ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΑΒΑΚΟΣ "Γιατί δείχνουμε ανοχή στους αναίσθητους;"

"Η κλασική μουσική είναι σήμερα πιο αναγκαία από ποτέ", λέει στα "ΝΕΑ" ο Λεωνίδας Καβάκος. Διότι "ψυχαγωγεί, δεν διασκεδάζει, σε μία εποχή που είναι απαραίτητη η αλλαγή κατεύθυνσης και η στροφή προς την πνευματικότητα"

ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΜΠΛΗΣ

"Οι νέες γενιές μεγαλώνουν χωρίς στοιχειώδη παιδεία. Όσοι έχουν ταλέντο σε κάτι μπορεί να βρουν τον δρόμο τους. Οι άλλοι ζούνε μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και άγονται από τους επιτήδειους. Δεν έχουμε παρά μία παιδεία σκόρπιων πληροφοριών, αποσπασματικών γνώσεων", λέει στα "ΝΕΑ" ο Λεωνίδας Καβάκος

Ο κορυφαίος Έλληνας βιολονίστας είναι συνεπής στο ετήσιο ραντεβού του με το κοινό του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, στον κύκλο Μουσικής Δωματίου - φέτος αφιερωμένου στον Γ. Σ. Μπαχ. Είναι όμως συνεπής και με τις απόψεις του, συνεπής με την απόφασή του να είναι πολίτης όσο και καλλιτέχνης. "Είναι κατάντια για την ανθρωπότητα να κρέμεται το μέλλον της από τα χέρια ελάχιστων ανθρώπων", λέει. "Πρέπει να αναλάβουμε τις ευθύνες μας. Ένας πόλεμος σήμερα μπορεί να οδηγήσει σε καταστάσεις εκτός ελέγχου, καθώς τίθεται εκ των πραγμάτων σε βάση θρησκευτική. Είμαστε πλέον σε οριακό σημείο. Διαβάζω τον Τύπο και αναρωτιέμαι: είναι αυτός ο εξελιγμένος 21ος αιώνας;".

Ο Λεωνίδας Καβάκος ανησυχεί από το γεγονός ότι οι ηγεσίες δεν φαίνεται να λαμβάνουν επαρκώς υπ' όψιν τους τον ξεσηκωμό του κόσμου. "Θέλουμε να λέμε ότι ζούμε σε έναν δημοκρατικό κόσμο. Όμως, για να το πω όσο πιο ήπια μπορώ, οι εξελίξεις δείχνουν πόσο εύθραυστο είναι το στοίχημα της δημοκρατίας". Η κοινωνία, λέει ο φημισμένος σολίστ, κυβερνάται από ανθρώπους που "δεν έχουν συναίσθηση των ευθυνών και της αποστολής τους". Και, ταυτόχρονα, οι νέες γενιές μεγαλώνουν "χωρίς στοιχειώδη παιδεία". "Όσοι έχουν ταλέντο σε κάτι μπορεί να βρουν τον δρόμο τους. Οι άλλοι ζούνε μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας και άγονται από τους επιτήδειους. Δεν έχουμε παρά μία παιδεία σκόρπιων πληροφοριών, αποσπασματικών γνώσεων. Ειδικά σε ορισμένες χώρες που θεωρούνται ως οι πιο ισχυρές, η παιδεία είναι γελοία. Πρέπει να φθάσεις στο Πανεπιστήμιο για να πάρεις τις στοιχειώδεις γνώσεις που σε κάνουν άνθρωπο. Αλλά όταν είσαι στο Πανεπιστήμιο κοιτάς το επαγγελματικό σου μέλλον".

Αποτέλεσμα; "Οι άνθρωποι μαθαίνουν να δείχνουν τυφλή εμπιστοσύνη στους κυβερνώντες. Να είναι έρμαια οικονομικών συμφερόντων και να μην έχουν ευαισθησία και αίσθημα ευθύνης. Ο καθένας κοιτάζει τα στενά του σχέδια με γνώμονα το ατομικό συμφέρον. Και από την άλλη, παρεξηγούμε και τις έννοιες. Στο όνομα ποιου δικαιώματος αφήνουμε μερικά ανθρωπόμορφα να διαλύουν τις πόλεις στις διαδηλώσεις; Με ποιο σκεπτικό δείχνουμε ανοχή στον αναίσθητο που του έρχεται να διαλύσει την περιουσία του άλλου χωρίς λόγο;". Και τη στιγμή που συμβαίνουν όλα αυτά, "η Εκκλησία είναι δογματική, η επιστήμη ρασιοναλιστική, οι μεν θεωρούν τους δε γραφικούς, ενώ στην πραγματικότητα ο στόχος τους είναι κοινός".

Ο Λεωνίδας Καβάκος θεωρεί ότι ζούμε σε μία εποχή "εξαιρετικά ενδιαφέρουσα, συναρπαστική, αλλά και πολύ επικίνδυνη". Του αντιτάσσουμε το επιχείρημα πολλών ότι δεν υπάρχει πρωτότυπη δημιουργία, ειδικά στις τέχνες. Δεν συμφωνεί με την προσέγγιση αυτή. "Η εποχή δεν υστερεί ούτε σε μυαλά ούτε στο πεδίο της τέχνης. Απλώς, τα καλά τα σκεπάζει ο θόρυβος. Υπάρχουν σήμερα διακεκριμένοι επιστήμονες που μας καλούν να αναθεωρήσουμε τον τρόπο σκέψης μας. Αν η πρόοδος της επιστήμης και της φιλοσοφίας συνειδητοποιηθεί και γίνει κοινό κτήμα, θα βαδίσουμε προς μεγαλύτερη ευαισθητοποίηση του κόσμου".

Αλλά και σε σχέση με την τέχνη, ο Λεωνίδας Καβάκος θεωρεί ότι "δεν υπάρχει λόγος να λέμε πάντα κάτι καινούργιο". Διότι, "ξέρουμε μήπως καλά όσα έχουν γίνει μέχρι σήμερα; Εγώ, για παράδειγμα, που ασχολούμαι με μία παρτιτούρα που έχει παιχθεί χιλιάδες φορές, υστερώ σε σχέση με κάποιον προγενέστερο ερμηνευτή; Ίσα ίσα που είναι πάρα πολύ δύσκολο να δώσεις ιδιαίτερη διάσταση σε κάτι ήδη δημιουργημένο. Δεν είναι κακό να είναι η τέχνη εσωστρεφής. Η αρχή της σκέψης είναι η βαθιά συγκέντρωση, δηλαδή η εσωστρέφεια. Το ότι δεν υπάρχει σήμερα Μπετόβεν σημαίνει ότι ο Μπετόβεν είναι και σήμερα επίκαιρος. Γιατί να πάμε παρακάτω αν δεν έχουμε αφομοιώσει το προηγούμενο βήμα; Έχει εξαντληθεί ο Μπετόβεν; Και ας μην ξεχνάμε: το ζητούμενο σήμερα για τον άνθρωπο δεν είναι να πει κάτι νέο, αλλά να επιβιώσει. Ίσως η ελπίδα να βρίσκεται στην επιστήμη που κάνει άλματα και μπορεί να αφυπνίσει τους ανθρώπους".

Αρχαιολάτρης ναι, εθνικιστής όχι

Η κατιούσα που φαίνεται να έχει πάρει η ανθρωπότητα κάνει τον Λεωνίδα Καβάκο να σκεφθεί ότι "ίσως για να υπάρξει νέα γέννηση πρέπει να υπάρξει και θάνατος". Το συνδυάζει με τη "διονυσιακή διαδικασία", με την οποία "η Ελλάδα είναι συνυφασμένη ως κουλτούρα και γι' αυτό είναι ικανή να συνειδητοποιεί τέτοιες δυναμικές".

Ο βιρτουόζος του βιολιού τρέφει, άλλωστε, μια ιδιαίτερη αγάπη για την αρχαία Ελλάδα. "Διάβασα τελευταία ότι ο Μπιλ Γκέιτς οργανώνει για τους υπαλλήλους του σεμινάρια εκμάθησης Αρχαίων Ελληνικών. Διότι τα Αρχαία Ελληνικά δεν ήταν φωνητική γλώσσα, ήταν γλώσσα με μαθηματική δομή. Διακρινόταν για την εκπληκτική ακρίβεια στη διατύπωση των νοημάτων και ήταν απλή - με την έννοια του θαύματος. Παρήγαγε σκέψη καθαρή, έκφραση ξεκάθαρη και λαμπερή. Όμως στη σημερινή Ελλάδα όποιος μιλήσει για προγονικά διδάγματα θεωρείται ή γραφικός ή εθνικιστής. Οι αρχαίοι Έλληνες μας άφησαν έναν πλανήτη στον οποίο νιώθαμε ότι η ζωή μας εξυψωνόταν. Εμείς, οι σημερινοί άνθρωποι που επιμένουμε να περιφρονούμε τις παλιότερες γενιές, είμαστε άραγε μια γενιά που αποφασίζει με ευθύνη για τους επομένους;"

"Η διεύθυνση ορχήστρας με ολοκληρώνει"

Ο Λεωνίδας Καβάκος έχει ανοίξει νέους ορίζοντες στην καριέρα του, καθώς κάνει πλέον μια παράλληλη σταδιοδρομία διευθυντή ορχήστρας. Η αρχή έγινε τον Αύγουστο, όταν διηύθυνε την Καμεράτα του Σάλτσμπουργκ. "Οι προοπτικές διαγράφονται πολύ καλές", εξηγεί. "Είναι κάτι που μου δίνει μεγάλη ευχαρίστηση και με ολοκληρώνει ως μουσικό και ως άνθρωπο". Ούτως ή άλλως, η ατζέντα του είναι αξιοζήλευτη. Τον άλλο μήνα θα παίξει στη Σκάλα του Μιλάνου, θα ακολουθήσει περιοδεία σε ΗΠΑ και Καναδά, κατόπιν θα συνεργαστεί με τη Φιλαρμονική του Βερολίνου. Θα ακολουθήσει η Μαλαισία και το Χονγκ Κονγκ, ενώ τον Μάιο ο Έλληνας βιολονίστας θα παίξει στη Φλωρεντία με τον Ζούμπιν Μέτα. Και τον Ιούνιο θα βρεθεί στην Αγία Πετρούπολη.

Ο φετινός Κύκλος Μουσικής Δωματίου, που άρχισε χθες στο Μέγαρο Μουσικής - τα εισιτήρια όλων των συναυλιών έχουν εξαντληθεί - είναι αφιερωμένος στον Γιόχαν Σεμπάστιαν Μπαχ. "Σκοπός του κύκλου είναι να δείξει ότι η μουσική τού Μπαχ υπάρχει σε όλες τις εποχές", λέει ο Λεωνίδας Καβάκος. "Ο Μπαχ αμφισβητήθηκε στην εποχή του. Και χρωστάμε την επαναφορά του στον Μέντελσον, 200 χρόνια μετά. Πλέον δεν νοούνται μουσικές σπουδές και σπουδές σύνθεσης χωρίς μελέτη του Μπαχ".

Στο πλαίσιο του αφιερώματος θα παιχτούν και έργα Μέντελσον, Ρέγκερ και Σούμαν, κατοπινών δηλαδή συνθετών που επηρεάστηκαν από τον Μπαχ. Μαζί με τον Λεωνίδα Καβάκο, τα έργα ερμηνεύουν οι Ντίμουτ Πόπεν (βιόλα), Πέτερ Νάγκι (πιάνο), Κάτια Σκαναβή (πιάνο), Χάνα Βάινμαϊστερ (βιολί), Πατρίκ Ντεμένγκα (βιολοντσέλο), Νίκος Νικόπουλος (φλάουτο), Τάκης Καπογιάννης (κοντραμπάσο), το κουαρτέτο εγχόρδων Κέλερ, ενώ στις 27 Φεβρουαρίου το οκταμελές φωνητικό συγκρότημα Swingle Singers θα συνοδεύσει τους τζαζ αυτοσχεδιασμούς, πάνω σε θέματα Γ. Σ. Μπαχ, του πιανίστα Βασίλη Τσαμπρόπουλου.