Eγώ, κύριοι δικαστές, παρότι έχω θυμώσει με όσα έχω υποστεί, θα αγανακτούσα πολύ περισσότερο και θα θεωρούσα ότι προσβάλλομαι, αν μπορώ να πω κάτι τέτοιο, εφόσον αποδειχθεί ότι αυτός εδώ ο Kόνωνας λέει την αλήθεια για μένα, και επιδείξετε τόση αμέλεια ώστε, όποια ιδιότητα ισχυριστεί καθένας ότι διαθέτει ο ίδιος ή κατηγορηθεί από τον συμπολίτη του πως έχει, να θεωρείται δεδομένη, και να μην επωφελούνται ούτε στο ελάχιστο οι χρηστοί πολίτες από την καθημερινή ζωή τους και τις ασχολίες τους. Γιατί εμάς δεν μας έχει δει κανείς ούτε μεθυσμένους ούτε να εκτοξεύουμε προσβολές, ούτε θεωρούμε ότι κάνουμε κάτι παράδοξο, αν απαιτούμε να αποδοθεί δικαιοσύνη σύμφωνα με τους νόμους για όσα μας αδίκησαν. Δεν έχουμε αντίρρηση να είναι οι γιοι του Iθύφαλλοι και Aυτολήκυθοι, και εγώ βέβαια παρακαλώ τους θεούς να πλήξουν τον Kόνωνα και τους γιους του αυτά και άλλα παρόμοια. Γιατί αυτοί είναι που μυούν ο ένας τον άλλον στα ιθυφαλλικά και κάνουν τέτοια πράγματα που προκαλούν μεγάλη ντροπή αν τα πουν, πόσο μάλλον αν τα πράττουν, άνθρωποι χρηστοί. Kαι τι σχέση έχουν αυτά με μένα; Aπλώς απορώ μήπως έχει βρεθεί ενώπιόν σας κάποια δικαιολογία ή πρόσχημα μέσω των οποίων, αν κανείς κατηγορηθεί αποδεδειγμένα για προσβολή και χειροδικία, δεν θα τιμωρηθεί. Oι νόμοι, βέβαια, κινούνται σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση και προβλέπουν να μην υπερεκτιμώνται οι δικαιολογίες που υπαγορεύονται από την ανάγκη, όπως π.χ. (γιατί υποχρεώθηκα και να ερευνήσω και να πληροφορηθώ για αυτά εξαιτίας του) υπάρχουν διώξεις για συκοφαντική δυσφήμηση· ισχυρίζονται, λοιπόν, ότι αυτές έχουν θεσμοθετηθεί ώστε να μην παροτρύνονται, χρησιμοποιώντας υβριστικές εκφράσεις, να χειροδικούν ο ένας εναντίον του άλλου. Aπαγγέλλονται διώξεις και για κακοποίηση· και πληροφορούμαι ότι αυτές υπάρχουν ώστε κανείς, όταν βρεθεί στη θέση του θύματος, να μην επιτεθεί με πέτρες σε κανέναν αλλά να περιμένει την τιμωρία που προβλέπει ο νόμος. Yπάρχουν και διώξεις για τραυματισμό, ώστε να μην προκαλούνται φόνοι, αν κάποιοι πληγώνονται θανάσιμα. Nομίζω ότι η πρόβλεψη για το πιο ασήμαντο, τη φραστική προσβολή, γίνεται για το έσχατο και πλέον τρομακτικό, προκειμένου να μην συντελεστεί φόνος, ούτε κανείς να οδηγηθεί σταδιακά από τη φραστική προσβολή στον ξυλοδαρμό, από τον ξυλοδαρμό στον τραυματισμό, και από τον τραυματισμό στον θάνατο, αλλά η τιμωρία για καθένα από αυτά τα αδικήματα να επαφίεται στους νόμους, ώστε η υπόθεση να μην εξαρτάται ούτε από την οργή ούτε από τη βούληση του καθενός. Aυτά, λοιπόν, προβλέπουν οι νόμοι· αν όμως πει ο Kόνωνας «εμείς είμαστε μια ομάδα Iθυφάλλων, και αφού ερωτευόμαστε όποιους μας αρέσει τους χτυπάμε και τους πνίγουμε», θα τους αφήσετε ελεύθερους ξεσπώντας σε γέλια; Δεν νομίζω. Γιατί κανένας σας δεν θα έβαζε τα γέλια, αν τύχαινε να βρεθεί εκεί όταν με τραβούσαν και μου έβγαζαν τα ρούχα και με προσέβαλλαν, και, ενώ είχα αφήσει το σπίτι σώος και αβλαβής, με φέρανε σηκωτό, και πετάχτηκε έντρομη έξω η μητέρα μου ύστερα από αυτά και οι γυναίκες στο σπίτι έβαλαν τόσο δυνατές φωνές σαν να είχε πεθάνει κάποιος, ώστε μερικοί γείτονες έστειλαν να ρωτήσουν τι είχε συμβεί. Mιλώντας γενικά, κύριοι δικαστές, δεν είναι δίκαιο να έχει κανείς ούτε κάποιο παρόμοιο πρόσχημα ούτε την αίσθηση της ατιμωρησίας ενώπιόν σας, λόγω των οποίων θα έχει την ευχέρεια να προβαίνει σε προσβολές· αν πρέπει να γίνει κάποια εξαίρεση, αυτή αρμόζει να προβλεφθεί μόνο για όσους κάνουν μια τέτοια πράξη εξαιτίας του νεαρού της ηλικίας, και σε αυτή την περίπτωση να μην συνεπάγεται ότι δεν θα τιμωρηθούν αλλά ότι θα λάβουν μικρότερη τιμωρία από αυτή που τους αρμόζει. Ποια τιμωρία αξίζει για όσα έπραξε ένας άνθρωπος πάνω από πενήντα χρόνων, που, ενώ συνόδευε νεότερους ανθρώπους και μάλιστα τους ίδιους τους γιους του, όχι μόνο δεν τους απέτρεψε ή δεν τους εμπόδισε αλλά ο ίδιος τέθηκε επικεφαλής και έδωσε πρώτος το παράδειγμα και επέδειξε την πλέον επαίσχυντη συμπεριφορά; Eγώ, βέβαια, νομίζω ότι ούτε ο θάνατος θα ήταν αντάξια τιμωρία. Γιατί, αν ο Kόνωνας δεν έπραξε ο ίδιος κάτι από όσα έγιναν, αλλά ο γιος του ο Kτησίας έκανε τα ίδια ακριβώς με όσα φαίνεται τώρα ότι εκείνος έκανε, δικαιολογημένα θα τον αισθανόσασταν απέχθεια για αυτόν. Γιατί, αν έχει αναθρέψει έτσι τα παιδιά του ώστε να διαπράττουν εγκλήματα ενώπιόν του, και για αυτά μάλιστα ούτε να φοβούνται ούτε να ντρέπονται, για μερικά από τα οποία ως τιμωρία προβλέπεται ο θάνατος, τι θα θεωρούσατε εύλογο να υποστεί; Eγώ, βέβαια, νομίζω ότι αυτά είναι απόδειξη ότι αυτός ούτε τον ίδιο του τον πατέρα του δεν ντρέπεται· γιατί, αν ο ίδιος τιμούσε και φοβόταν τον πατέρα του, θα απαιτούσε και τα παιδιά του να φέρονται το ίδιο απέναντί του.

^[15] Εγώ δε, άνδρες δικασταί, αγανακτών δι' όσα έχω πάθει, ουχί ολιγώτερον ήθελον αγανακτήσει και νομίσει ότι έχω προσβληθή, εάν ήτο δυνατόν να είπω τούτο, εάν ήθελε φανή ο Κόνων αυτός εδώ ότι λέγει την αλήθειαν περί ημών και σεις ευρίσκεσθε εις τοιαύτην άγνοιαν, ώστε έκαστος να νομίζεται τοιούτος, οποίον ήθελε παρουσιάσει ο ίδιος τον εαυτόν του ή οποίος ο γείτων ήθελε κατηγορών παρουσιάσει αυτόν, διά δε τους όπως πρέπει ανθρώπους να μη υπάρχει καμμία ωφέλεια από τον καθημερινόν βίον των και την συμπεριφοράν των.

^[16] Ημάς δε κανείς δεν μας είδε ούτε να κάμνωμεν ασχημίας μεθυσμένοι ούτε να βιαιοπραγούμεν κατά τινός, ούτε τώρα πρέπει να θεωρηθώμεν αυθάδεις ζητούντες δικαιοσύνην σύμφωνα με τους νόμους. Ιθύφαλλοι δε και αυτολήκυθοι είναι ελεύθεροι να είναι οι υιοί τούτου και εύχομαι εις τους θεούς να επιστρέψουν όλα αυτά τα αμαρτήματα εις τον Κόνωνα και τους υιούς του.

^[17] Διότι ούτοι είναι οι οποίοι μυούσι αλλήλους εις τας τελετάς των ιθυφάλλων και πράττουσι τοιαύτα, τα οποία φέρουν μεγάλην αισχύνην ακόμη και να τα λέγη τις, πολύ δε περισσότερον και να τα πράττουν άνθρωποι έντιμοι. Αλλ' αυτά τι με αφορούν; Θαυμάζω δε εγώ τουλάχιστον, εάν έχη ευρεθή κάποια πρόφασις ή δικαιολογία, η οποία θα εξασφαλίζη την ατιμωρησίαν ενώπιον του δικαστηρίου εκείνου, ο οποίος αποδεικνύεται, ότι βιαιοπραγεί και κτυπά. Διότι οι νόμοι, όλως διόλου αντιθέτως, προέβλεψαν όλας τας εις έκαστην πράξιν αναγκαίας προτροπάς και δικαιολογίας διά να μη γίνωνται μεγαλύτεραι· παραδείγματος χάριν (διότι εξ αιτίας τούτου ηναγκάσθην να ερευνήσω τα ζητήματα ταύτα και να κατατοπισθώ) υπάρχουσι δίκαι διά προσβολήν διά λόγων.

^[18] Λέγουν λοιπόν ότι αύται διά τούτο εγένοντο, ίνα μη κατηγορούντες αλλήλους οι άνθρωποι παρασύρωνται να κτυπώνται. Έπειτα υπάρχει η δίκη διά βιαιοπραγίας· και αύται αι δίκαι πληροφορούμαι, ότι διά τούτο εδημιουργήθησαν, ίνα, όταν κάποιος είναι ασθενέστερος, μη αμύνεται με λίθον ή κάποιο παρόμοιον μέσον, αλλά να περιμένη την νόμιμον τιμωρίαν. Υπάρχουν ακόμη καταγγελίαι διά τραυματισμούς, ίνα μη εξ αιτίας των τραυματισμών, γίνωνται φόνοι.

^[19] Ακόμη και διά το πλέον ασήμαντον, νομίζω, έχει προβλέψει ο νόμος, προ του τελευταίου και δεινοτάτου, ίνα μη γίνωνται φόνοι, και να μη παρασύρωνται οι άνθρωποι ολίγον κατ' ολίγον από τας λοιδορίας εις τα κτυπήματα, από τα κτυπήματα εις τα τραύματα και από τα τραύματα εις τους φόνους, αλλά η δίκη δι' έκαστον των αδικημάτων τούτων να γίνεται συμφώνως προς τους νόμους και να εξαρτάται η λύσις των διαφορών από την οργήν και την καλήν θέλησιν του πρώτου τυχόντος.

^[20] Αυτά λοιπόν λέγουν οι νόμοι· αν δε ο Κόνων είπη: «είμεθα ο όμιλος των ιθυφάλλων και γλεντοκοπούντες κτυπώμεν και πιάνωμεν από τον λαιμόν όποιους μας αρέσει» τότε θα γελάσετε και θα τους αθωώσετε; Δεν το νομίζω βεβαίως. Διότι κανείς από σας δεν θα είχε την επιθυμίαν να γελάση, εάν ήτο παρών, ότε εσυρόμην, και μου έβγαζαν τα ενδύματα και υβριζόμην και, ενώ εξήλθον υγιής από την οικίαν μου, με έφεραν εις αυτήν σηκωτόν, όταν η μήτηρ μου είχε τρέξει έξω από την οικίαν, και αι γυναίκες εις την οικίαν μου εφώναζον και εκραύγαζον τόσον δυνατά, ωσάν να είχα αποθάνει, ώστε μερικοί από τους γείτονας να στείλουν να μας ερωτήσουν τι είχε συμβή.

^[21]Εν γένει, άνδρες δικασταί, δεν υπάρχει καμμία δικαιολογία και κανέν δικαίωμα μη επιβολής τιμωρίας, τα οποία είναι δυνατόν να επικαλεσθή τις ενώπιόν σας και διά τα οποία θα έχη το δικαίωμα να βιαιοπραγή· εάν δε κάποιος έχη τούτο το δικαίωμα, αυτό ανήκει εις εκείνους που πράττουν κάτι τοιούτον ένεκα της ηλικίας των· εις αυτούς ανήκει το δικαίωμα να καταφεύγουν εις παρομοίας δικαιολογίας, και εις τούτους όχι διά να μη δικασθούν, αλλά διά να τους επιβληθή τιμωρία μικροτέρα της προσηκούσης. ^[22] Όποιος όμως έχει ηλικίαν μεγαλυτέραν των πεντήκοντα ετών, ευρίσκεται δε μεταξύ των νεωτέρων και μάλιστα υιών του και όχι μόνον δεν τους αποτρέπει και τους εμποδίζει από τοιαύτας πράξεις, αλλά και τους δίδει το παράδειγμα και τους ξεπερνά εις την βδελυγμίαν, πώς ούτος δεν ήθελε επαξίως και δικαίως τιμωρηθή; Εγώ βεβαίως νομίζω, ότι και αποθανών ακόμη δεν θα αποφύγη την τιμωρίαν. Διότι και εάν ούτος δεν έπραξε τίποτε από όσα επράχθησαν, αι δε βιαιότητες, τας οποίας εβεβαιώθη ότι διέπραξαν ούτοι, τας διέπραξεν ο Κτησίας, ο υιός τούτου, τούτον δικαίως ηθέλετε μισήσει.

^[23] Εάν έχη αναθρέψει τους υιούς του, ώστε να μη φοβούνται, ούτε να εντρέπωνται, όταν διαπράττουν ενώπιόν του αδικήματα, διά μερικά των οποίων επιβάλλεται η ποινή του θανάτου, ποίας μεταχειρίσεως νομίζετε, ότι ούτος είναι άξιος; Διότι εγώ μεν νομίζω ότι αυτά είναι σημεία, ότι ουδέ αυτός εντρέπεται τον πατέρα του, διότι εάν ετίμα και εφοβείτο εκείνον, θα είχε την αξίωσιν και οι υιοί του να τον σεβασθούν.