Πασών των επιστημών και των τεχνών (15) τελικός σκοπός είναι το αγαθόν, το μέγιστον δε ο τελικός σκοπός της κυριωτάτης πασών• αύτη δε είναι η πολιτική επιστήμη και τέχνη• πολιτικόν δε αγαθόν είναι το δίκαιον, και τούτο πάλιν το κοινή συμφέρον. Πιστεύεται δε παρά πάντων ότι το δίκαιον είναι είδος τι ίσου και μέχρις ενός σημείου οι ασχολούμενοι συμφωνούν εις τας φιλοσοφικάς περί δικαίου θεωρίας, (20) αίτινες σαφώς εν τοις Ηθικοίς διετυπώθησαν• συμφωνούν τουτέστιν επί της εννοίας του δικαίου και επί της σχετικότητος αυτού, ως υφισταμένου ουχί καθ' εαυτό αλλ' εν σχέσει προς τινάς• επί του ζητήματος ποίοι είναι ούτοι και επί του ότι πρέπει το ίσον να απονέμηται εις τους ίσους. Αλλ' όμως δεν πρέπει να διαφεύγη το ποίοι είναι οι ίσοι δι' ους προώρισται η ισότης, και ποίοι οι άνισοι δι' ους προώρισται η ανισότης• διότι και τούτο είναι απορούμενον και αποτελεί πρόβλημα της πολιτικής φιλοσοφίας. Ούτω θα ηδύνατο τις να διισχυρισθή, ότι, (25) εάν οι πολίται καθ' όλα μεν τα άλλα ουδόλως διαφέρουν μεταξύ των, αλλ' είναι πάντες όμοιοι, τινές όμως, εξ αυτών υπερέχουν καθ' εν «οιονδήποτε» αγαθόν, τότε πρέπει ανίσως να κατανεμηθούν εις τους υπερέχοντας κατά το αγαθόν τούτο τα πολιτικά αξιώματα• διότι διά τους διαφέροντας διάφορον είναι το δίκαιον, ως μη ον απλώς το ίσον, αλλά το κατ' αξίαν ίσον. Εάν όμως αληθεύη τούτο, τότε οι υπερέχοντες είτε κατά το ωραίον χρώμα, είτε κατά το υψηλόν ανάστημα, είτε καθ' 'οιονδήποτε αγαθόν', ανάλογα προς το πλεονέκτημα τούτο πρέπει ούτοι να έχουν και πολιτικά δικαιώματα. (30) Ή το ψεύδος του συλλογισμού τούτου είναι κατάδηλον; Τούτο είναι φανερόν εάν ο συλλογισμός επεκταθή και εις τας άλλας επιστήμας και δεξιότητας• ούτω εάν πρόκειται να διανείμωμεν αυλούς εις αυλητάς δεν οφείλομεν να δίδωμεν εις τους ευγενεστέρους την καταγωγήν τους καλυτέρους αυλούς, επειδή ουδόλως εκ του πλεονεκτήματος της καταγωγής καλύτερον αυτοί διά των καλυτέρων αυλών πρόκειται να αυλήσουν• κατά τον ανωτέρω όμως συλλογισμόν ο κατά τι αγαθόν υπερέχων πρέπει να υπερέχη και κατά πάντα τα άλλα, συνεπώς δ' ούτω και κατά τα όργανα. (35) Έστω όμως εάν το παράδειγμα τούτο δεν αρκή, και έτερον, δι' ου σαφέστερον θα καταδειχθή το ψεύδος του συλλογισμού τούτου. Υποτεθείσθω ότι υπάρχει τις, όστις υπερέχει μεν άλλου αυλητού κατά την αυλητικήν, είναι όμως πολύ κατώτερος τούτου κατά την ευγένειαν ή το κάλλος, αν και τα δύο ταύτα αγαθά, χωριστά εκάτερον λαμβανόμενα, είναι υπέρτερα της αυλητικής (η ευγένεια εννοώ και το κάλλος)• (40) και ότι τα αγαθα ταύτα είναι περισσότερον κατ' αναλογίαν υπέρτερα της αυλητικής παρ' όσον [1283a] ο υπερέχων αυλητής είναι υπέρτερος κατά την αυλητικήν του ωραίου ή ευγενούς συναυλητού του• κατά τον ως άνω όμως διατυπωθέντα συλλογισμόν εις τούτον, τον ήττον δόκιμον αυλητήν, πρέπει να δοθούν οι καλύτεροι των αυλών• διότι συμφώνως προς αυτόν, πρέπει εις το έργον του αυλητού να πρέπει να συνυπολογίζεται και ει τις άλλη υπεροχή, ως η του πλούτου και της ευγενείας• ταύτα όμως, ως όλως εκτός συγκρίσεως προς την αύλησιν, δεν συνυπολογίζονται. Επί πλέον κατά τον συλλογισμόν τούτον, παν αγαθόν είναι δυνατόν προς παν άλλο να συγκριθή• ούτω, εάν τις υπερέχη του άλλου κατά το ύψος του αναστήματος, (5) είναι δυνατόν καθόλου το ύψος του αναστήματος να συγκριθή και προς τον πλούτον και προς την ελευθερίαν και κατά συνέπειαν, εάν ο μεν υπερέχη του δε κατά το ανάστημα παρ' όσον ο δε εκείνου κατ' αρετήν και εάν καθόλου παν μέγεθος περισσότερον οιασδήποτε αρετής υπερέχη, τότε πάντα τα αγαθά θα είναι δυνατόν να συγκριθούν προς άλληλα. Ούτω εάν μέγεθος τι είναι κατά τόσον ανώτερον άλλου αγαθού ως μέγεθος, είναι φανερόν ότι κατά τόσον υπολείπεται το αγαθόν τούτο του μεγέθους ως ίσον. Επειδή όμως το συμπέρασμα τούτο είναι αδύνατον, (10) έπεται ότι και επί των πολιτικών ζητημάτων η διά πάσαν επί πλέον ανισότητα διεκδίκησις των πολιτικών αξιωμάτων δεν στηρίζεται επί του ορθού λόγου• εάν π.χ. οι μεν είναι βραδείς, οι δε ταχείς, ουδόλως διά το άνισον τούτο πλεονέκτημα ή μειονέκτημα πρέπει οι μεν να έχουν περισσότερα, οι δε ολιγώτερα δικαιώματα επί των πολιτικών αξιωμάτων• η τοιαύτη διαφορά μόνον εις τους γυμνικούς αγώνας εκτιμάται• συνεπώς εξάγομεν το συμπέρασμα ότι η διεκδίκησις των πολιτικών δικαιωμάτων εν τω πολιτικώ βίω (15) πρέπει κατ' ανάγκην να στηρίζηται επί διαφοράς χαρακτηριζομένης εξ αυτών τούτων των στοιχείων της πόλεως. Εκ τούτου και κατά λογικήν ανάγκην αντιποιούνται των πολιτικών αξιωμάτων οι ευγενείς, οι ελεύθεροι και οι πλούσιοι• διότι κατ' ανάγκην υπάρχουν εν τη πόλει πολίται και ελεύθεροι και εισοδήματα έχοντες, εφ' όσον αδύνατον είναι να υπάρχη πόλις καθ' ολοκληρίαν εξ απόρων συγκειμένη, όπως ουδ' εκ δούλων. Αλλ' εάν ούτοι αποτελούν απαραίτητα συστατικά στοιχεία της πόλεως, εξ ίσου απαραίτητα είναι και (20) η δικαιοσύνη και η πολεμική αρετή. Διότι ουδ' άνευ τούτων είναι δυνατόν να κατοικήται πόλις• με την διαφοράν, ότι άνευ μεν των πρώτων αδύνατον είναι να υπάρχη πόλις, άνευ δε των τελευταίων να κατοικήται καλώς.

Αφού όλες οι επιστήμες κι οι τέχνες έχουν θέσει τελικό σκοπό τους ένα αγαθό, (15) τότε το μεγαλύτερο αγαθό στον υπέρτατο βαθμό του πρέπει να αποτελεί τελικό σκοπό εκείνης που κυριαρχεί πάνω απ' όλες τις άλλες. Κι αυτή είναι η πολιτική δύναμη. Και αγαθό στην πολιτική είναι η δικαιοσύνη, δηλ. το κοινό συμφέρον. Και όλοι οι άνθρωποι βλέπουν μέσα στην έννοια της δικαιοσύνης κάποιαν ισότητα και, ως ένα σημείο τουλάχιστον, συμφωνούν με τις φιλοσοφικές θεωρίες που έχουν καθοριστεί στα «Ηθικά». (20) Τι είναι δηλ. δίκαιο και σε ποιους πρέπει να εφαρμόζεται, και ότι πρέπει να ισχύει η ισότητα μεταξύ ίσων. Και δεν πρέπει να μας διαφεύγει σε ποιους πρέπει να εφαρμόζεται η ισότητα και σε ποιους η ανισότητα, γιατί αυτό το ζήτημα γεννά απορίες και αφορά την πολιτική φιλοσοφία. Ίσως θα μπορούσε να πει κανείς ότι τα πολιτικά αξιώματα πρέπει να απονέμονται άνισα και με βάση την υπεροχή ως προς κάποιο αγαθό, (25) αν σ' όλα τ' άλλα δεν διαφέρουν καθόλου, αλλά είναι απολύτως όμοιοι. Πραγματικά οι διαφορετικοί άνθρωποι έχουν διαφορετικά δικαιώματα και διαφορετική αξία. Όμως, αν αυτή η αρχή είναι αληθινή, τότε όσοι υπερέχουν ως προς το χρώμα, το ανάστημα και οποιοδήποτε άλλο χαρακτηριστικό, θα έπρεπε να έχουν περισσότερα πολιτικά δικαιώματα, ανάλογα με το βαθμό της υπεροχής τους. (30) Αλλά μήπως αυτό αποτελεί ολοφάνερη πλάνη; Και γίνεται φανερό από τις άλλες επιστήμες και ικανότητες; Αν δηλαδή, μοιράσουμε αυλούς σε αυλητές που κατέχουν την τέχνη τους στον ίδιο βαθμό, δεν πρέπει να δώσουμε τους καλύτερους αυλούς σ' αυτούς που έχουν ευγενέστερη καταγωγή, γιατί αυτοί δε θα παίξουν καλύτερα γι' αυτή την αιτία, αλλά, αντίθετα, πρέπει να δίνουμε τους ανώτερης ποιότητας αυλούς, σ' αυτούς που υπερέχουν στην εκτέλεση του έργου. (35) Κι αν αυτό που θέλουμε να πούμε δεν έγινε φανερό, θα γίνει πιο ξεκάθαρο αν προχωρήσουμε περισσότερο.

Αν, π.χ. ένας άνθρωπος υπερέχει στην αυλητική τέχνη, αλλά είναι πολύ κατώτερος στην ευγενική καταγωγή και στην ομορφιά, μολονότι το καθένα απ' αυτά έχει πιο μεγάλη σπουδαιότητα από την τέχνη του αυλητή (κι εννοώ την ευγένεια και την ομορφιά) (40) και αναλογικά είναι ανώτερα απ' την αυλητική τέχνη, απ' όσο υπερέχει εκείνος ως προς την αυλητική, σ' εκείνον πρέπει να δοθούν οι καλύτερης ποιότητας αυλοί. [1283a] Γιατί η υπεροχή και του πλούτου και της ευγενικής καταγωγής, θα έπρεπε να συμβάλλουν στην τελειότητα της εκτέλεσης του έργου. Όμως δεν συμβάλλουν καθόλου. Ακόμη ας υποθέσουμε πως αυτός ο συλλογισμός μπορεί να εφαρμοσθεί στη σύγκριση ενός αγαθού με οποιοδήποτε άλλο. Αν π.χ. κάποιος υπερέχει κατά το ανάστημα, (5) τότε γενικά το ανάστημα θα μπορούσε να είναι εφάμιλλο με τον πλούτο και την ελευθερία. Ώστε αν ένας υπερέχει κατά το ανάστημα περισσότερο απ' όσο υπερέχει ένας άλλος από έναν τρίτο στην αρετή κι αν το ανάστημα είναι γενικά ανώτερο από την αρετή, τότε όλα και τα πιο διαφορετικά πράγματα θα μπορούσαν να συγκριθούν μεταξύ τους. Γιατί, αν το ανάστημα υπερέχει από κάθε άλλο αγαθό κατά ποσόν, με κάποια προσθήκη θα πετυχαίναμε την ισότητα.

(10) Επειδή όμως αυτό είναι αδύνατο, βλέπουμε ότι και στον τομέα της πολιτικής, δε μπορούμε να στηριχθούμε σε καμιά ανισότητα για τη διεκδίκηση των πολιτικών αξιωμάτων. (Αν λ.χ. άλλοι είναι αργοί, κι άλλοι είναι γρήγοροι, αυτός δεν είναι λόγος για να έχουν οι πρώτοι ή οι δεύτεροι περισσότερα ή λιγότερα δικαιώματα στην εξουσία, αφού στους γυμνικούς αγώνες ανταμείβεται αυτή η διαφορά), (15) αλλά πρέπει η διεκδίκηση των αξιωμάτων να γίνεται αναγκαστικά με βάση τα στοιχεία από τα οποία απαρτίζεται η πόλη. Γι' αυτό δικαιολογημένα διεκδικούν αυτές τις τιμές και οι ευγενείς κι οι ελεύθεροι κι οι πλούσιοι. Πρέπει, βέβαια, οι ελεύθεροι να έχουν και κάποιο εισόδημα (αφού η πόλη δεν είναι δυνατό να υπάρξει μόνο από φτωχούς, όπως και μόνο από δούλους). Κι αν αυτά είναι απαραίτητα να υπάρχουν, (20) είναι φανερό ότι είναι απαραίτητα επίσης και η δικαιοσύνη και η πολεμική αρετή. Γιατί χωρίς αυτές δεν είναι δυνατό να διατηρηθεί η πόλη. Κι αν χωρίς τα δύο πρώτα είναι αδύνατο να υπάρξει πόλη, χωρίς τα δύο τελευταία είναι αδύνατο να κυβερνηθεί με καλό τρόπο.