ΑΘΗΝΑΙΟΣ: Έπρεπε να πεις: Οι νόμοι των Κρητικών δεν θεωρούνται χωρίς λόγο οι πιο υπέροχοι και πιο επιτυχημένοι απ' όλους τους Έλληνες. Είναι σωστοί γιατί κάμνουν ευτυχισμένους εκείνους που τους χρησιμοποιούν, τους παρέχουν δηλαδή όλα τα αγαθά. Και είναι τα αγαθά δυο ειδών: άλλα ανθρώπινα, άλλα θεϊκά και από τα θεϊκά εξαρτώνται τα άλλα. Αν κάποια πόλη παραδέχεται τα μεγαλύτερα, αποχτά και τα κατώτερα, αν όχι, στερείται και τα δυο. Και είναι μικρότερης αξίας τα αγαθά στα οποία πρώτο έρχεται η υγεία, δεύτερο το κάλλος, τρίτο η δύναμη στο τρέξιμο και σε όλες τις άλλες σωματικές ασκήσεις, τέταρτο ο πλούτος, όχι ο τυφλός αλλά εκείνος που έχει οξύτατη όραση που βεβαίως συνοδεύεται από τη φρόνηση. Από τα θεϊκά αγαθά, αγαπητέ μου, ηγεμονεύει τρόπον τινά και έρχεται πρώτο η φρόνηση, δεύτερο η μετριοπαθής διάθεση της ψυχής συνοδευόμενη από ευφυΐα, από αυτά δε, αφού αναμιχθούν με την ανδρεία, παράγεται σαν τρίτο αγαθό η δικαιοσύνη, και τέταρτο η ανδρεία. Όλα αυτά έχουν τοποθετηθεί εκ φύσεως πριν από τα υλικά αγαθά και ο νομοθέτης πρέπει να τα παρατάξει μ' αυτή τη σειρά. Έπειτα από αυτό, πρέπει να μάθουν οι πολίτες ότι οι άλλες διατάξεις που τους αφορούν εξαρτώνται από αυτά τα δυο είδη, και αν και τα ανθρώπινα εξαρτώνται από τα θεϊκά, όλα τα θεϊκά ανεξαιρέτως έχουν για ηγεμόνα τους τον νουν. Σύμφωνα μ' αυτά πρέπει να κανονίζουν οι πολίτες τους γάμους και κατόπιν την γέννηση και την ανατροφή των παιδιών τους είτε αρσενικά, είτε θηλυκά είναι, και όταν είναι νέοι και όταν μεγαλώσουν και φτάσουν στα γερατιά, να φροντίζει ο καθένας να μοιράζει δίκαια σ' αυτούς και τις τιμές και τις τιμωρίες. Παρατηρώντας και επιβλέποντας σε όλες των τις συναναστροφές τις λύπες, τις ηδονές, τις επιθυμίες και τις ερωτικές εν γένει ασχολίες τους, να τους ψέγει και να τους επαινεί δίκαια με βάση τους ίδιους τους νόμους. Και πάλι σε περιπτώσεις θυμού και φόβου, και σε όλες τις άλλες ψυχικές ταραχές που προκαλεί η δυστυχία κι όταν τις αποφεύγουν βρίσκοντας καταφύγιο στην ευτυχία, και πάλι σε όσες συμφορές που πλήττουν ξαφνικά την ανθρωπότητα, επιδημίες, πολέμους, πείνα ή και τα αντίθετα… σ' όλες αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να διαφωνήσεις και να καθορίσεις ποιο είναι καλό και ποιο δεν είναι, ανάλογα με τη διάθεση του καθενός. Είναι ακόμη ανάγκη να προφυλάττει τα χρήματα και τα έξοδα των πολιτών και να παρακολουθεί με ποιον τρόπο γίνονται. Να επιβλέπει κάθε φορά πώς όλοι συναλλάσσονται ή διαλύουν τις μεταξύ των συμφωνίες εκουσίως ή ακουσίως και σε όλα αυτά τα ζητήματα να βρίσκει ποιοι ενεργούν δίκαια και ποιοι όχι. Και σ' εκείνους που πειθαρχούν στους νόμους να προσφέρει τιμές, σε όσους όμως δεν πειθαρχούν να επιβάλλει συγκεκριμένες ποινές, μέχρις ότου ερευνήσει ολόκληρη την πόλη ως το τέλος και δει με ποιον τρόπον γίνεται η κηδεία όσων έχουν πεθάνει και ποιες τιμές πρέπει να αποδίδει σ' αυτούς. Αφού τελειώσει την επιθεώρηση αυτή ο νομοθέτης, θα ορίσει επιτηρητές των νόμων, που άλλοι θα ενεργούν με φρόνηση, άλλοι με αληθινή γνώμη, σε τρόπο ώστε να τα συνδυάσει όλα αυτά ο νους και να τα κάμει συνεργάτες της σωφροσύνης και της δικαιοσύνης, όχι όμως του πλούτου και της φιλοδοξίας. Έτσι, φίλοι συμπατριώτες, ήθελα και θέλω ακόμη και τώρα να εξετάσουμε πώς όλα τα παραπάνω υπάρχουν στους νόμους που αποδίδονται στον Δία και στον Πύθιο Απόλλωνα, που τους νομοθέτησαν ο Μίνως και ο Λυκούργος, και πώς να συστηματοποιηθούν για να είναι ευκολονόητοι σε κάθε γνώστη των νόμων, είτε λόγω μορφώσεως, είτε λόγω συνήθειας, ενώ σ' εμάς τους άλλους τους μη ειδικούς, δεν είναι φανερά.

ΑΘ. «Ξένε», θα 'πρεπε να πης, «οι νόμοι των Κρητών δεν απολαύουν χωρίς λόγο τόσον μεγάλης υπολήψεως μεταξύ όλων των Ελλήνων». Πράγματι, είναι σωστοί, αφού κάνουν ευτυχείς εκείνους που τους χρησιμοποιούν, διότι προσφέρουν όλα τα αγαθά. Είναι δε δύο ειδών τα αγαθά: τα μεν ανθρώπινα, τα δε θεϊκά· εξαρτώνται δε εκ των θεϊκών και τα άλλα, και αν μία πόλις δέχεται τα μεγαλύτερα, αποκτά και τα μικρότερα, ειδεμή στερείται και των δύο. Στα μικρότερα περιλαμβάνονται κυρίως μεν η υγεία, δεύτερο η ομορφιά, τρίτο η σωματική δύναμις, και στο τρέξιμο και σε όλες τις άλλες κινήσεις, και τέταρτο, τέλος, ο πλούτος, όχι τυφλός, αλλ' οξυδερκής, αν βεβαίως συνοδεύεται από φρόνηση. Από τα θεϊκά αγαθά, πάλι, εκείνο που προεξάρχει είναι η φρόνησις, δεύτερο δε η σωφροσύνη μετά λογικής, από αυτά δε ―αφού αναμειχθούν με ανδρεία― θα προέλθη τρίτο, η δικαιοσύνη, και τέταρτο η ανδρεία. Όλα αυτά δε τα τελευταία έχουν ταχθή από τη φύση να είναι μπροστά από τα προηγούμενα, και έτσι πρέπει να τα κατατάσση και ο νομοθέτης. Εν συνεχεία πρέπει να διακηρυχθή στους πολίτας, ότι τα άλλα προστάγματα προς αυτά αποβλέπουν, και ότι εξ αυτών τα μεν ανθρώπινα αποβλέπουν στα θεϊκά, τα δε θεϊκά στον κυρίαρχο νου. Και πρέπει (ο νομοθέτης) να φροντίζη το κάθε τι, και αυτό που αφορά τους γάμους που συνάπτουν οι πολίται μεταξύ τους, και αυτό που αφορά τη μετέπειτα γέννηση και ανατροφή των παιδιών ―είτε αγόρια είναι, είτε κορίτσια― και όταν είναι σε νεαρή ηλικία και όσο μεγαλώνουν, μέχρι τα γεράματα, απονέμοντας με ορθότητα τιμές ή επιβάλλοντας ποινές ατιμωτικές· και σ' όλες τις μεταξύ τους συναναστροφές να επιβλέπη άγρυπνα και να παρακολουθή από κοντά τις λύπες τους και τις ηδονές και τις επιθυμίες και τους ενθουσιασμούς των πάσης φύσεως ερώτων τους, να ψέγη δε αυτά ή να τα επαινή με αυτούς τους νόμους. Επίσης, θα πρέπει να διδάσκεται και να προσδιορίζεται τι είναι καλό και τι όχι και πώς πρέπει να φέρεται ο άνθρωπος σε όλα όσα υφίσταται, δηλαδή και στους θυμούς και στους φόβους και στις ψυχικές αναστατώσεις του, που επέρχονται λόγω κάποιας δυστυχίας, και τους τρόπους πώς μπορεί να τις αποφεύγη κανείς, ευκαιρίας δοθείσης, και σ' όλες γενικά τις συμφορές που παθαίνουν οι άνθρωποι λόγω ασθενείας, πολέμου ή φτώχειας, και τα αντίθετα τούτων. Εν συνεχεία, είναι ανάγκη, ο νομοθέτης να προστατεύη με όποιον τρόπο μπορεί εκείνα που αποκτούν οι πολίται και εκείνα που ξοδεύουν, και να εποπτεύη πού υπάρχει το δίκαιο και πού δεν υπάρχει στις συνάψεις ή λύσεις συμφωνιών, είτε θεληματικές, είτε αθέλητες είναι· και σ' εκείνους μεν που υπακούουν στους νόμους ν' απονέμη τιμές, σε όσους δε δυστροπούν να επιβάλλη ωρισμένες ποινές, μέχρις ότου, φθάνοντας προς το τέλος του νομοθετικού του έργου, ασχοληθή με τον τρόπο που θα πρέπει να γίνεται η ταφή καθενός, και ποιες ενδεχομένως τιμές θα πρέπει να απονέμωνται σε καθέναν απ' αυτούς. Αφού δε ρυθμίση και αυτό, ο νομοθέτης θα ορίση σε όλα αυτά φύλακας, που θα καθοδηγούνται οι μεν από τη φρόνηση, οι δε από τη σωστή γνώμη, σε τρόπον ώστε, αφού τα συνδέση ο νους, καταστήση φανερό ότι όλα αυτά είναι σύμφωνα με τη σωφροσύνη και τη δικαιοσύνη, αλλ' όχι με τον πλούτο, ούτε με τη φιλοδοξία. Έτσι ήθελα, εγώ τουλάχιστον, φίλοι μου ―και θέλω τώρα― να μου εξηγήσετε λεπτομερώς, κατά ποιον τρόπο στους νόμους τους λεγομένους του Δία, και σ' εκείνους του Πυθίου Απόλλωνος, τους οποίους εθέσπισαν ο Μίνως και ο Λυκούργος, ενυπάρχουν όλα αυτά, και κατά ποια διάταξη έχουν τεθή, ώστε να είναι ολοφάνερα για κείνον που ―είτε λόγω ειδικότητας, είτε λόγω πρακτικής τυχόν εμπειρίας― είναι πεπειραμένος στα αφορώντα τους νόμους, ενώ σε μας τους υπολοίπους να μην είναι καθόλου φανερά.