όλα όμως, θα προέτρεπα να διαβαστεί η πολύ καλή συνέντευξη ενός από τους κορυφαίους συνθέτες μας, του Νίκου Μαμαγκάκη, στη Φωτεινή Λαμπρίδη. Ο έφηβος συνθέτης των 74 χρόνων μιλάει ανεπιτήδευτα, δίχως μπιχλιμπιδωτές υπεκφυγές, και για τη μουσική στη χώρα μας και για το έργο του, το τόσο σημαντικό και τόσο αγνοημένο (έργα του έχουν παιχθεί από τις μεγαλύτερες ορχήστρες του κόσμου εκτός από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών!) και για τη στάση ζωής των Νεοελλήνων. Σπάνιος λόγος.

ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ

- ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΕΩΝ ΠΟΛΙΣ: Τσιμισκή 2, Θεσσαλονίκη - 546 25, τηλ.: 2310-551.754. - ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ: Ευριπίδου 84, Αθήνα - 105 53, τηλ.: 210-3213.030. - ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ: Βαλαωρίτου 12, Αθήνα - 106 71, τηλ.: 210-3628.501. - ΔΙΦΩΝΟ: Αγαμέμνονος 51-53, Καλλιθέα - 176 75, τηλ.: 210-9421.500