Και δι'άλλα πολλά και σπουδαία έργα, πολίται, αξίζει να ενθυμούμεθα τον Ηρακλέα, και διότι τούτον τον αγώνα πρώτος συνέστησε από αγάπην προς τους Έλληνας.

Διότι πρωτύτερα μεν αι πόλεις διέκειντο εχθρικώς προς αλλήλας. Όταν δε εκείνος κατήργησε τους τυράννους και περιέστειλεν εκείνους που εφέροντο αλαζονικώς προς τους άλλους, συνέστησε αγώνας μεν επιδείξεως σωματικών προτερημάτων, πλούτου και σοφίας, εις τον ωραιότατον τούτον τόπον της Ελλάδος, ίνα χάριν όλων αυτών συνέλθωμεν, όπως άλλα μεν ίδωμεν, άλλα δε ακούωμεν. Διότι ενόμισεν ότι η ενταύθα συνάθροισις θα γίνη διά τους Έλληνας αρχή της μεταξύ των φιλίας.

Εκείνος μεν λοιπόν ταύτα υπέδειξεν, εγώ δε έχω έλθει ενταύθα ουχί διά να είπω μικρολογίας ουδέ να φιλονικήσω διά λέξεις. Διότι νομίζω ότι ταύτα είναι έργα πτωχών και αχρήστων σοφιστών, ανδρός δε χρηστού και αξίου πολίτου έργον νομίζω ότι είναι να συμβουλεύη περί των μεγίστων ζητημάτων, διότι βλέπω ότι η Ελλάς ευρίσκεται εις την κακίστην κατάστασιν, ότι πολλαί χώραι αυτής ευρίσκονται υπό την εξουσίαν των βαρβάρων και ότι πολλαί πόλεις έχουν καταστραφή υπό των τυράννων.

Και εάν μεν ταύτα επάσχομεν από αδυναμίαν, αναγκαίον θα ήτο να υπομένωμεν την τύχην μας· επειδή δε πάσχομεν ταύτα ένεκα των διαφωνιών μας και των μεταξύ μας φιλονικιών, πώς δεν αξίζει να παύσωμεν μεν τας διαφωνίας και φιλονικίας, όπου υπάρχουν, να εμποδίσωμεν δε να αναπτυχθούν τοιαύται όπου δεν υπάρχουν, γνωρίζοντες ότι οι ευτυχούντες μεν δύνανται να φιλονικούν μεταξύ των, οι δυστυχούντες δε πρέπει να καταλάβουν το συμφέρον των;

Διότι βλέπω μεν ότι οι κίνδυνοι και μεγάλοι είναι και πανταχόθεν μας περιβάλλουν, γνωρίζετε δε ότι η κυριαρχία μεν ανήκει σ' εκείνον που είναι κύριος της θαλάσσης, ότι δε τα χρήματα τα έχει ο βασιλεύς της Περσίας, ότι τα σώματα των Ελλήνων ανήκουν σ'αυτούς που δύνανται να εξοδεύουν, και ότι πολλά μεν πλοία έχει αυτός, πολλά δε ο τύραννος της Σικελίας.

Ώστε αξίζει να παύσωμεν τον μεταξύ μας πόλεμον και ομοθυμαδόν να φροντίσωμεν διά την σωτηρίαν μας, και διά τα παρελθόντα μεν να αισχυνώμεθα, διά τα μέλλοντα δε να φοβώμεθα, και να μιμούμεθα τους προγόνους μας, οι οποίοι έκαμαν τους μεν βαρβάρους, που επεθύμησαν την ξένην χώραν, να στερηθούν της ιδικής των, τους δε τυράννους εκδιώξαντες κατέστησαν την ελευθερίαν κοινόν κτήμα όλων των Ελλήνων.

Απορώ δε πάρα πολύ με τους Λακεδαιμονίους, τι τέλος πάντων σκεπτόμενοι παραβλέπουν να καίεται όλη η Ελλάς, ενώ έχουν δικαίως την ηγεμονίαν της Ελλαδος και διά την έμφυτον ανδρείαν των και διά την πολεμικήν των επιστήμην, και ενώ μόνοι εξ όλων των Ελλήνων κατοικούν την πόλιν των χωρίς ποτέ αύτη να κυριευθή, χωρίς ποτέ να γίνη στάσις, χωρίς ποτέ να νικηθούν, χωρίς να έχουν φρούρια, μεταχειριζόμενοι πάντοτε τον ίδιον τρόπον διοικήσεως· ένεκα των οποίων υπάρχει ελπίς ότι αιωνίως θα είναι ελεύθεροι, και επειδή έγιναν κατά το παρελθόν σωτήρες της Ελλάδος, υπάρχει ελπίς ότι θα φροντίσουν και εις το μέλλον.

Το μέλλον λοιπόν δεν θα είναι καλύτερον του παρόντος. Διότι δεν πρέπει να θεωρούμεν ξένας τας συμφοράς των καταστραφέντων αλλ' ιδικάς μας, ουδέ πρέπει να αναμείνωμεν έως ότου και των δύο αι δυνάμεις έλθουν εναντίον μας , αλλά πρέπει, έως ότου ακόμη είναι καιρός, να εμποδίσωμεν την αυθάδειαν τούτων.

Διότι ποιος μπορεί να μη εντρέπεται βλέπων ότι αυτοί έχουν γίνει ισχυροί ένεκα των εμφυλίων πολέμων μας; Επειδή αυτά είναι όχι μόνον άσχημα, αλλά και φοβερά, οι μεν μεγάλα εγκλήματα διαπράξαντες έχουν πράξει όσα ήθελον, οι δε Έλληνες δεν έχουν τιμωρήσει αυτούς.

Για πολλά και καλά έργα, πολίτες, αξίζει να θυμόμαστε τον Ηρακλή, μα προπαντός διότι πρώτος διοργάνωσε αυτόν εδώ τον αγώνα από αγάπη προς την Ελλάδα. Γιατί, στο παρελθόν οι πόλεις μεταξύ τους είχαν εχθρικές διαθέσεις· εκείνος, αφού κατάργησε τους τυράννους και περιόρισε τους αλαζόνες, διοργάνωσε αγώνες επίδειξης σωματικής δύναμης, ενδιαφέροντος για τον πλούτο και επίδειξης σοφίας στον ωραιότερο χώρο της Ελλάδας, για να συγκεντρωθούμε για όλα αυτά στον ίδιο τόπο κι άλλα να δούμε, άλλα να ακούσουμε· γιατί, πίστευσε ότι αυτή εδώ η συνάντηση θα γινόταν αρχή για τους Έλληνες της μεταξύ τους φιλίας.

Εκείνος λοιπόν αυτά πίστεψε κατά βάθος, κι εγώ έχω έλθει εδώ όχι να ασχοληθώ με ασήμαντα ούτε να φιλονικήσω για λέξεις. Γιατί, νομίζω ότι αυτά είναι έργα άχρηστων και φτωχών σοφιστών, ενώ έργο αγαθού άνδρα και άξιου πολίτη είναι να συμβουλεύει για τα σπουδαιότερα ζητήματα, όταν βλέπω ότι υποφέρει τόσο πολύ η Ελλάδα και ότι πολλά μέρη αυτής είναι υπό την εξουσία των βαρβάρων και ότι πολλές πόλεις έχουν καταστραφεί από τους τυράννους. Και αν αυτά τα παθαίναμε από αδυναμία, θα ήταν ανάγκη να συμβιβαστούμε με την τύχη μας. Επειδή όμως (τα παθαίνουμε) από διαφωνίες και από τις μεταξύ μας φιλονικίες, πώς δεν πρέπει τις δεύτερες να τις παύσουμε και τις πρώτες να τις εμποδίσουμε (να εκδηλώνονται), αφού γνωρίζουμε ότι έχουν περιθώριο να φιλονικούν οι ευτυχισμένοι, αλλά να αντιλαμβάνονται τα άριστα άνθρωποι του δικού μας πνευματικού αναστήματος;

Βλέπουμε, λοιπόν, ότι κίνδυνοι και μεγάλοι και από παντού μας περιζώνουν. Γνωρίζετε ακόμη ότι η εξουσία ανήκει σ' αυτούς που εξουσιάζουν τη θάλασσα, ότι το χρήμα το κατέχει ο (Πέρσης) βασιλιάς, κι ότι οι γενναίοι άνδρες των Ελλήνων ανήκουν (ως μισθοφόροι) σ' αυτούς που μπορούν να ξοδεύουν, κι ότι πολλά πλοία τα έχει στην εξουσία του ο ίδιος, πολλά επίσης ο τύραννος της Σικελίας. Επομένως, αξίζει να καταθέσουμε τα όπλα και με ομοφωνία μεταξύ μας να σκεφτούμε για τη σωτηρία μας, και για τα προηγούμενα να ντρεπόμαστε, και γι' αυτά που πρόκειται να συμβούν να φοβόμαστε, αλλά (αξίζει) να μιμούμαστε τους προγόνους μας, οι οποίοι έκαναν τους βαρβάρους που επιβουλεύονταν ξένη χώρα να έχουν στερηθεί τη δική τους, κι αφού απομάκρυναν τους τυράννους έκαναν την ελευθερία κτήμα όλων των Ελλήνων.

Απορώ ιδιαίτερα με τους Λακεδαιμονίους με ποιο σκεπτικό αδιαφορούν που καίγεται η Ελλάδα, ενώ είναι ηγεμόνες των Ελλήνων όχι άδικα, και λόγω της έμφυτης αρετής και λόγω των γνώσεών τους για τον πόλεμο, καθώς ζουν μόνοι απόρθητοι και χωρίς τείχη και χωρίς εσωτερικές επαναστάσεις και αήττητοι και πάντα με τον ίδιο τρόπο διοίκησης. Για όλους αυτούς τους λόγους υπάρχει ελπίδα να έχουν αυτοί αθάνατη την ελευθερία και, επειδή στο παρελθόν έγιναν σωτήρες της Ελλάδας, (υπάρχει ελπίδα) να προνοήσουν και για το μέλλον.

Το μέλλον, βέβαια, δε θα είναι καλύτερο από το παρόν. Διότι, δεν πρέπει να θεωρούμε ξένες τις συμφορές όσων έχουν καταστραφεί αλλά και δικές μας, ούτε πρέπει να περιμένουμε, ώσπου να έρθουν οι δυνάμεις και των δύο εναντίον μας, αλλά πρέπει, όσο ακόμη μπορούμε, να περιορίσουμε την αλαζονική τους συμπεριφορά. Γιατί, ποιος δε θα αγανακτούσε βλέποντας ότι αυτοί έχουν γίνει ισχυροί λόγω των δικών μας εμφυλίων πολέμων; Επειδή αυτά δεν είναι μόνον άσχημα αλλά και φοβερά, σ' αυτούς δόθηκε μεγάλη εξουσία να διαπράξουν όσα εγκλήματα ήθελαν, ενώ από τους Έλληνες δεν έχει επιβληθεί καμιά τιμωρία σ' αυτούς…