ΣΙΛΑ ΤΖΟΡΝΤΑΝ Το χρώμα της τζαζ φωνητικής τέχνης

ΖΑΚ ΣΑΜΟΥΗΛ

Στις εμφανίσεις του Archie Shepp και της Sheila Jordan (φωτογραφία) στο Half Note Jazz Club το κοινό θα διατρέξει μέσα σε μερικές ώρες την ιστορική διαδρομή της τζαζ από τις αρχές της δεκαετίας του '50 μέχρι τις μέρες μας

Η σκηνή του Half Note Jazz Club αποχαιρετώντας, αυτή τη φορά, τον σαξοφωνίστα Archie Shepp, υποδέχεται τη Sheila Jordan, μια από τις σημαντικότερες κυρίες της τζαζ φωνητικής τέχνης.

Η τέχνη της Sheila Jordan, μέσα στο τεράστιο φάσμα της vocal jazz που υπήρξε, ως επί το πλείστον, γένους θηλυκού, έφερε σε αμηχανία την παγκόσμια κριτική κάθε φορά που προσπάθησε να την κατηγοριοποιήσει στιλιστικά. Είπαν, κατά καιρούς, πως η φωνή της θυμίζει τρομπέτα, πως έχει κάτι από τον τρόπο που αυτοσχεδιάζει ένα σαξόφωνο, λίγο αργότερα ότι είναι πολύ "διακοσμητική", "εύκαμπτη", "ευέλικτη", "καθαρή", υπέρ το δέον λαρυγγική ή γεμάτη έπαρση.

Όσο για την τεχνική της ότι έχει μια "δόση παιδικής αφέλειας" αλλά την ίδια στιγμή ότι είναι πολύ "σοφιστικέ". Κάποιοι άλλοι έβλεπαν στην τραγουδιστική της εκφορά, στον τρόπο να χειρίζεται τις λέξεις, μια θαυμαστή ευκινησία. Είναι αλήθεια ότι εκείνη ισχυρίστηκε πάντα ότι "έμαθε την τζαζ ακούγοντας κυρίως τα πνευστά όργανα". Ποια ήταν, λοιπόν, αυτή η νεαρή λευκή που γαλουχήθηκε στη σπουδαία τζαζ σκηνή του Ντιτρόιτ στα μέσα του '40, "στήνοντας αυτί" έξω από τα κλαμπ της πόλης, εκεί που πρωτοεμφανιζόταν ο Charlie Parker, αφού τα πενιχρά της οικονομικά δεν της επέτρεπαν να μπει μέσα;

"Για μας τους μουσικούς, τότε, δεν υπήρχαν φυλετικές διακρίσεις. Ο μαύρος και ο φτωχός λευκός έτρωγαν ακριβώς το ίδιο φαγητό", θα πει το 1978 σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή της στο γαλλικό περιοδικό Jazz Magazine. Μια λευκή bebop girl; Ναι άλλα ο χαρακτηρισμός δεν την περιγράφει επακριβώς. Μπορεί το πρώτο πράγμα που επιχείρησε να κάνει με την τζαζ να ήταν ένα scat (φωνητικός αυτοσχεδιασμός) εμπνευσμένο από τη Σάρα Βον και την Έλα Φιτζέραλντ, την ίδια στιγμή όμως μπορούσε να μεταμορφωθεί σε μια jazz singer τραγουδώντας αργόσυρτα, σχεδόν μιλητά, μια μπαλάντα που είχε ακούσει από την Μπίλι Χολιντέι. Δεν έμοιαζε όμως με καμία. Ούτε τότε ούτε βέβαια αργότερα, όταν στις αρχές του '50 έφτασε στη Νέα Υόρκη για να δουλέψει αλλά και να σπουδάσει δίπλα στον μεγάλο πιανίστα Λένι Τριστάνο. Μια μεγάλη καριέρα είχε πλέον αρχίσει.

Η Σίλα Τζόρνταν πλούτισε την τέχνη της φωνητικής τζαζ με μια αυθεντική φωνή που μπορούσε να ισορροπεί ακροβατώντας ανάμεσα στο τραγούδι και τον αυτοσχεδιασμό με πραγματικά δικό της τρόπο. Πέρασαν αρκετά χρόνια μέχρι να το αντιληφθούν οι δισκογραφικές εταιρείες. Ας είναι καλά ο συνθέτης Τζορτζ Ράσελ που της εξασφάλισε μόλις το '62 ένα συμβόλαιο με την Blue Note για να ηχογραφήσει τον πρώτο της προσωπικό δίσκο, το εκπληκτικό "Portrait of Sheila".

Έκτοτε χάραξε πολλά και διάφορα μονοπάτια, κάνοντας στυλ την ελευθερία να αλλάζει στυλ κάθε φορά που το απαιτούσαν οι πολλές και διαφορετικές συνεργασίες και οι πειραματισμοί της.

Η Σίλα Τζόρνταν κουβαλάει μαζί της σήμερα 75 χρόνια, μερικά από τα οποία βαραίνουν περισσότερο γιατί τα σημάδεψαν οι στερήσεις, η φτώχεια, το αλκοόλ, η αγωνία να μην αναγκαστεί να νοθεύσει την τέχνη της, πράγμα επικίνδυνο για μια γυναίκα που, σε δύσκολους καιρούς, διεκδίκησε τη θέση της σε ένα άκρως ανδροκρατούμενο καλλιτεχνικό περιβάλλον.

INFO

Sheila Jordan με το κουαρτέτο της στο Half Note Jazz Club (Τριβωνιανού 17, Μετς, τηλ. 210-9213.310) έως και την Πέμπτη 16 Ιανουαρίου. Στις 10.30. Είσοδος με ποτό 25 ευρώ, φοιτητικό 18 ευρώ.