Μτφρ. Α. Τυφλόπουλος – Επιμ. Δ. Ιακώβ. 2006. Στο Ανθολόγιο Αρχαίων Ελληνικών Κειμένων. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας.

Ωστόσο, θα σας αναφέρω ένα σημαντικό και ενδεικτικό παράδειγμα, ότι δεν αρμόζει να αδιαφορήσουμε για το παραμικρό. Αν κάποιος, για να αναφέρω ένα παράδειγμα που μου έρχεται αμέσως στον νου, ισχυριστεί ότι όσοι παίρνουν τον λόγο πρέπει να προέρχονται από τους πολύ νέους ή τους πολύ πλούσιους ή όσους έχουν προσφέρει χορηγίες ή κάποια ανάλογη διακριτή ομάδα, ξέρω καλά ότι θα τον σκοτώνατε, αναγνωρίζοντάς του την πρόθεση ότι θέλει να καταλύσει τη δημοκρατία, και η πράξη σας θα ήταν δίκαιη. Παρ' όλα αυτά, ό,τι θέλατε από τα παραπάνω είναι μικρότερο κακό από την περίπτωση στην οποία κάποιος πει ότι έχουν δικαίωμα να παίρνουν τον λόγο όσοι ανήκουν στην ίδια κατηγορία με αυτόν, αυτοί που ασκούν βία ή αυτοί που βρίσκονται στη φυλακή ή αυτοί που ο λαός θανάτωσε τον πατέρα τους ή αυτοί που με κλήρο ανέλαβαν κάποιο αξίωμα και απέτυχαν ή αυτοί που χρωστούν στο δημόσιο ταμείο ή αυτοί που έχασαν για πάντα τα πολιτικά τους δικαιώματα ή αυτοί που και θεωρούνται και είναι φαύλοι· γιατί όλα τα προηγούμενα τον χαρακτηρίζουν, και ταιριάζουν σε όσους διαθέτουν την ίδια φύση με αυτόν. Εγώ, βέβαια, Αθηναίοι, θεωρώ ότι αυτός θα είναι δίκαιο να πεθάνει και για όσα κάνει τώρα, πολύ περισσότερο όμως ―πάντως όχι λιγότερο― για όσα είναι φανερό ότι θα κάνει, αν αποκτήσει από σας τη δυνατότητα και την ευκαιρία· εύχομαι να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Το παράξενο είναι αν κάποιος από εσάς δεν γνωρίζει ότι αυτός δεν είναι ωφέλιμος για τίποτε καλό ή χρήσιμο ή αξιόλογο (μην αφήσετε, Δία και θεοί, να λείψουν τόσο οι άνδρες από την πόλη ώστε να μας ευεργετήσει ο Αριστογείτονας)· πρέπει να προσευχόμαστε στους θεούς να μην παρουσιαστεί περίσταση κατά την οποία θα ήταν χρήσιμο ένα τέτοιο άγριο ζώο. Αν συμβεί, όμως, κάτι τέτοιο, θα ήταν μεγαλύτερη τύχη για την πόλη όσοι θέλουν να κάνουν κακό να μην έχουν στη διάθεσή τους το όργανο με το οποίο θα το πετύχουν από ό,τι να αφεθεί αυτός ελεύθερος και να βρεθεί στη διάθεσή τους. Ποια ανεπανόρθωτη και φοβερή πράξη θα διστάσει να κάνει αυτός, Αθηναίοι, ένας άνθρωπος ελεεινός και γεμάτος από πατρογονική έχθρα προς τη δημοκρατία; Ποιος άλλος θα καταργούσε το πολίτευμα, αν αποκτούσε τη δύναμη; Εύχομαι να μην συμβεί κάτι τέτοιο. Δεν βλέπετε ότι η φύση του και συμπεριφορά του δεν διέπεται από καμιά λογική και σεβασμό, αλλά καθοδηγείται από την παράνοια, για να μην πω ότι συνολικά η συμπεριφορά του είναι παρανοϊκή; Και η παράνοια είναι, αφενός, το μεγαλύτερο κακό για αυτόν που την έχει, αφετέρου κάτι φοβερό και δύσκολο για όλους και ανυπόφορο για την πόλη. Γιατί ο παρανοϊκός εγκαταλείπει παντελώς τον εαυτό του και τη σωτηρία που του προσφέρει η λογική, και, αν σωθεί, θα σωθεί από κάτι απροσδόκητο και παράλογο. Ποιος συνετός, λοιπόν, θα συνέδεε τον εαυτό του ή το όφελος της πατρίδας με αυτήν; Ποιος δεν θα απομακρυνόταν όσο μπορούσε, και δεν θα έδιωχνε μακριά όποιον την είχε, ώστε να μην σχετιστεί με αυτήν ακόμη και χωρίς τη θέλησή του; Όσοι, Αθηναίοι, σκέφτονται το καλό της πατρίδας πρέπει να επιδιώκουν να συναναστρέφονται με κάποιον που διαθέτει όχι παράνοια, αλλά σκέψη και γερό μυαλό και πολλή προνοητικότητα. Γιατί αυτά οδηγούν όλους τους ανθρώπους στην ευτυχία, ενώ εκείνη εκεί όπου αυτός πρέπει να καταλήξει. Σκεφτείτε το όχι σε σχέση με όσα σας λέω, αλλά παρατηρώντας συνολικά τις ανθρώπινες συνήθειες. Υπάρχουν σε όλες τις πόλεις βωμοί και ναοί όλων των θεών, μεταξύ των οποίων και ένας αφιερωμένος στην Αθηνάς την προνοητική, η οποία λατρεύεται ως αποτελεσματική και ισχυρή θεότητα, και κοντά στο τέμενος του Απόλλωνα στους Δελφούς υπάρχει πολύ ωραίος και μεγάλος ναός αμέσως μετά την είσοδο στο τέμενος, ο οποίος με την ιδιότητα του μαντικού θεού γνωρίζει το καλύτερο· δεν υπάρχει, όμως, ναός αφιερωμένος ούτε στην παράνοια ούτε στην έλλειψη σεβασμού. Επιπλέον, όλοι οι άνθρωποι διαθέτουν βωμούς για τη δικαιοσύνη και την τάξη και τον σεβασμό, από τους οποίους οι ωραιότεροι και ιερότεροι βρίσκονται στην ίδια την ψυχή και τη φύση του καθενός, ενώ άλλοι έχουν χτιστεί για να δέχονται τη λατρεία όλων· δεν υπάρχουν, όμως, βωμοί ούτε για την έλλειψη σεβασμού, ούτε για τη συκοφαντία, ούτε για την αθέτηση των όρκων ούτε για την αχαριστία, που ο κατηγορούμενος τα διαθέτει όλα.

Μτφρ. Κ.Θ. Αραπόπουλος. 1962. Δημοσθένους Κατ' Αριστοκράτους (τέλος), Κατ' Αριστογείτονος Α΄–Β΄. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

[29] Προς τούτοις θα σας αναφέρω μέγα και σαφές παράδειγμα, ότι τίποτε δεν πρέπει να παραβλέψωμεν από αυτά, ούτε εις ένα μόνον σημείον. Και διά να φέρω τώρα αμέσως έν παράδειγμα, εάν κάποιος, εις μίαν στιγμήν, ήρχετο να σας είπη, καθορίσας, ότι οι ρήτορες πρέπει να λαμβάνωνται εκ των νεωτέρων ή πλουσιωτέρων ή εχόντων εκτελέσει λειτουργίας, ή εκ παρομοίων ανθρώπων, θα κατεδικάζετε αυτόν εις θάνατον, βεβαίως, ως καταλύοντα το δημοκρατικόν πολίτευμα και δικαίως θα επράττετε τούτο. [30]Ε, λοιπόν! Εξ όλων τούτων αυτό που θέλετε είναι ολιγώτερον επικίνδυνον παρά εάν κάποιος προέτεινε να χορηγηθή το δικαίωμα του λόγου εις την κατηγορίαν των ανθρώπων, εις την οποίαν ούτος ανήκει, εις τούτους, δηλ. που ομιλούν διά της βίας, χωρίς να έχουν δικαίωμα ή τους δραπέτας των φυλακών ή εκείνους, των οποίων οι πατέρες κατεδικάσθησαν εις θάνατον υπό του λαού ή εις εκείνους, οι οποίοι, ορισθέντες διά κλήρου διά τινά αρχήν, εκρίθησαν ακατάλληλοι δι' αυτήν ή τους οφειλέτας του δημοσίου ταμείου ή τους τιμωρηθέντας διά γενικής ατιμίας ή εκείνους που φαίνονται και είναι οι χειρότεροι εγκληματίαι· διότι όλα αυτά τα γνωρίσματα υπάρχουν εις τον άνθρωπον τούτον και είναι χαρακτηριστικά των ανθρώπων, των οποίων η φύσις ομοιάζει προς την ιδικήν του. Εγώ βεβαίως, άνδρες Αθηναίοι, νομίζω ότι αυτός και δι' όσα τώρα πράττει, δικαίως ήθελε τιμωρηθή διά θανάτου, αλλά πολύ περισσότερον ή ουδόλως ολιγώτερον δι' όσα είναι φανερόν ότι θα πράξη, αν σεις του δώσητε την άδειαν και την ευκαιρίαν [31](πράγμα το οποίον είθε να μη γίνη). Εκείνο δε που είναι εκπληκτικόν είναι το εάν κάποιος από σας αγνοή, ότι ούτος δεν είναι χρήσιμος διά τίποτε καλόν ή χρηστόν ή άξιος της πόλεώς μας (είθε, Ζευ και οι άλλοι θεοί, να μη υπάρξη τόσον μεγάλη έλλειψις ανδρών, ώστε αύτη να επιτύχη κάτι καλόν από τον Αριστογείτονα)· όσον αφορά δε τας πράξεις, διά τας οποίας θα ηδύνατο τις να μεταχειρισθή παρόμοιον τέρας, πρέπει να ευχώμεθα εις τους θεούς να μη παρουσιασθούν τοιαύται ευκαιρίαι. Εάν δε ήθελε παρουσιασθή τοιαύτη ευκαιρία, θα ήτο μεγαλύτερον ευτύχημα διά την πόλιν εκείνοι που θέλουν να διαπράξουν κάποιο αμάρτημα να μη εύρουν εκείνον που θα το εκτελέση παρά εάν το άτομον τούτο, ανεχόμενον αυτούς, τεθή εις την διάθεσιν τούτων. [32] Πράγματι, άνδρες Αθηναίοι, προ ποίας ολεθριωτάτης και φοβερωτάτης πράξεως ήθελεν ούτος διστάσει, ένας άνθρωπος μιαρός και γεμάτος από μίσος κληρονομικόν κατά της δημοκρατίας: Ποίος καλύτερον από αυτόν θα ηδύνατο (πράγμα το οποίον είθε να μη γίνη) να ανατρέψη την πόλιν, αν ήθελε λάβη εξουσίαν διά τούτο; Δεν βλέπετε, ότι διά την κατεύθυνσιν της φύσεώς του και της πολιτικής του δεν μεταχειρίζεται το λογικόν και την εντροπήν, αλλ' όλην την πολιτικήν του κατευθύνει η παραφροσύνη; Διότι αύτη μέγιστον μεν είναι κακόν δι' εκείνον που την έχει, φοβερόν δε και βλαβερόν εις όλους, ανυπόφορον δε διά μίαν πόλιν. Διότι ο παράφρων παραιτείται από τον εαυτόν του και την διά του λογικού σωτηρίαν, και αν συμβή να σωθή, σώζεται παρά πάσαν ελπίδα και λογικήν. [33] Ποίος λοιπόν σωφρονών θα συνέδεε τον εαυτόν του ή τα συμφέροντα της πόλεως με την παραφροσύνην; Ποίος δεν θα την απέφευγεν όσον ηδύνατο και δεν ήθελεν απαλλαγή από τον έχοντα ταύτην, ώστε να μη περιπέση εις αυτήν, έστω και άκων; Δεν πρέπει, άνδρες Αθηναίοι, εκείνοι που σκέπτονται διά την πατρίδα να μετέχωσι της αφροσύνης, αλλά να είναι εφωδιασμένοι με σύνεσιν, υγιείς σκέψεις και μεγάλην προνοητικότητα. Διότι αυτά μεν οδηγούν τους ανθρώπους εις την ευτυχίαν, εκείνη δε οδηγεί εκεί όπου ούτος πρέπει να καταλήξη. [34] Εξετάσατε δε το ζήτημα όχι επί τη βάσει του λόγου μου, αλλ' έχοντες υπ' όψιν τα ήθη όλων των ανθρώπων. Υπάρχουν εις όλας τας πόλεις βωμοί και ναοί όλων των θεών, μεταξύ δε τούτων και της Αθηνάς Προνοίας, θεωρουμένης ως θεάς αγαθής και μεγάλης· πλησίον του Απόλλωνος εις τους Δελφούς, μόλις εισέρχεται κανείς εις το ιερόν, υπάρχει ναός μέγιστος και ωραιότατος, πλησίον του Απόλλωνος, ο οποίος ων θεός και μάντις γνωρίζει το άριστον· αλλά ναός της αφροσύνης και της αναιδείας δεν υπάρχει. [35] Και διά την δικαιοσύνην και την ευνομίαν και την αιδώ όλοι οι άνθρωποι έχουν στήσει βωμούς, τους μεν ωραιοτάτους και αγιωτάτους έκαστος μέσα εις την ψυχήν του και την φύσιν του, τους δε άλλους έχουν στήσει δημοσία διά να τους τιμά κάθε άνθρωπος αλλά δεν υπάρχουν βωμοί της αναισχυντίας, ούτε της συκοφαντίας, ούτε της επιορκίας και αχαριστίας, τα οποία όλα υπάρχουν εις αυτόν.