Εφημερίδα "Τα Νέα"

Αναζήτηση

Βρες
Εμφάνιση

Ορίζοντες :: Ελεύθερο ρεπορτάζ

( αποκαλύπτεται το ελληνικό "τζουράσικ παρκ"! :: 18-02-2003) 

Αποκαλύπτεται το ελληνικό "Τζουράσικ Παρκ"!

Ελέφαντες και ιπποπόταμοι νάνοι, τεράστιες χελώνες και άλογα-γίγαντες ζούσαν στον ελλαδικό χώρο πριν από χιλιάδες χρόνια. Το παζλ του δικού μας "Τζουράσικ Παρκ" σχηματίζεται από την εξέταση απολιθωμένων οστών

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΡΙΚΚΗΣ

Τη μορφολογία της πανίδας που κυριαρχούσε στην ευρύτερη περιοχή του οροπεδίου Καθαρού, στο Λασίθι της Κρήτης, μέχρι και 540.000 χρόνια πριν, προσπαθούν να ανασυνθέσουν οι επιστήμονες εξετάζοντας τα απολιθωμένα ίχνη σπονδυλόζωων αλλά και κόκκων γύρεως

Από τα ευρήματα της παλαιοντολογικής ανασκαφής που γίνεται τα τελευταία χρόνια στο οροπέδιο του Καθαρού στο Λασίθι Κρήτης, από τον αντιπρύτανη του Πανεπιστημίου Αθηνών και καθηγητή Γεωλογίας και Παλαιοντολογίας, Μιχάλη Δερμιτζάκη και τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Γεωλογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, Παρίση Παυλάκη, προκύπτει ότι ακόμη και πριν από 14.000 χρόνια ζούσαν στην Κρήτη νάνοι ιπποπόταμοι και ελέφαντες. Οι οποίοι, κατά πάσα πιθανότητα, εξαφανίστηκαν επειδή δεν μπορούσαν να εξασφαλίσουν την τροφή τους.

Το οροπέδιο τού Καθαρού βρίσκεται σε υψόμετρο 1.100 μέτρων. Η ύπαρξη των απολιθωμένων οστών στην περιοχή ήταν γνωστή από παλιά. Ήδη από τα μέσα του 19ου αιώνα, αρκετοί περιηγητές έβρισκαν τέτοια απολιθώματα και τα έπαιρναν μαζί τους. Πολλά εξ αυτών, μάλιστα, φιλοξενούνται σε μουσεία του εξωτερικού. Η έρευνα των Ελλήνων ειδικών έδειξε ότι η συγκεκριμένη περιοχή ήταν κάποτε λίμνη, στις όχθες της οποίας συχνά πέθαιναν τα δύο αυτά είδη σπονδυλόζωων. Σύμφωνα με τη χρονολόγηση των ευρημάτων, οι αρχαιότεροι νάνοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι ζούσαν στο νησί ακόμη πιο παλιά, δηλαδή πριν από 540.000 χρόνια.

Τα πόδια των ιπποπόταμων της Κρήτης κατέληγαν σε τρία δάκτυλα και όχι και σε ένα "ενιαίο" πέλμα, όπως συμβαίνει με τους σημερινούς "απογόνους" τους, λέει στα "ΝΕΑ" ο κ. Μιχάλης Δερμιτζάκης. Δεν είχαν μάλιστα ούτε το μικρό "μαξιλάρι" στα πόδια τους, όπως οι ιπποπόταμοι που γνωρίζουμε σήμερα και το οποίο χρησιμεύει για να απορροφά τους κραδασμούς από το… βαρύ περπάτημά τους. Τρέφονταν δε από τη βλάστηση της περιοχής. Οι δυσκολίες όμως στην ανεύρεση της τροφής άρχισαν εξαιτίας των ελαφιών που διεκδικούσαν και αυτά μερίδιο.

"Επτά είδη ελαφιών βρήκαμε στην Κρήτη", λέει ο κ. Δερμιτζάκης, που εξηγεί και τη θεωρία που έχει αναπτύξει (μαζί με τον Ολλανδό συνάδελφό του, Σόνταρ) για το πώς βρέθηκαν αυτά τα ζώα στο νησί: "Το πιο πιθανό είναι ότι κολύμπησαν από την ηπειρωτική χώρα. Επειδή τα ελάφια, οι ιπποπόταμοι και οι ελέφαντες τρέφονταν με χόρτα, δημιουργούνταν στο στομάχι τους αέρια τα οποία έκαναν το σώμα τους ελαφρύτερο. Το κεφάλι μάλιστα των ελεφάντων "επιπλέει" εξαιτίας των κενών αέρος που υπάρχουν στα οστά του κρανίου".

Ο αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνών προσθέτει ότι, από την άλλη πλευρά, σε σημερινά νησιά τα οποία κάποτε συνδέονταν με την ηπειρωτική χώρα ή βρίσκονταν πάρα πολύ κοντά σ' αυτήν, όπως για παράδειγμα τα Κύθηρα και η Ρόδος, έχουν βρεθεί απολιθώματα γιγαντιαίων ελεφάντων αλλά και σαρκοβόρων. "Τα σαρκοβόρα φοβούνταν το νερό και δεν επιχειρούσαν να κολυμπήσουν μεγάλες αποστάσεις για να βρεθούν σε κάποιο νησί". Κατά τους Έλληνες επιστήμονες το μέγεθος των σπονδυλόζωων που βρέθηκαν στην Κρήτη σχετίζεται με το είδος της διατροφής τους. "Φαίνεται πως από τη στιγμή που σιγά σιγά άρχισαν να εκλείπουν κάποια απαραίτητα θρεπτικά συστατικά, οι ελέφαντες και οι ιπποπόταμοι δεν αναπτύσσονταν όπως θα έπρεπε". Ελλείψεις στη διατροφή των ζώων πριν από χιλιάδες χρόνια διαπιστώθηκαν και από την εξέταση των οστέινων απολιθωμάτων των ελαφιών. "Υπήρχαν ελάφια που, κατά μια πολύ ισχυρή εκδοχή, έτρωγαν τα οστά ή τα κέρατα από άλλα ελάφια, τα οποία είχαν προ πολλού πεθάνει, για να αντλήσουν ουσίες όπως φώσφορο και ασβέστιο".

Στα εργαστήρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, εκτός από τα απολιθώματα των σπονδυλόζωων, αναλύονται και τα απολιθώματα κόκκων γύρεως από φυτά εκείνης της εποχής. Τα αποτελέσματα αναμένεται να δώσουν πληροφορίες για τη χλωρίδα, που αποτελούσε τροφή για τα ζώα του ελληνικού… "Τζουράσικ Παρκ".

Τάδε έφη Παυσανίας…

Το μέγεθος μικρού αυτοκινήτου είχε η χελώνα που ζούσε πριν από περίπου 2.000.000 χρόνια στην περιοχή των Βατερών στη Λέσβο. Οι επιστήμονες έφτιαξαν ομοίωμά της με βάση τα απολιθωμένα οστά της. Υπολόγισαν, μάλιστα, ότι είχε μήκος 2,5 μ., ύψος 1,6 μ. και ζύγιζε περί τα 1.000 κιλά!

Απολιθωμένα οστά ζώων που είχαν ζήσει δεκάδες χιλιάδες χρόνια πριν, έβρισκαν και οι αρχαίοι Έλληνες περιηγητές. Αρκετές αναφορές μάλιστα υπάρχουν στο έργο του Παυσανία. Στη διάρκεια των ταξιδιών του στην αρχαία Ελλάδα, ο Παυσανίας είχε εντυπωσιαστεί από τα απολιθωμένα οστά θηλαστικών που υπήρχαν στη λεκάνη της Μεγαλουπόλεως. Βλέποντας τους τεράστιους χαυλιόδοντες των ελεφάντων, που έφταναν σε μήκος τα 2,90 μέτρα, καθώς και τα υπολείμματα των ελαφιών, βοοειδών και άλλων ζώων, πίστεψε ότι επρόκειτο για οστά γιγάντων, οι οποίοι σκοτώθηκαν στη διάρκεια των γιγαντομαχιών, κατά τη μυθολογική εποχή που ο Κρόνος κυνηγούσε την έγκυο Ρέα (μητέρα του Δία).

Σε κάποιες άλλες περιπτώσεις, ο αρχαίος ιστορικός θεωρούσε ότι τα απολιθωμένα οστά θηλαστικών που συναντούσε ανήκαν σε ανθρώπους γίγαντες που είχαν ζήσει σε παλαιότερες εποχές. Έτσι, τα οστά που είδε στο Ιερό του Φιλολάου Ασκληπιού στην πόλη του Ασωπού, παρ' όλο που παρατήρησε ότι ήταν υπερμεγέθη, τα θεώρησε ανθρώπινα.

"Η παρατηρητικότητα του Παυσανία διαφαίνεται και σε άλλα σημεία του έργου του. Στο Ιερό της Αρτέμιδος στη Σικυώνα αναφέρει την ύπαρξη οστού ενός τεραστίου θαλάσσιου κήτους. Αυτό προφανώς ανήκει στα απολιθωμένα οστά των Σειρηνίων (θαλάσσια κήτη) που απαντούν στα πλειο-πλειστοκαινικά στρώματα της Κορινθίας (τουλάχιστον 5.000.0000 χρόνια πριν). Στην ίδια περιοχή περιγράφει κυρτό υπερμέγεθες δόντι, το οποίο κατά την άποψή του ανήκει στον ερυμάνθιο κάπρο που φόνευσε ο Ηρακλής. Από την περιγραφή και τις διαστάσεις που παραθέτει, τόσο αυτός όσο και οι μεταγενέστεροι περιηγητές, συνάγεται ότι το δόντι ανήκε σε απολιθωμένο ιπποπόταμο από τα πλειστοκαινικά ιζήματα της περιοχής", τονίζει ο κ. Δερμιτζάκης.

Νάνοι ιπποπόταμοι στη Λέσβο

Σε μια εποχή ακόμη παλαιότερη από εκείνη που στο Λασίθι ζούσαν νάνοι ελέφαντες και ιπποπόταμοι (κάπου 2.000.000 χρόνια πριν) και σε μια περιοχή βορειοανατολικά της Κρήτης, στα Βατερά της Λέσβου, υπήρχε μια "ισορροπημένη πανίδα" από κάθε λογής ζώα, όπως μαρτυρούν άλλωστε τα απολιθωμένα οστά που εντοπίστηκαν πρόσφατα στην περιοχή. Εκεί ζούσαν ελέφαντες (Mammuthus meridionalis), που ήταν πρόγονοι των μαμούθ. Η όψη τους έμοιαζε με αυτήν του σημερινού ινδικού ελέφαντα, αλλά το μέγεθός τους ήταν πολύ μεγαλύτερο και οι χαυλιόδοντές τους παρουσίαζαν μια μικρή κλίση προς τα πάνω. Υπήρχαν ακόμη ζώα που έμοιαζαν με ελέφαντες: τα μαστόδοντα (Anancus arvernensis). Το είδος αυτό είχε κοντύτερα πόδια από τον ελέφαντα, μεγάλο επιμηκυμένο κεφάλι και εξίσου μεγάλους και ευθείς χαυλιόδοντες.

INFO

Μιχάλης Δ. Δερμιτζάκης, "Γεωλογικές Διαδρομές, Μικρά Μελετήματα", Αθήνα 2002. Τιμή: 15 ευρώ.