ΠΡΟΤΥΠΑ

Και ο άνδρας-κουβαλητής καλά κρατεί…

Οι άνδρες στα κέντρα λήψης αποφάσεων, οι γυναίκες στην οικογένεια… Δύο νέες έρευνες, σε μαθητές, δείχνουν πως τα πρότυπα των σύγχρονων νέων παραμένουν απαράλλακτα

ΒΙΚΥ ΧΑΡΙΣΟΠΟΥΛΟΥ ΦΩΤΕΙΝΗ ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ

Τα μελλοντικά ζευγάρια φαίνεται ότι δεν θα διαφέρουν και πολύ από εκείνο της ταινίας "Γάμος α λα ελληνικά", με τον Γιώργο Κωνσταντίνου και την Ξένια Καλογεροπούλου. Αυτό, τουλάχιστον, δείχνουν οι έρευνες δύο τμημάτων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Τι άλλαξε και τι παραμένει σταθερό στις επιλογές των νέων για τη μελλοντική δημόσια και οικογενειακή τους ζωή; Τα αποτελέσματα δυο πανελλήνιων ερευνών που διεξήγαγαν τα Τμήματα Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καταδεικνύουν ότι οι νέοι παραμένουν πιστοί στις παραδοσιακές αξίες (άνδρας-επαγγελματίας, γυναίκα - μητέρα - νοικοκυρά). Τόσο τα αγόρια όσο και τα κορίτσια πιστεύουν ακόμα ότι η δημόσια - πολιτική ζωή είναι χώρος δράσης κατάλληλος μόνο για τους άνδρες. Όσο για την ιδιωτική - οικογενειακή ζωή; Τα σταθερά στοιχεία είναι η προσδοκία για τον γάμο και την απόκτηση παιδιών, ο ρόλος του πατέρα - κουβαλητή και ο καταμερισμός των ρόλων στο οικογενειακό πλαίσιο. Παρατηρούνται όμως και αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο τα κορίτσια αντιμετωπίζουν την οικογένεια.

Θέλουν να παντρευτούν μετά τα τριάντα και επιζητούν ισότιμη κατανομή ρόλων και ευθυνών, διατηρώντας όμως τις παραδοσιακές αντιλήψεις για τον ανδρικό ρόλο.

Η εξουσία των ανδρών. Απόψεις του τύπου "οι άνδρες στα κέντρα εξουσίας και οι γυναίκες στην οικογένεια", που ακούγονται παλιομοδίτικες και θα έπρεπε προ πολλού να είχαν μπει στο χρονοντούλαπο της ιστορίας, εξακολουθούν να καθορίζουν σε μεγάλο ποσοστό τη στάση ζωής των νέων.

Η έρευνα του Τομέα Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ στην οποία συμμετείχαν μαθητές της τελευταία τάξης του Γυμνασίου και των δύο πρώτων τάξεων του Λυκείου, όμως, κατέδειξε ότι τα στερεότυπα για τις δυνατότητες, τις ικανότητες και τη συμπεριφορά των δύο φύλων, τόσο στην ιδιωτική - οικογενειακή ζωή όσο και στον χώρο της πολιτικής ζωής και δράσης, επηρεάζουν έντονα ποσοστό 20% - 40% των νέων.

Το μοντέλο, λοιπόν, του άνδρα που έχουν στο μυαλό τους οι νέοι είναι ο ανταγωνιστικός άνδρας, που ασκεί εξουσία και δύναμη σε όλους τους χώρους και ελέγχει τη δημόσια ζωή. Αντίστοιχα, η γυναίκα δεν έχει πρόσβαση στα κέντρα εξουσίας, συναντά εμπόδια και προκαταλήψεις, αλλά ελέγχει διάφορους τομείς της οικογενειακής ζωής, κυρίως αυτούς που έχουν να κάνουν με το νοικοκυριό και τα παιδιά. Και το αξιοπερίεργο είναι ότι παρά τη δυναμική είσοδο των γυναικών στην αγορά εργασίας, οι απόψεις αυτές είναι, με μικρές μόνο αποκλίσεις, ίδιες και για τα δύο φύλα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το 85,1% των αγοριών και το 87,7% των κοριτσιών πιστεύουν ότι οι άνδρες επηρεάζουν την οικονομική πολιτική, ενώ το 73,7% και το 78,7% αντίστοιχα την εξωτερική πολιτική.

Σημαντικές διαφορές διαπιστώθηκαν μόνο στους τομείς επιρροής των γυναικών, όπου οι μαθήτριες εμφανίζονται να έχουν πιο "προχωρημένες" αντιλήψεις, καθώς θεωρούν ότι μπορούν να επηρεάσουν και σε τομείς όπως η εκπαιδευτική πολιτική.

Σύμφωνα με την επιστημονικώς υπεύθυνη της έρευνας, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τομέα Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής του ΑΠΘ, Σιδηρούλα Ζιώγου - Καραστεργίου, "η κατάσταση βελτιώνεται σταθερά, ωστόσο χρειάζονται ακόμα πολλά να γίνουν προς αυτήν την κατεύθυνση. Τα στερεότυπα αυτά είναι "κληροδοτήματα" από τους πρεσβύτερους και τους εκπαιδευτικούς. Γι' αυτό χρειάζονται παρεμβάσεις στο εκπαιδευτικό σύστημα, αλλά και ευαισθητοποίηση των οικογενειών και των μέσων μαζικής ενημέρωσης, που επίσης διαμορφώνουν τα πρότυπα και τις αντιλήψεις των παιδιών".

Πιο "παραδοσιακά" τ' αγόρια

Τα αγόρια παραμένουν σε παραδοσιακές απόψεις, πεποιθήσεις και προσδοκίες για την οικογένεια και τα κορίτσια επιζητούν περισσότερο εναλλακτικές λύσεις.

Τα κορίτσια, χωρίς να αποποιούνται τη μητρότητα, διεκδικούν δικαίωμα στην εργασία και την οικονομική ανεξαρτησία, δημοκρατία στην οικογένεια, δικαίωμα στην προσωπική ελευθερία, ανακαταμερισμό της οικιακής εργασίας.

Τα αγόρια επιστρέφουν στην υιοθέτηση παραδοσιακών προτύπων και όχι μόνο δεν συμμερίζονται τις απόψεις των κοριτσιών, αλλά υποστηρίζουν πατριαρχικές οικογενειακές δομές στις σχέσεις των φύλων, τυπικούς καταμερισμούς ρόλων, προβάλλοντας την πιο ηγεμονική εικόνα του ανδρισμού και της ανδρικής ταυτότητας.

Οι αναλύσεις των ποιοτικών δεδομένων της έρευνας του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ (επίσης με "δείγματα" μαθητές Γυμνασίου και Λυκείου όλης της χώρας) ανέδειξαν την κατασκευή μιας ηγεμονικής αναπαράστασης του άνδρα κουβαλητή.

"Είναι φανερό ότι ακόμα κι αν μεγαλώνουν μαζί σε μεικτά σχολεία και φροντιστήρια, στη γειτονιά και στον ευρύτερο κοινωνικό χώρο, αγόρια και κορίτσια, φαίνεται ότι ελάχιστα γνωρίζονται μεταξύ τους και τα ερευνητικά ευρήματα είναι οι σιωπηλοί μάρτυρες αυτής της αποξένωσης. Τελικά αυτό που προκύπτει είναι πως τα κορίτσια είναι αυτά που έκαναν ένα βήμα και τα αγόρια τις παρακολουθούν αμήχανα. Αμύνονται στις αλλαγές με το να "στυλώνουν" τα πόδια τους σ' αυτά που λέμε στερεότυπα" τονίζει η επιστημονικώς υπεύθυνη της έρευνας για την "ταυτότητα του φύλου και τις επιλογές ζωής" Βασιλική Δεληγιάννη-Κουιμτζή, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Ψυχολογίας του ΑΠΘ.

"Η (μελλοντική) οικογένειά μου"

Η έκθεση που έγραψαν οι μαθητές για την έρευνα του Τμήματος Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής, πέραν των ερωτηματολογίων, ήταν "Μια μέρα στην (μελλοντική) οικογένειά μου"

Ενδεικτικά, έγραψαν τα αγόρια:

- "Θα είμαι γυναικολόγος. Θα έχω ένα ωραίο γραφείο και μια ξανθιά γραμματέα. Οι πελάτισσές μου θα είναι όμορφες και θα περνώ ωραία μαζί τους, όπως και με τη γραμματέα μου… Το βράδυ θα γυρνώ σπίτι μου και θα περνώ ωραία και με τη γυναίκα μου…".

- "Τα παιδιά μου θα με σέβονται και θα με εκτιμούν… θα τα αγαπάω, αλλά αν το παρατραβούν, θα τους κόβω τον αέρα".

- "Η γυναίκα μου ξυπνάει στις 7 και κάνει τις δουλειές του σπιτιού… εγώ ξυπνάω στις 8, πίνω τον καφέ μου και πηγαίνω στη δουλειά μου. Η γυναίκα μου μετά τις δουλειές του σπιτιού… πηγαίνει στη δουλειά της".

Και, ενδεικτικά, τα κορίτσια:

- "Τόσο ο άνδρας όσο και εγώ θα εργαζόμαστε εντός και εκτός σπιτιού… θα έχουμε το δικό μας σύστημα καταμερισμού εργασίας και εξουσίας".

- "Αποφάσισα να μεγαλώσω μόνη μου την κόρη μου, να εγκαταλείψω τον φυσικό της πατέρα έπειτα από μια άτυχη σχέση…".