ΚΑΛ. Ναι μα τους θεούς, διαρκώς έχεις να κάμης με υποδηματοποιούς και βαφείς και μαγείρους και ιατρούς και δεν παύεις να ομιλής περί αυτών, ως εάν η συζήτησις να γίνεται περί τούτων.

ΣΩ. Δεν θα μου είπης τέλος πάντων εις ποίον είδος πραγμάτων ο ισχυρότερος και νοημονέστερος έχει το δικαίωμα να έχη περισσότερα των άλλων; Μέχρι της στιγμής ούτε το λέγεις, ούτε δέχεσαι τας υποβολάς μου.

ΚΑΛ. Μα είναι πολλή ώρα που το λέγω. Και πρωτ' απ' όλα, όταν ομιλώ περί των ικανωτέρων, δεν εννοώ ούτε τους υποδηματοποιούς, ούτε τους μαγείρους, αλλ' εκείνους οι οποίοι είναι έμπειροι εις τα πολιτικά πράγματα, κατά ποίον τρόπον δύναται να διοίκηση καλώς η πολιτεία, και όχι μόνον έμπειροι, αλλά και ανδρείοι, ικανοί όντες όσα σκεφθούν και να τα εκτελούν και να μη αποκάμνουν διά δειλίαν ψυχής προ των δυσκολιών τον έργου.

ΣΩ. Βλέπεις, φίλτατέ μου Καλλικλή, ότι ούτε συ με κατηγορείς διά τα αυτά πράγματα, ούτε και εγώ σε; Διότι συ ισχυρίζεσαι ότι εγώ επαναλαμβάνω πάντοτε τα ίδια πράγματα και με κατακρίνεις διά τούτο· εγώ δε αντιθέτως οφείλω να είπω ότι συ ποτέ δεν λέγεις επί του αυτού αντικειμένου το ίδιον πράγμα, αλλά την μίαν φοράν λέγεις ότι οι καλύτεροι και οι ικανώτεροι είναι οι ισχυρότεροι, άλλην φοράν οι νοημονέστεροι και τώρα πάλιν έρχεσαι με άλλο νέον: μερικούς ανδρειοτέρους ονομάζεις ικανωτέρους και καλυτέρους. Μα, φίλε μου, για να τελειώνωμεν μια για πάντα, ποίοι τέλος πάντων δύνανται να είναι εκείνοι τους οποίους ονομάζεις «καλυτέρους» και «ικανωτέρους»;

ΚΑΛ. Σου το επαναλαμβάνω: οι έμπειροι εις την διακυβέρνησιν της πολιτείας και εν ταυτώ ανδρείοι. Διότι ούτοι αρμόζει να διοικούν τας πόλεις και τούτο είναι το δίκαιον, να έχουν ούτοι περισσότερα των άλλων, οι άρχοντες δηλ. των αρχομένων.

ΣΩ. Άρχουν ούτοι του εαυτού των, φίλε μου; ή πώς εννοείς άρχοντας και αρχόμενους;

ΚΑΛ. Πώς εννοείς;

ΣΩ. Εννοώ ο καθένας να άρχη ο ίδιος του εαυτού του (να εξουσιάζη τον εαυτόν του), ή τούτο κατά σέ δεν ενδιαφέρει και πολύ, αλλά μόνον να άρχη των άλλων (να εξουσιάζη τους άλλους);

ΚΑΛ. Πώς εννοείς να άρχη του εαυτού του;

ΣΩ. Τίποτε το απλούστερον, αλλά καθώς το εννοεί όλος ο κόσμος: εννοώ να είναι χρηστοήθης, εγκρατής και ικανός να κυριαρχή των εν εαυτώ ηδονών και επιθυμιών.

ΚΑΛ. Πόσον αστείος είσαι !… Τους ηλιθίους ονομάζεις σώφρονας.

ΣΩ. Έτσι αι!… Καθένας θα ημπορούσε να καταλάβη ότι καθόλου δεν εννοώ παρόμοιον πράγμα.

ΚΑΛ. Και πολύ φυσικά, φίλε μου Σωκράτη, διότι πώς είναι δυνατόν να είναι ευδαίμων ο άνθρωπος που θα ήτο δούλος εις οτιδήποτε. Αλλά τούτο είναι το κατά φύσιν καλόν και δίκαιον, το οποίον εγώ αμέσως θα σου εξηγήσω με παρρησίαν: Ο μέλλων να ζη ορθώς πρέπει να αφήνη ελευθέρας τας επιθυμίας του, όσον και αν είναι μεγάλαι, να τας αφήνη ελευθέρας και να μη τας περιορίζη· και την ιδίαν ανδρείαν και φρόνησιν να μεταχειρίζεται ίνα υποβοηθή αυτάς και να παρέχη εις αυτάς πάντοτε ικανοποίησιν εις παν ό,τι προστάττουν. Αλλά τούτο, νομίζω, δεν είναι δυνατόν εις τους πολλούς· και διά τούτο ψέγουν εκείνους οι οποίοι ζουν όπως εγώ λέγω (τους ανικάνους να ικανοποιούν τας επιθυμίας των), εξ εντροπής αποκρύπτοντες την ιδίαν αδυναμίαν των· διά τούτο διακηρύττουν ότι η ακολασία είναι αισχρόν πράγμα και, καθώς εγώ προηγουμένως έλεγον, επιζητούν να υποδουλώσουν τους καλυτέρους κατά την φύσιν ανθρώπους· και επειδή αυτοί οι ίδιοι δεν έχουν την δύναμιν να δώσουν ένα πλήρες ξεθύμασμα εις τα πάθη των, επαινούν την σωφροσύνην και την δικαιοσύνην εξ αιτίας της ανανδρίας των. Διότι πράγματι εις όσους εξ αρχής συνέπεσε να είναι ή βασιλόπαιδες ή αυτοί εκ φύσεως ήσαν ικανοί να αποκτήσουν εξουσίαν τινά ή τυραννίδα ή δυναστείαν, τι μά την αλήθειαν αισχρότερον ή χειρότερον θα ήτο διά τους ανθρώπους τούτους από την σωφροσυνην· ούτοι, ενώ είναι δυνατόν να απολαύουν των αγαθών, χωρίς κανείς να δύναται να τους εμποδίζη, θα ώφειλον μόνοι των να καταστούν δούλοι των νόμων και των λόγων και των ψόγων των πολλών ανθρώπων; Και δεν θα ήσαν πραγματικώς δυστυχείς, εάν υπετάσσοντο εις τούτον τον ψευδή νόμον της σωφροσύνης και της δικαιοσύνης και δεν ηδύναντο να ευεργετήσουν τους φίλους των εν συγκρίσει προς τους εχθρούς και μάλιστα, ενώ έχουν την εξουσίαν εις την πόλιν των; Αλλά κατά την αλήθειαν, Σωκράτη, την οποίαν συ λέγεις ότι επιδιώκεις, ιδού πώς έχει το ζήτημα: ηδυπάθεια, ακολασία και αχαλίνωτος ελευθερία, αν κανείς έχη τα προς τούτο μέσα, τούτο είναι αρετή και ευδαιμονία· όλα δε τα άλλα, αι παρά το φυσικόν δίκαιον συμβάσεις των ανθρώπων, είναι υποκρισίαι και φλυαρίαι, χωρίς καμίαν αξίαν.

ΚΑΛ. Μα τους θεούς, ποτέ δεν παύεις να ομιλής διά υποδηματοποιούς και βαφείς, και μαγείρους και ιατρούς, ωσάν να επρόκειτο περί αυτών εις την συζήτησίν μας.

ΣΩΚΡ. Θα είπης συ λοιπόν ως προς τίνα πλεονεκτών ο καλύτερος και φρονιμώτερος δικαίως πλεονεκτεί; Ή ούτε την ερώτησίν μου θα ανεχθής, ούτε συ θα είπης;

ΚΑΛ. Αλλ' εγώ τουλάχιστον, και προ πολλού λέγω. Πρώτον μεν λέγων ισχυροτέρους δεν εννοώ τους υποδηματοποιούς ουδέ τους μαγείρους, αλλ' εκείνους που είναι ικανοί εις τα πολιτικά, και επομένως γνωρίζουν κατά ποίον τρόπον διοικείται καλώς μία πόλις, και είναι όχι μόνον ικανοί, αλλά και ανδρείοι δυνάμενοι να φέρουν εις πέρας όσα σκεφθούν και να μη σταματούν από δειλίαν.

ΣΩΚΡ. Βλέπεις, φίλε Καλλικλή, ότι ούτε συ κατηγορείς εμέ διά τα ίδια πράγματα ούτε εγώ σε; Διότι συ μεν λέγεις ότι εγώ τα ίδια λέγω πάντοτε και με κατηγορείς δι' αυτό. Εγώ δε σε μέμφομαι διά το εναντίον, ότι δηλαδή ουδέποτε λέγεις τα ίδια διά τα ίδια πράγματα, αλλά άλλοτε μεν λέγεις ότι οι βελτίονες και κρείσσονες είναι οι ισχυρότεροι, έπειτα έλεγες ότι είναι οι φρονιμώτεροι, τώρα δε μας παρουσιάζεσαι με άλλον ορισμόν δι' αυτούς. Ανδρειότεροι λέγονται υπό σου οι βελτίονες και κρείσσονες. Αλλά, φίλε μου, λέγε και τελείωνε, τι τέλος πάντων εννοείς λέγων «βελτίονες» και κρείττονες» και εις τι πράγμα θεωρείς αυτούς βελτίονας και κρείσσονας;

ΚΑΛ. Αλλ' εγώ βέβαια έχω είπει ότι κρείσσονας και βελτίονας θεωρώ τους ικανούς εις τα πολιτικά και ανδρείους. Διότι αυτοί πρέπει να άρχουν εις τας πόλεις, και αυτό είναι το δίκαιον, να πλεονεκτούν δηλαδή ούτοι των άλλων, ήτοι οι άρχοντες των αρχομένων.

ΣΩΚΡ. Τι δε νομίζεις, φίλε μου, ότι πρέπει να είναι διά τους εαυτούς των; Άρχοντες ή αρχόμενοι;

ΚΑΛ. Πώς το εννοείς αυτό που είπες;

ΣΩΚΡ. Εννοώ ότι έκαστος είναι άρχων του εαυτού του· ή δεν χρειάζεται αυτό, δηλαδή να άρχη κανείς του εαυτού του, αλλά χρειάζεται να άρχη των άλλων;

ΚΑΛ. Τι εννοείς λέγων να είναι κανείς άρχων του εαυτού του;

ΣΩΚΡ. Αυτό που εννοώ δεν είναι δύσκολον να το καταλάβης, εννοώ καθώς πολλοί το εννοούν, όταν είναι κανείς σώφρων και εγκρατής, όταν εξουσιάζη τας ηδονάς και επιθυμίας του.

ΚΑΛ. Πολύ νόστιμος είσαι· λέγων σώφρονας εννοείς τους ηλιθίους.

ΣΩΚΡ. Πώς όχι; Όλοι καταλαμβάνουν ότι αυτό εννοώ.

ΚΑΛ. Βεβαιότατα, Σωκράτη (οι σώφρονες δεν είναι ηλίθιοι). Διότι πώς άνθρωπος δουλεύων εις οιονδήποτε θα μπορούσε να είναι ευτυχής; Τούτο είναι το κατά φύσιν καλόν και δίκαιον, το οποίον εγώ τώρα λέγω καθαρά και ξάστερα χωρίς να εντραπώ, ότι δηλαδή πρέπει εκείνος που θα περάση καλά την ζωήν του να αφήνη τας επιθυμίας του να γίνωνται όσον το δυνατόν μεγαλύτεραι και να μη τας περιορίζη, να δύναται δε να εξυπηρετή τας μεγίστας του επιθυμίας, διότι είναι ανδρείος και υπερήφανος, και να ικανοποιή τας επιθυμίας του με όσα εκάστοτε επιθυμήση. Αλλά, κατά την γνώμην μου, τούτο εις τους πολλούς δεν είναι δυνατόν. Δια τούτο κατηγορούν (οι πολλοί) τους τοιούτους (τους ισχυρούς) καί δυναμένους να ικανοποιούν τας επιθυμίας των διά πράξιν φέρουσαν όνειδος, αποκρύπτοντες την αδυναμίαν των, και λέγουν πως δήθεν η ακολασία είναι άσχημο πράγμα, καθώς προηγουμένως έλεγον, υποδουλώνοντες τους ανωτέρους των κατά τα φυσικά προσόντα ανθρώπους, και, διότι δεν μπορούν να ικανοποιούν τας επιθυμίας των, επαινούν την σωφροσύνην και την δικαιοσύνην ένεκα της ανανδρίας των. Επειδή βέβαια εις εκείνους που εδόθη ή υιοί βασιλέων να γεννηθούν, ή οι ίδιοι με τα φυσικά των προτερήματα να αποκτήσουν εξουσίαν τινά ή δύναμιν τυράννου ή υπεροχήν, τι αληθώς ασχημότερον και βλαβερώτερον θα ηδύνατο να υπάρξη εις τούτους τους ανθρώπους από την σωφροσύνην; Οι οποίοι ενώ θα ηδύναντο να απολαμβάνουν τα αγαθά χωρίς ουδείς να τους εμποδίζη, θα διώριζον οι ίδιοι κυρίαρχον εις τον εαυτόν τους τον νόμον, τας αποφάσεις των πολλών και την κατάκρισιν; Ή πώς δεν θα είχον γίνει δυστυχείς υπό του καλού της δικαιοσύνης και της σωφροσύνης, εάν δεν έδιδον περισσότερα εις τους φίλους των παρά εις τους εχθρούς, και μάλιστα άρχοντες της πόλεώς των; Ούτως έχει αληθώς, Σωκράτη, εκείνο που συ συσταίνεις να επιδιώκωμεν. Η τρυφή, η ακολασία και η ελευθερία, εάν έχη την ικανότητα (προς κτήσιν απολαύσεων και αποσόβησιν των κωλυμάτων). Αυτό είναι αρετή και ευδαιμονία· τα δε άλλα ταύτα, αι μεταξύ των ανθρώπων αφύσικοι συμφωνίαι, είναι στολίδια, μωρολογίαι και πράγματα που δεν αξίζουν τίποτα.