…ΣΤΟ «ΕΝΔΥΜΑ ΘΕΑΤΡΟΥ»

Σαν παράσταση μαμούθ!

Για πρώτη φορά 250 κοστούμια από παραστάσεις σταθμούς του Εθνικού Θεάτρου βγήκαν από τη σκιά του βεστιαρίου και συμμετέχουν σε μια παράσταση… μαμούθ

ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ ΚΑΤΗΜΕΡΤΖΗ

Χαρακτηριστικό κοστούμι του Αντώνη Φωκά για τον Χορό των «Φοινισσών» του Ευριπίδη, που ανέβηκε το 1960 στην Επίδαυρο

Από τις 758 παραστάσεις που έχει ανεβάσει μέσα σε 70 χρόνια το Εθνικό Θέατρο σώθηκαν περί τις 20.000 κοστούμια. Συντηρήθηκαν περί τις 5.000. Στην έκθεση ανθολογούνται 38 ενδυματολόγοι και προβάλλει ο άγνωστος στους πολλούς θεμελιωτής της ενδυματολογίας του Εθνικού Θεάτρου Αντώνης Φωκάς, 1889-1986. Ο Αντώνης Φωκάς δούλεψε επί τέσσερις δεκαετίες ως μόνιμος ενδυματολόγος του Εθνικού Θεάτρου και έντυσε περί τις 240 παραστάσεις.

Ένδυμα θεάτρου και όχι «κοστούμι», γιατί η λέξη ένδυμα είναι ελληνική και ως όρος περικλείει τα πάντα γύρω από την ένδυση. Από ρεντιγκότα μέχρι χιτώνα.

Οδηγός μας είναι το δραματολόγιο. Αριστερά, μετά την είσοδο, αρχίζουμε με το κλασικό ρεπερτόριο μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα, δεξιά το πιο σύγχρονο ρεπερτόριο, στην ξύλινη αίθουσα κάτω το αρχαίο δράμα - τραγωδία και κωμωδία.

Αναζητήστε βοήθεια στις φωτογραφίες των παραστάσεων και τις μακέτες που βρίσκονται αναρτημένες στον τοίχο.

Διακόσιες πενήντα πάνινες κούκλες, που είναι πιο εύπλαστες από τις κοκάλινες και δεν μοιάζουν άκαμπτες, στέκουν, κάθονται, γέρνουν, χειρονομούν ελαφρά, ακουμπούν σε κάποια ανθοστήλη και φέρνουν το βάρος των κοστουμιών, των κοσμημάτων, των περουκών, των στεμμάτων, των καπέλων κ.ά., την ηχώ των ρόλων, το ρίγος των μεγάλων πρωταγωνιστών. Ένας πολυπρόσωπος θίασος που «κινείται» διακριτικά στους χώρους του φουαγέ του μεσοπατώματος, τη μεγάλη ξύλινη αίθουσα.

Στην υποδοχή. Η Ορελί και η Κονστάνς με τα ξεφτισμένα μετάξια, τα βολάν και τα καπέλα τους φορτωμένα λουλούδια από την «Τρελή του Σαγιό» του Ζαν Ζιροντού, μοιάζουν ακόμα ποτισμένα από τον ιδρώτα των πρωταγωνιστριών που τα φόρεσαν πριν από 35 χρόνια - η Κατίνα Παξινού και η Ελένη Χατζηαργύρη.

Τότε και τώρα. Τα δύο πρόσωπα του Βασιλιά Λιρ (ο Τρελός και ο Γελωτοποιός) - όπως τα ερμήνευσε ο Αλέξης Μινωτής σε δύο διαφορετικά σημεία της σταδιοδρομίας του: κοντά στην εκκίνηση, το 1953, με κοστούμια του Αντώνη Φωκά και, το 1978, με κοστούμια τού βραβευμένου με Όσκαρ Βασίλη Φωτόπουλου - είναι τοποθετημένα συμμετρικά στην είσοδο της έκθεσης και δίνουν την περίληψη της διαδρομής που ακολούθησε το ένδυμα στην ιστορία του Εθνικού Θεάτρου, από το χειροποίητο και περίτεχνο ιστορικό κοστούμι ώς το τολμηρό λιτό και εμπνευσμένο από την εποχή του.

Δύο βαθιές πιέτες είναι το ενδυματολογικό σχόλιο του Γιάννη Τσαρούχη στο λιτό φόρεμα για την Κατίνα Παξινού, στην παράσταση του έργου του Ντίρενματ «Επίσκεψις της Γηραιάς Κυρίας» (1965)

Τα πιο εντυπωσιακά είναι τα βασιλικά ενδύματα - της Δυσδεμόνας - Άννας Συνοδινού το 1958, από τον Οθέλλο του Σαίξπηρ, της Μαρίας Στιούαρτ, η Ελισάβετ της Μαίρης Αρώνη, το 1955, κ.ο.κ. - με τους γιακάδες, τα απλικαρισμένα κεντήματα είναι αριστουργήματα χειροτεχνίας και τέχνης.

Το πιο παλιό: Το θαμπωμένο μοβ φόρεμα από αδρό μετάξι που φόρεσε η Σαπφώ Αλκαίου στους «Μνηστήρες του Θρόνου» του Ερρίκου Ίψεν, το 1945, είναι σαν να το σφράγισε η λιτότητα όχι μόνο του ρόλου αλλά και της εποχής που έγινε στο μέσον της Κατοχής.

Αποτελεί κι ένα δείγμα της εποχής όπου το κοστούμι ήταν χειροποίητο 100%. Από την ύφανση ώς τη βαφή.

Ακόμα πιο παλιός, του 1935, είναι ένας δερμάτινος χειροποίητος θώρακας που εκτίθεται στο μεσοπάτωμα σε ειδική προθήκη - κοντά στα ευφάνταστα κοστούμια των παιδικών θεατρικών παραστάσεων.

Υφαντό, το «Ρίτσαρσον» από το όνομα της υφάντρας μαθήτριας της Εύας Σικελιανού, ήταν το αγαπημένο ύφασμα του Αντώνη Φωκά, καθώς η ιδιότυπη ύφανσή του τού επέτρεπε να σχηματίζει ευδιάκριτες βαθιές πτυχώσεις για τα κοστούμια του αρχαίου δράματος. Όπως και τα υφαντά τού Τσαντίλη και του Χηρά, αυτά τα πανιά που συνδύαζαν τη σύγχρονη τεχνολογία και έρευνα της εποχής τους με τη μελέτη των αρχαίων αγγείων και αγαλμάτων για να πετύχουν την ιδανική «αναβίωση» έχουν σταματήσει να παράγονται. Όμως αυτή ακριβώς η διασταύρωση του παλιού με το νέο θεμελίωσε στην ενδυματολογία τη Σχολή του Εθνικού.

Τρία φιλμ - ένα σε κάθε όροφο - προβάλλουν σε τρία δεκάλεπτα τη διαδρομή των Ελλήνων ενδυματολόγων στο Εθνικό Θέατρο. Είναι μια παραγωγής της Cinetic που επιμελήθηκε ο Διονύσης Φωτόπουλος.

Πωλητήριο: Θεατρικές μάσκες - του Ερμή, του Οιδίποδα, διάφορα ζώα για μικρούς και μεγάλους - συλλεκτικές και μη (100-300 ευρώ), πλήθος πρωτότυπων κοσμημάτων, αναμνηστικές κούπες με σχέδια Νίκου Νικολάου και Μίνου Αργυράκη μεταξοτυπίες (10 ευρώ), τασάκια (50 ευρώ) κ.ά.

INFO

Στην Εθνική Πινακοθήκη (Βασ. Κωνσταντίνου 50, τηλ. 210-7211.010). Ωράρια 8.30 π.μ. - 3 μ.μ. Τρίτη κλειστά. Απόγευμα Δευτέρα - Τετάρτη: 6 μ.μ. - 9 μ.μ. Είσοδος: 6 ευρώ, μειωμένο 3 ευρώ. Κατάλογος: 25 ευρώ. Επιμέλεια: Ρένα Γεωργιάδου, Γιάννης Μετζικώφ.