ΣΩ. Και εν αρχή της συζητήσεως εγώ σε επήνεσα, Πώλε, διότι μου φαίνεσαι ότι είσαι αξιόλογα συγκεκροτημένος ως προς την ρητορικήν, έχεις παραμελήσει όμως την διαλεκτικήν. Και τώρα αυτός είναι ο λόγος, διά του οποίου και εν παιδίον θα ημπορούσε να με ανασκευάση και εγώ ήδη, καθώς νομίζεις, έχω ανασκευασθή από σε διά ταύτης της αποδείξεως, ισχυριζόμενος ότι ο άδικος δεν είναι ευτυχής; Και πώς ανεσκευάσθην, φίλε μου; Παρ' όλα αυτά εγώ δεν συμφωνώ μαζί σου εις όσα λέγεις.

ΠΩΛ. Δεν συμφωνείς διότι δεν θέλεις, διότι κατά βάσιν σκέπτεσαι τα ίδια, όπως εγώ.

ΣΩ. Ευλογημένε μου, επιχειρείς να με ανασκευάζης ρητορικώς, όπως οι δικηγόροι, οι οποίοι νομίζουν ότι ανασκευάζουν εις τα δικαστήρια. Διότι εκεί πράγματι οι ρήτορες νομίζουν ότι αντικρούουν τα επιχειρήματα του αντιπάλου, όταν παρουσιάζουν πολλούς και πολιτικώς επιφανείς μάρτυρας της υποθέσεως, την οποίαν υποστηρίζουν, ενώ ο αντίδικος δεν παρουσιάζει ή ένα μόνον, ή κανένα. Αλλ' είναι φανερόν ότι ο τρόπος ούτος της ανασκευής ουδεμίαν έχει αξίαν ως προς εύρεσιν της αληθείας, διότι ενίοτε είναι δυνατόν να καταδικασθή και ένας αθώος επι ψευδομαρτυρία πολλών, οι οποίοι θεωρούνται αξιόπιστοι. Και τώρα επί της θέσεως, την οποίαν συ υποστηρίζεις, σχεδόν πάντες οι Αθηναίοι και οι ξένοι θα συμφωνήσουν μαζί σου, αν θέλης να τους παρουσιάσης μάρτυρας εναντίον μου, ότι δεν λέγω την αλήθειαν· θα μαρτυρήσουν υπέρ σου, αν το θέλησης, ο Νικίας, ο υιός τουΝικηράτου, και μαζί με αυτόν οι αδελφοί του (ο αριστοκρατικοί), εις ους ανήκουν οι τρίποδες, οι οποίοι έχουν στηθή κατά σειράν εν τω ιερώ του Διονύσου. Επίσης θα μαρτυρήση, αν θέλης, ο Αριστοκράτης, ο υιός του Σκελλίου (ολιγαρχικός), εις τον οποίον πάλιν ανήκει το ωραίον εκείνο αφιέρωμα εν τω ιερώ του Πυθίου Απόλλωνος, ολόκληρος ακόμη, αν θέλης, η οικογένεια του Περικλέους, ή οιαδήποτε άλλη εν Αθήναις οικογένεια, την οποίαν τυχόν θα ήθελες να εκλέξης. Αλλ' εγώ, αν και μόνος, δεν συμφωνώ μαζί σου, διότι συ δεν με αναγκάζεις να συμφωνήσω δι' ορθολογιστικών επιχειρημάτων. Απεναντίας συ παρουσιάζεις σωρείαν ψευδομαρτύρων εναντίον μου και επιζητείς να μου στερήσης το αγαθόν μου, την αλήθειαν. Εγώ όμως, αν και μόνος, αν δεν γίνης μάρτυς των λόγων μου και δεν συμφωνήσης προς όσα εγώ λέγω, νομίζω ότι ουδέν αξιόλογον συνεισέφερα διά την επίλυσιν του προβλήματος, το οποίον μας απασχολεί. Αλλ' ουχ ήττον και συ, νομίζω, εάν εγώ, αν και μόνος, δεν μαρτυρώ υπέρ σου, τους δε άλλους τούτους πάντας αφήσης κατά μέρος. Ιδού λοιπόν τρόπος αποδείξεως, τον οποίον και συ παραδέχεσαι και μαζί σου και άλλοι πολλοί· υπάρχει δε και άλλος, τον οποίον εγώ πάλιν παραδέχομαι (ο διά του ορθολογισμού). Αφού λοιπόν συγκρίνωμεν τούτους μεταξύ των, ας εξετάσωμεν κατά τί διαφέρουν μεταξύ των διότι το αντικείμενον της συζητήσεώς μας δεν είναι πράγμα τι ασήμαντον, αλλ' ίσως τοιούτον, περί του οποίου να γνωρίζη τις είναι ωφελιμώτατον και ν' αγνοή βλαβερώτατον: διότι το ουσιώδες αυτού είναι ή να γνωρίζωμεν ή ν' αγνοώμεν τις είναι ευτυχής ή δυστυχής. Και διά να επανέλθωμεν εις το ακριβές σημείον του θέματος, συ φρονείς ότι είναι δυνατόν να είναι τις πανευδαίμων, ενώ διαπράττει αδικίας και ζη εν αδικία, αν πράγματι συ αναγνωρίζης από μιας πλευράς ότι ο Αρχέλαος είναι άδικος και εν τούτοις τον θεωρής ευτυχή. Αυτό είναι το νόημά σου, ή όχι;

ΠΩΛ. Βεβαίως.

ΣΩΚΡ. Και στην αρχή της συζητήσεως, Πώλε, εγώ σε επήνεσα (ειπών) ότι μου φαίνεσαι πως έχεις διδαχθή καλώς την ρητορικήν, αλλά πως αγνοείς την διαλεκτικήν. Και τώρα άλλο τι είναι αυτός ο λόγος, με τον οποίον και μικρό παιδί μπορεί να με ελέγξη, και εγώ από σένα τώρα, καθώς φαντάζεσαι, έχω ελεγχθή, με αυτόν τον λόγον σου, διότι υποστηρίζω ότι ο άδικος δεν είναι ευτυχής; Πώς, φίλε μου, ήλεγξες τους λόγους μ' αυτά που είπες; Εις ουδέν από όσα είπες συμφωνώ.

ΠΩΛ. Δεν συμφωνείς, γιατί δεν θέλεις να συμφωνήσης· επειδή βέβαια και συ έχεις την ιδίαν γνώμην που έχω και εγώ διά το συζητούμενον θέμα.

ΣΩΚΡ. Κατά τρόπον ρητορικόν, καλότυχε, επιχειρείς να με ελέγχης, καθώς κάμνουν εις το δικαστήριον οι ρήτορες νομίζοντες ότι ελέγχουν τας γνώμας των αντιπάλων των, όταν παρουσιάζουν πολλούς και σπουδαίους μάρτυρας των λεγομένων των και όταν ο αντιλέγων εις αυτούς παρουσιάζη ένα μάρτυρα ή κανένα. Ο έλεγχος αυτός σχετικώς με την αλήθειαν δεν έχει καμμίαν αξίαν. Διότι καμμιά φορά είναι δυνατόν να μαρτυρήσουν πολλοί και σπουδαίοι εναντίον τινός. Και τώρα με τα λεγόμενά σου θα συμφωνήσουν σχεδόν πάντες οι Αθηναίοι και οι εν Αθήναις διαμένοντες ξένοι, εάν θελήσης να τους παρουσιάσης μάρτυρας κατ' εμού, διά να βεβαιώσουν ότι αυτά που λέγω δεν είναι αληθή. Θα συμφωνήσουν μαζί σου, αν θέλης, ο Νικίας ο υιός του Νικηράτου και οι αδελφοί του, οίτινες ανέθεσαν τους τρίποδας τους ισταμένους κατά σειράν περί το Διονυσιακόν θέατρον. Επίσης, εάν θέλης, θα συμφωνήση μαζί σου ο Αριστοκράτης ο Σκελλίου, του οποίου πάλιν υπάρχει εις τον εν Δελφοίς ναόν του Απόλλωνος εκείνο το ωραίον αφιέρωμα, θα συμφωνήση μαζί σου, αν θέλης, όλη η οικογένεια του Περικλέους, και οιαδήποτε άλλη οικογένεια, την οποίαν εκ των εν Αθήναις θελήσης να εκλέξης, θα συμφωνήση και αυτή μαζί σου. Αλλ' εγώ, αν και είμαι ένας και μοναχός, δεν συμφωνώ μαζί σου· διότι δεν με αναγκάζεις διά λογικών και ισχυρών επιχειρημάτων να συμφωνήσω, αλλά παρουσιάζων εναντίον μου πολλούς ψευδομάρτυρας επιχειρείς να με εκδιώξης εκ της περιουσίας μου και της αληθείας. Εγώ δε, εάν δεν δυνηθώ να παρουσιάσω σένα μόνον ένα όντα μάρτυρα παραδεχόμενον τους λόγους μου, νομίζω ότι ουδέν αξιόλογον κατώρθωσα, δι' όσα συζητούμεν. Νομίζω δε ότι ουδέ συ νομίζεις ότι κατώρθωσες αξιόλογόν τι εις την συζήτησίν μας, εάν εγώ μόνος διαφωνώ προς σε, και αν δεν αφήσης όλους τους άλλους να πάνε στο καλό. Είναι ένας τρόπος ελέγχου αυτός, που παραδέχεσαι και εφαρμόζεις συ και άλλοι πολλοί. Υπάρχει όμως και άλλος, τον οποίον πάλιν παραδέχομαι εγώ. Αφού τους συγκρίνωμεν λοιπόν, ας σκεφθώμεν, εάν έχουν διαφοράν μεταξύ των. Διότι συμβαίνει τα συζητούμενα θέματα να μη είναι ασήμαντα, αλλά σχεδόν είναι τοιαύτα, που είναι κάλλιστον μεν να τα γνωρίζη κανείς, αίσχιστον δε να τα αγνοή. Διότι το συμπέρασμα των συζητουμένων θεμάτων είναι η γνώσις ή η άγνοια ποίος είναι ευτυχής και ποίος είναι δυστυχής. Παραδείγματος χάριν πρώτον, εκείνο το οποίον συζητούμεν, συ υποστηρίζεις ότι είναι δυνατόν ο άδικος να είναι ευτυχής, εάν βέβαια εξακολουθής να υποστηρίζης ότι ο Αρχέλαος είναι άδικος μεν ευτυχής δε. Να σκεφθώμεν λοιπόν και να συζητήσωμεν άλλο θέμα, αφού συ εξακολουθείς να έχης την γνώμην ότι ο Αρχέλαος άδικος ων είναι ευτυχής;

ΠΩΛ. Μάλιστα. Ας συζητήσωμεν άλλο θέμα.