Φαινόμενα

Η τηλεόραση με τον εαυτό της

Τρία διαφορετικά τοκ σόου βρέθηκαν, αναλόγως με το περιεχόμενό τους, σε διάλογο για το πλαίσιο που η τηλεόραση κρίνει και αυτο-κρίνεται επιβάλλοντας τους κανόνες της

ΠΟΠΗ ΔΙΑΜΑΝΤΑΚΟΥ

Βραδιά με συζητήσεις που επιχείρησαν να προσεγγίσουν με κριτική ματιά την τηλεόραση και την πολιτική κατάσταση ήταν η προχθεσινή. Η καθεμία με διαφορετικό τρόπο, όλες μαζί ωστόσο, αξιοποίησαν τα στοιχεία που το ίδιο το μιντιακό σύστημα έχει αναδείξει, σε έναν υπόγειο, απρόσμενο διάλογο μεταξύ τους, για τις τηλεοπτικές μεθόδους προσέγγισης των ίδιων θεμάτων, που μπορεί να εκτείνονται από την απόλυτη σοβαρότητα ως την ανατρεπτική σάτιρα.

Την τηλεόραση, σε μία από τις καθιερωμένες ομφαλοσκοπήσεις της ύστερα από κάθε κρίση, αφορούσε η συζήτηση στην εκπομπή του Παύλου Τσίμα (ΝΕΤ), με αφορμή τη συμπεριφορά της εγχώριας τηλε-ενημέρωσης το προπερασμένο Σαββατοκύριακο. Με ένα αυστηρά δομημένο σύστημα ερωτήσεων - απαντήσεων, "Το μήλον της έριδος" αναψηλάφησε τις θέσεις δύο πόλων του τηλεοπτικού συστήματος. Τις θέσεις εκείνων που υπηρετούν την εμπορική τηλεόραση, τους οποίους εκπροσώπησαν ο Μανώλης Καψής και ο Γιάννης Πρετεντέρης, και τις θέσεις εκείνων που της ασκούν κριτική έχοντας όμως εργαστεί στην τηλεόραση και τώρα βρίσκονται απέναντί της ελέγχοντας τη συμπεριφορά της, είτε από θέση θεσμική, όπως η Εύη Δεμίρη, που είναι μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, είτε δημοσιογραφική, όπως ο Ριχάρδος Σωμερίτης, που επί χρόνια εργάστηκε στη γαλλική κρατική τηλεόραση, ενώ διετέλεσε διευθυντής ειδήσεων της ΕΡΤ.

Τη σάτιρα τηλεόρασης και πολιτικής είχε θέμα της και η εκπομπή της Έλλης Στάη, με καλεσμένους την ομάδα των Α.Μ.Α.Ν., μια ανατρεπτική παρέα σατιριστών, οι οποίοι λειτουργούν σαν βαλβίδες αποσυμπίεσης της έντασης, την οποία δημιουργεί στο κοινό το μέσον που σατιρίζουν. Παρά την προσπάθεια να ακολουθήσει τους καθιερωμένους κανόνες του τοκ σόου, η Έλλη Στάη σκόνταψε στο πλακατζήδικο κέφι των καλεσμένων της. Υπερκινητικοί και αποφασισμένοι να μην πειθαρχήσουν στους κανόνες, οι Α.Μ.Α.Ν. επέδειξαν το ταλέντο τους να διατηρούν την παιδική τους αντίδραση στα πολύ σοβαρά. Βλέπαμε το δελτίο ειδήσεων που "βγάλατε" από τις Βρυξέλλες, έλεγαν στην Έλλη Στάη, και μας ήρθε να πάμε να βγάλουμε τα πουλόβερ και να φορέσουμε κοστούμι. Τόσο σοβαρό δελτίο, μας έκανε να νιώσουμε ότι πρέπει να ντυθούμε και κατάλληλα για να το δούμε. Η Έλλη Στάη προσπαθούσε να κρατήσει τον ρόλο της συντονίστριας, αλλά δεν είχε τι να συντονίσει. Η θέση της άχαρη και η συμμετοχή σε ένα χιούμορ που ξεπερνά τα τηλεοπτικά δεδομένα, στα οποία η ίδια είναι συνηθισμένη, όπως αποδείχθηκε, ήταν δύσκολη. Με εξαίρεση το γέλιο της, η υπόλοιπη στάση της την έθεσε εκτός κλίματος. Ταυτοχρόνως όμως, έδωσε έτσι και την ανάγλυφη εικόνα της θεαματικής τραμπάλας μεταξύ του σοβαροφανούς εαυτού της τηλεόρασης και της σάτιράς της, που έχει το ίδιο καταναλωτικό αποτέλεσμα. Τα "Μάτια της Έλλης" (Antenna) ήταν μια υποδειγματική "μη εκπομπή".

Υπερβολή και "τύφλωση"

Στον αντίποδα, "Το μήλον της έριδος" διερεύνησε με σοβαρότητα το εγχώριο ελάττωμα της τηλε-ενημέρωσης. Στη συνήθεια να επιδεικνύουμε υπερβολή στην αντιμετώπιση ενός "λάθους" - έτσι χαρακτηρίστηκε άλλωστε και επισήμως η υπερπροβολή τού τέως έναντι της αντιπολεμικής διαδήλωσης - το απέδωσε ο Γιάννης Πρετεντέρης. Τον ανταγωνισμό εφημερίδων και τηλεόρασης έβαλε ως παράμετρο ο Μανώλης Καψής, απλοποιώντας με ένα προ πολλού ξεπερασμένο από τις μιντιακές συνθήκες επιχείρημα, την αντίδραση, η οποία ωστόσο ήρθε από το κοινό. Αλλά και γι' αυτό είχε απάντηση, λέγοντας ότι η τηλεόραση που και ο ίδιος υπηρετεί απευθύνεται σε ένα κοινό, που ακόμη και ο διανοούμενος τοκσόουμαν της γαλλικής τηλεόρασης ο Πιβό, το χαρακτηρίζει στο βιβλίο του ως "νοικοκυρές ετών πενήντα". Ο Πιβό ωστόσο το αναφέρει ειρωνικά, υποστηρίζοντας ότι οι διαφημιστές, που ως έναν βαθμό καθορίζουν με τις εκπομπές που πριμοδοτούν το πρόγραμμα των καναλιών, προτιμούν να θεωρούν ότι το κοινό είναι "νοικοκυρές ετών πενήντα", προκαλώντας έτσι την ισοπέδωσή του. Στην ουσία, ο Μανώλης Καψής περιέγραψε το κορυφαίο ελάττωμα της εμπορικής τηλεόρασης, που είναι στ' αλήθεια ένα είδος "τύφλωσης" απέναντι στις διαφορετικές ανάγκες διαφορετικών τηλεοπτικών κοινών.

Και η "απέριττη" μέθοδος…

Όσο για το "Ενώπιος ενωπίω" (Mega) με τον Θεόδωρο Πάγκαλο απέναντι από τον Νίκο Χατζηνικολάου, επικεντρώθηκε στην αναζήτηση του σκανδαλώδους και προκλητικού, με τον καθιερωμένο τα-λέω-έξω-από-τα-δόντια πολιτικό, που θα του το εξασφάλιζε: υπουργοί που διατηρούν το αξίωμα είκοσι χρόνια μεν, αλλά και προβλήματα που θα μπορούσαν να επιλυθούν σε λίγες ημέρες, χρονίζουν επίσης. Κυβέρνηση που δεν "βλέπει" τη λαϊκή δυσφορία.

Η συζήτηση βασίστηκε στην μονίμως κριτική απόσταση του καλεσμένου από το έργο της κυβέρνησης, με προκλητικό δεδομένο ότι είναι ήδη ο ίδιος σημαίνον στέλεχος του κυβερνητικού κόμματος. Εδώ η τηλεόραση αξιοποίησε τον απλούστερο εαυτό της, συμπληρώνοντας τη σάτιρα των Α.Μ.Α.Ν. Τα ίδια σκοτεινά σημεία της καθημερινότητας του πολίτη βρίσκονται στο στόχαστρο μιας αυτο-κριτικής του μιντιακο-πολιτικού συστήματος, είτε γίνεται με αυστηρά πολιτικό λόγο είτε με σατιρικό.