Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Γνώμη (άρθρο σχολιασμού)

( οπτικός αναλφαβητισμός, ένα πρόβλημα εθνικό :: 19-03-2003) 

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

Οπτικός αναλφαβητισμός, ένα πρόβλημα εθνικό

Όσο παλιότερα χρειαζόμαστε φιλόλογους και γλωσσολόγους, τόσο σήμερα, στην εποχή του παγκόσμιου πολιτισμού των εικόνων, χρειαζόμαστε και εικονολόγους, μουσειοπαιδαγωγούς, μάνατζερ, ειδικούς επιστήμονες της τέχνης

ΧΑΡΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΙΔΗΣ

Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, πολλοί εκπαιδευτικοί της παλιάς φρουράς κατηγορούσαν τα παιδιά για αγλωσσία, επειδή οι ίδιοι δεν κατανοούσαν τον κόσμο των οπτικών τεχνών και τον ρόλο τους στη σύγχρονη ζωή. Οι νέοι κινδύνευαν από οπτικό αναλφαβητισμό. Σήμερα στα σχολεία και στα μεγάλα μουσεία έγινε η καλή αρχή, με ειδικό μάθημα και μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα (στη φωτογραφία: μαθητές στο Μουσείο Νεοελληνικής Τέχνης του Δήμου Ροδίων, μπροστά σε πίνακες Θεόφιλου, Σ. Βασιλείου και Γ. Τσαρούχη)

Το πρόσφατο αποκαλυπτικό ρεπορτάζ των «ΝΕΩΝ» (Ν. Μάστορα: «Ο Άγνωστος Πόλεμος Καλών Τεχνών», 12/3/2003) και η απήχησή του, μας υποχρεώνει να επανέλθουμε σ' ένα ζήτημα για το οποίο επιχειρηματολογούμε τακτικά.

Μήλο της Έριδος, η ισοτιμία των πτυχίων που δίνουν οι Ανώτατες Σχολές Καλών Τεχνών ως προς αυτά που θα δίνει το νεότευκτο Τμήμα Πλαστικών Τεχνών και Επιστημών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων. Οι φοιτητές του προέρχονται από πανελλαδικές εξετάσεις ανθρωπιστικών ή τεχνολογικών επιστημών, χωρίς εξετάσεις στο σχέδιο. Το Εικαστικό Επιμελητήριο προσέφυγε στο Συμβούλιο Επικρατείας υπερασπιζόμενο τα «κεκτημένα» του. Ερευνήσαμε και μάθαμε κατάπληκτοι ότι μόνο οι πτυχιούχοι της ΑΣΚΤ (δηλ. ούτε οι ιστορικοί της Τέχνης, ούτε οι μουσειοπαιδαγωγοί κοκ) μπορούν να διδάσκουν στα σχολεία την οπτική αντίληψη και την Ιστορία της Τέχνης.

Παλιό πρόβλημα, νέες διαστάσεις: «Προϊόν του 20ού αιώνα είναι ο ευρύτερος πολιτισμός της εικόνας (φωτογραφία, κινηματογράφος, τηλεόραση, εικονογραφημένα έντυπα, γραφικά υπολογιστή κ.ά. μαζί με την πρόγονό τους, τη ζωγραφική), αλλά ως πρωταρχική πηγή γνώσης, η Οπτική Παιδεία αναγνωρίστηκε ήδη από τον Αριστοτέλη, στα "Μεταφυσικά" του», γράφαμε παλιότερα («Η Ώρα της Οπτικής Παιδείας», 13/9/2000). Το υπουργείο Παιδείας υποτιμούσε τη γλώσσα των εικόνων, και πολλοί εκπαιδευτικοί της παλιάς φρουράς - οπτικώς αναλφάβητοι, οι ίδιοι - κατηγορούσαν τα παιδιά για αγλωσσία, επειδή οι ίδιοι δεν κατανοούσαν τις κωδικοποιημένες εικόνες και τον ρόλο τους στη σύγχρονη καθημερινή ζωή. Οι νέοι κινδύνευαν από οπτικό αναλφαβητισμό. Σήμερα στα σχολεία και στα μεγάλα μουσεία έγινε η καλή αρχή, με ειδικό προαιρετικό μάθημα και μουσειοπαιδαγωγικά προγράμματα. Το πρόβλημα αναγνωρίστηκε, αλλά δυστυχώς δεν λύθηκε εντελώς. Συνοψίζουμε:

Άλλο καλλιτέχνης, άλλο παιδαγωγός: Στις δύο Ανώτατες Σχολές Καλών Τεχνών, οι σπουδαστές κατευθύνονται να γίνουν οι ίδιοι καλλιτέχνες, κατακτώντας τεχνικές και - κυρίως - τη σχετική ατομική ψυχολογία αυτοέκφρασης. Δεν διδάσκονται Παιδαγωγική ούτε τρόπους να μελετούν τις εικαστικές εικόνες ιστορικά και να μεταδίδουν τη γνώση επικοινωνιακά. Λυπάμαι επίσης που το μαρτυρώ, αλλά πάρα πολλοί ζωγράφοι είναι βυθισμένοι στον προσωπικό τους κόσμο, αγνοούν την αισθητική αμεροληψία, έχουν ελαττωματική έκφραση στον Λόγο, και πάντως δύσκολα τους φαντάζεται κανείς ως παιδαγωγούς και μάλιστα μεταδοτικούς. Αντιστρόφως, οι ιστορικοί της Τέχνης, εικονολόγοι κ.λπ. είναι μεν προπονημένοι στην αισθητική ανιδιοτέλεια και στην παιδαγωγική, αλλά σπανίως γνωρίζουν την κατασκευαστική πλευρά των οπτικών τεχνών.

Εικαστικό Επιμελητήριο εναντίον Λεονάρντο ντα Βίντσι; Προς τιμήν του νομοθέτη, το νέο Πανεπιστημιακό Τμήμα στα Γιάννενα, προβλέπει μαθήματα απαραίτητα, από Φυσική Οπτική μέχρι Μουσειολογία. Το Εικαστικό Επιμελητήριο υποστηρίζει την κατασκευαστική πλευρά της τέχνης, το νέο Τμήμα δίνει έμφαση στη γνωστική, θεωρώντας τα καλλιτεχνικά εργαστήρια απλώς ως «μαθήματα μύησης». Η διαμάχη θυμίζει την αποστροφή των «ζωγραφικών σιναφιών» της Αναγέννησης προς τον Λεονάρντο, που ως γνωστόν συνδύαζε υποδειγματικά και την τέχνη και τη γνώση.

Μουσεία, παιδαγωγοί και μάνατζερ

Σε συνδυασμό με το Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (από τα καλύτερα της χώρας), το Τμήμα Επιστημών της Τέχνης μπορεί να προσφέρει στους φοιτητές του επιπλέον εξειδίκευση για εκπαιδευτικά προγράμματα μουσείων και πολιτιστικών κέντρων.

Ωστόσο, υπάρχει κι ένας άλλος τομέας, η Μουσειολογία και το Μάνατζμεντ της Τέχνης, όπου το νέο Πανεπιστημιακό Τμήμα ή το αναμενόμενο στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου μπορούν να επεκταθούν. Εκατοντάδες νέες θέσεις εργασίας ζητούν τα ευρωπαϊκά προγράμματα, η δημόσια και η ελεύθερη αγορά εργασίας (γκαλερί, μουσεία, πολιτιστικά κέντρα δήμων, επιχειρήσεις «πολιτιστικού τουρισμού»): Μάνατζμεντ Εκθέσεων, Μάρκετινγκ Μουσείου, Δημόσιες Σχέσεις-Χορηγίες, Ψηφιακές Εκθέσεις, Εύρεση-Διαχείριση Οικονομικών Πόρων, κ.ά. Οι νέες χρήσιμες ειδικότητες, ούτε στις ΑΣΚΤ διδάσκονται, ούτε και είναι συμπαθείς στο Εικαστικό Επιμελητήριο, αφού οι καλλιτέχνες επιμένουν να αρνούνται την επιστημονική μελέτη του οπτικού πολιτισμού όσο και με το μάνατζμεντ. Έλλειψη προσαρμοστικότητας προς την εφαρμοσμένη επιστήμη δείχνουν και τα Τμήματα Αρχαιολογίας ή Ιστορίας της Τέχνης.

Για να μη διαταραχθεί η σχέση των πτυχίων με τις δυνατότητες διορισμού στον δημόσιο τομέα, οι νέες ειδικότητες παραβλέπονται ή βάλλονται. Όμως σε ζητήματα Παιδείας, ανάπτυξης και απασχόλησης, τα «κεκτημένα» περισσεύουν.