Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Κριτική τηλεόρασης

( δίκη με μάτια "διάπλατα" κλειστά :: 27-02-2003) 

Φαινόμενα

Δίκη με μάτια "διάπλατα" κλειστά

Μια νέα συνθήκη χρήσης της κάμερας επιβάλλει η απαγόρευσή της για λόγους ενημέρωσης, όχι όμως για λόγους ασφαλείας, στη δίκη για την τρομοκρατία, που θα απασχολήσει τον διάλογο για τη δημοκρατία

ΠΟΠΗ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ

Η δίκη για την τρομοκρατία εκτός του ότι εισάγει νέα δεδομένα στη δικαστική διαδικασία - αίθουσα φρούριο, συνθήκες υψίστης ασφαλείας, τεχνολογία παρακολούθησης - εισάγει νέα δεδομένα στον διάλογο για το ενημερωτικό θέαμα, με αφορμή την απαγόρευση της τεχνολογίας της ενημέρωσης

Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο φαινόμενο από τα πολλά που προστέθηκαν στον εγχώριο "πολιτισμό του ματιού" με αφορμή την υπόθεση της τρομοκρατίας, έτσι όπως εξελίχθηκε από τον περασμένο Ιούλιο μέχρι σήμερα. Βρισκόμαστε μπροστά στην απαγόρευση της τεχνολογίας της δημοσιότητας και όχι της ίδιας της δημοσιότητας. Δημοσιογράφοι θα είναι παρόντες μέσα στην αίθουσα (120 διαπιστευμένοι), άλλοι θα παρακολουθούν σε ειδικό χώρο από γιγαντο-οθόνες, αλλά ουδείς θα έχει την ευκολία να αναμεταδώσει όσα συμβαίνουν με εικόνα ή μαγνητοφωνημένα αποσπάσματα.

Η τεχνολογία σε δράση, για να εμποδίσει τον ανεξέλεγκτο εαυτό της. Άραγε, αυτό σημαίνει ότι η δημοσιότητα θα επανέλθει σε κανόνες, που ο αγχωτικός ρυθμός της τεχνολογίας της ενημέρωσης έχει καταργήσει; Για παράδειγμα, θα υποχρεώνονται πλέον να ακούσουν με υπομονή οι δημοσιογράφοι όσα διαδραματίζονται στην αίθουσα και κατόπιν να τα επεξεργαστούν με αντικειμενικότητα και νηφαλιότητα ή θα σπεύδουν πατείς με πατώ σε σημεία εκτός του κτιρίου για απευθείας συνδέσεις απ' όπου θα αναμεταδίδουν ό,τι κατάλαβαν, όπως το κατάλαβαν;

Στην πραγματικότητα, η τεχνολογία της δημοσιότητας μπορεί να περιορίζεται στη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά δεν παύει να υπάρχει και το τηλεοπτικό θέαμα, που έχει διαμορφώσει τις ανάγκες του με βάση τις δυνατότητές της. Είναι απίθανο να υποχωρήσει η τηλεόραση. Θα εφεύρει μεθόδους να καλύψει το έλλειμμα. Ποιο κανάλι δεν θα καταφύγει σε γλαφυρές περιγραφές των τεκταινομένων; Αίφνης οι δημοσιογράφοι, οι παρόντες στη δίκη, θα έχουν το πλεονέκτημα της παρουσίας τους, ενώ η ανάγκη να γνωστοποιηθούν όσα "βλέπουν" θα διογκώνεται. Με δεδομένο, μάλιστα, ότι ειδικώς η συγκεκριμένη υπόθεση αναδείχθηκε μέσα από τηλεοπτικές σκηνοθεσίες, τις οποίες θαυμάσια αξιοποίησε τόσο η πλευρά των κρατουμένων - συνεντεύξεις σε εκπομπές, επιστολές, δηλώσεις συγγενών και φίλων - όσο και η πλευρά των Αρχών - διαρροές πληροφοριών, εικόνες τεθωρακισμένων αυτοκινήτων και αντρών με στολές και κουκούλες - δεν είναι δυνατόν να πιστέψουμε ότι η πραγματικότητα, που διαμόρφωσε το τηλεοπτικό θέαμα για τη συγκεκριμένη υπόθεση, δεν θα συνεχίσει να διαμορφώνεται με τις μεθόδους του θεάματος ερήμην των πραγματικών εικόνων και ήχων, δηλαδή ακόμη περισσότερο μυθοποιητική για πρόσωπα και καταστάσεις.

Το γνωρίζουμε, πλέον, ότι στις σύγχρονες κοινωνίες οι κρίσεις που προκαλούνται από την υπερβολή των μέσων αξιοποιούνται από την πολιτική εξουσία για να εφαρμόσει αποφάσεις, επιτυγχάνοντας ευκολότερα τη συναίνεση γι' αυτές. Η αίσθηση κινδύνου, για παράδειγμα, από την αυξανόμενη βία, νομιμοποιεί στη συνείδηση του πολίτη αυστηρά μέτρα αστυνόμευσης, την παρακολούθηση από κάμερες κ.λπ. Έτσι και στην αίθουσα του δικαστηρίου θα υπάρχουν κάμερες παρακολούθησης, όχι ενημέρωσης, άρα κάμερες στην υπηρεσία μιας μορφής ελέγχου, την ίδια ώρα που άλλες συμπληρωματικές μορφές ελέγχου, για την ολοκλήρωση της δημοκρατικής διαδικασίας, θα αποκλείονται. Με άλλα λόγια, έχουμε μια νέα συνθήκη χρήσης της κάμερας που είναι "παρακολούθηση - όχι ενημέρωση", θεσμοθετημένη αίφνης. Και παρά τις αφοριστικές προσεγγίσεις για τη χρήση της, δεν μπορεί να παραγνωρίσουμε ότι η λειτουργία της αποτελεί στην εποχή μας συστατικό στοιχείο του τρόπου με τον οποίο βλέπουμε και διαπραγματευόμαστε τον κόσμο.

Τα μέτρα τα οποία λαμβάνονται σε μία δημοκρατία, για την προστασία της μεν, αλλά χωρίς τον διάλογο και την ωριμότητα που απαιτεί η εφαρμογή τους, έχουμε ήδη διαπιστώσει ότι μπορεί να προκαλέσουν εντέλει διεύρυνση του σφάλματος που υποτίθεται ότι διορθώνουν. Ουδείς υποστηρίζει, ωστόσο, ότι η τεχνολογία θα έπρεπε να είναι ανεξέλεγκτη στην κάλυψη μιας τέτοιας δίκης και ότι αυτή θα έπρεπε να θέτει τους όρους του θεάματος.

Σε μια τηλεόραση, όμως, της οποίας το ανταγωνιστικό περιβάλλον προκαλεί παροξυσμικές κρίσεις της τηλε-ενημέρωσης και ένα τηλεοπτικό θέαμα υψηλής εφευρετικότητας στη σκηνοθεσία της ενημέρωσης, ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι η απόλυτη απαγόρευση δεν θα προκαλέσει σπασμούς υπερβολής επηρεάζοντας τη λειτουργία του μιντιακού-πολιτικού συστήματος;