ΣΩ. Ας δούμε λοιπόν πρώτο, αντιπαραβάλλοντας τα δικά τους προς τα δικά μας, αν οι βασιλείς των Λακεδαιμονίων και των Περσών κατάγονται από γένη κατώτερα. Ή δεν ξέρουμε ότι αυτοί των Λακεδαιμονίων είναι απόγονοι του Ηρακλέους, οι άλλοι του Αχαιμένους, κι ότι το γένος τους, του Ηρακλέους και του Αχαιμένους, ανάγονται στον Περσέα του Διός;

ΑΛ. Αλλά και το δικό μας, Σωκράτη, ανάγεται στον Ευρυσάκη, και του Ευρυσάκη στο Δία!

ΣΩ. Μα και το δικό μας, καλογεννημένε Αλκιβιάδη, ανάγεται στο Δαίδαλο, κι ο Δαίδαλος στον Ήφαιστο του Διός… Τα δικά τους όμως γένη αρχίζοντας απ' αυτούς είναι βασιλείς εκ βασιλέων μέχρι του Διός, εκείνοι της Λακεδαίμονος και του Άργους και οι άλλοι της Περσίδος, πάντοτε, πολλές μάλιστα φορές και της Ασίας, όπως τώρα, εμείς όμως και οι πατέρες μας απλοί πολίτες. Κι αν χρειαστεί να επιδείξεις τους προγόνους σου και την πατρίδα του Ευρυσάκη, τη Σαλαμίνα, ή εκείνη του προγενεστέρου του Αιακού, την Αίγινα, στον Αρταξέρξη, γιο του Ξέρξη, φαντάζεσαι πόσο θα γελάσει; Κοίταξε όμως μην υστερούμε από αυτούς και στο μεγαλείο του γένους, αλλά και στην άλλη ανατροφή. Ή δεν ξέρεις ότι μεγάλα είναι τα υπάρχοντα των βασιλέων της Σπάρτης, που οι γυναίκες τους φρουρούνται στο κοινό από τους εφόρους, όσο είναι δυνατόν, μην τους ξεφύγει και γεννηθεί από άλλον ο βασιλεύς κι όχι οπωσδήποτε από Ηρακλείδες; Κι εκείνος των Περσών τόσο υπερέχει, ώστε κανείς δεν υποψιάζεται καν ότι θα γεννιόταν βασιλεύς από άλλον παρά απ' αυτόν γι' αυτό και δε φρουρείται η γυναίκα του βασιλιά παρά από το φόβο. Κι όταν γεννηθεί το πρώτο παιδί, στο οποίο ανήκει η εξουσία, γιορτάζουν πρώτα όλοι στη χώρα του βασιλέως, όλοι όσους εξουσιάζει, συνέχεια, κάθε χρόνο, την ημέρα αυτή, θυσιάζουν για τα γενέθλια του βασιλιά και γιορτάζει όλη η Ασία! Όταν όμως γεννηθούμε, Αλκιβιάδη, εμείς, ούτε οι γείτονες, κατά τον κωμικό, δεν παίρνουν είδηση… Ανατρέφεται ύστερα το παιδί, όχι από γυναίκα παραμάνα μικρής αξίας, αλλ' από ευνούχους, αυτούς που θεωρούνται οι καλύτεροι στον κύκλο του βασιλιά. Προστάζονται να μεριμνήσουν αυτοί και για τ' άλλα ζητήματα του νεογέννητου, και να βρουν τρόπο να γίνει όσο μπορεί ομορφότερος, αναπλάθοντας και διορθώνοντας τα μέλη του παιδιού∙ και τους τιμούν εξαιρετικά γι' αυτό. Κι όταν τα παιδιά γίνουν επτά ετών, μαθητεύουν τότε στ' άλογα και στους δασκάλους των ιππικών, κι αρχίζουν να πηγαίνουν στα κυνήγια.

Όταν το παιδί γίνει δεκατεσσάρων ετών, το παραλαμβάνουν εκείνοι που ονομάζονται βασιλικοί παιδαγωγοί∙ είναι τέσσερις κι εκλέγονται από τους ενήλικες Πέρσες, όσους αναδείχτηκαν οι καλύτεροι, ο σοφότερος, ο δικαιότερος, ο σωφρονέστερος κι ο ανδρειότερος. Ο πρώτος απ' αυτούς διδάσκει τη μαγεία του Ζωροάστρη του Ωρομάζου ―πρόκειται για τη λατρεία των θεών― και τα βασιλικά πράγματα, ο δικαιότερος να λέει την αλήθεια σε όλη του τη ζωή, ο σωφρονέστερος να μην υποτάσσεται σε καμία ηδονή, για να 'ναι πάντα ελεύθερος και πραγματικός βασιλιάς, κυριαρχώντας πρώτα μέσα του κι όχι δουλεύοντας σε καμία ηδονή· κι ο ανδρειότερος τον κάνει άφοβο κι ατρόμητο, αφού ως δειλός θα ήταν δούλος. Εσένα ωστόσο, Αλκιβιάδη, σου όρισε ο Περικλής παιδαγωγό τον πλέον άχρηστο, από τα γεράματα, τον Ζώπυρο από τη Θράκη. Θ' αναφερόμουν και στην άλλη ανατροφή και παιδεία των ανταγωνιστών σου αν δεν απαιτούσε πολύ λόγο, είναι όμως αρκετά κι αυτά να υποδηλώσουν και τ' άλλα που παρακολουθούν τα προηγούμενα.

Για τη δική σου λοιπόν γέννηση, Αλκιβιάδη, την ανατροφή και την παιδεία σου, ή για οτιδήποτε άλλο, κανείς σχεδόν Αθηναίος δεν ενδιαφέρεται, εκτός αν τύχει και είναι εραστής σου. Κι αν θελήσεις ν' αποβλέψεις σε πλούτη κι απολαύσεις, σ' εσθήτες και μακριά φορέματα, σε μυρωδικά και πλήθος υπηρετών, και στην άλλη δα περσική αβρότητα, θα ντρεπόσουν για τον εαυτό σου βλέποντας πόσο υπολείπεσαι απ' αυτούς. Αν θελήσεις εξάλλου ν' αποβλέψεις στη σωφροσύνη, στην κοσμιότητα, στη δεξιότητα, την άνεση, τη μεγαλοφροσύνη, την τάξη, ανδρεία, καρτερία, φιλοπονία, φιλοδοξία και φιλοτιμία των Λακεδαιμονίων, θα 'παιρνες τον εαυτό σου για παιδί σε όλα αυτά.

ΣΩΚΡ. Ας εξετάσουμε λοιπόν, αντιπαραβάλλοντες ημάς προς εκείνους, πρώτον μεν, εάν οι βασιλείς των Λακεδαιμονίων και των Περσών φαίνωνται να κατάγωνται από ταπεινότερες οικογένειες· ή μήπως δεν ηξεύρομεν ότι οι μεν (Λακεδαιμόνιοι βασιλείς) είναι απόγονοι του Ηρακλέους, οι δε (βασιλείς των Περσών απόγονοι) του Αχαιμένους, η δε γενεαλογία και του Ηρακλέους και του Αχαιμένους φθάνει έως επάνω εις τον Περσέα, τον υιόν του Διός;

ΑΛΚ. Μα και η δική μας (γενεαλογία), Σωκράτη, φθάνει έως τον Ευρυσάκη, (η δε γενεά) του Ευρυσάκους εις τον Δία.

ΣΩΚΡ. Μα και η δική μας (η γενεαλογία), ευγενέστατε Αλκιβιάδη, φθάνει έως τον Δαίδαλον, ο δε Δαίδαλος εις τον Ήφαιστον, τον υιόν του Διός. Αι οικογένειαι όμως αυτών είναι βασιλείς καταγόμενοι από βασιλείς, που αρχίζοντας απ' αυτούς τους ίδιους φθάνουν μέχρι του Διός, αυτοί μεν (βασιλείς) του Άργους και της Λακεδαίμονος, εκείνοι δε (βασιλείς) της Περσίδος ανέκαθεν, πολλάκις δε και της Ασίας, όπως ακριβώς και τώρα, ημείς δε και οι ίδιοι είμεθα απλοί αστοί, καθώς και οι πατέρες μας. Αν δε τυχόν παρίστατο ανάγκη να επιδείξης και συ τους προγόνους σου και την πατρίδα του Ευρυσάκη, την Σαλαμίνα, ή την Αίγιναν, την πατρίδα του Αιακού, που ήτο ακόμη πιο αρχαιότερος, εις τον Αρταξέρξην τον υιόν του Ξέρξου, φαντάζεσαι τα γέλια που θα προκαλούσες; Ας ιδούμε, όμως, μήπως δεν είμεθα κατώτεροι των ανθρώπων εκείνων μόνον ως προς την επισημότητα της καταγωγής, αλλά και ως προς την άλλην ανατροφήν ή μήπως δεν έχεις ακουστά, πόσον μεγάλα είναι τα πλεονεκτήματα εις τους βασιλείς των Λακεδαιμονίων, των οποίων αι γυναίκες φυλάσσονται υπό των εφόρων, εν ονόματι του κράτους, όπως, εν τω μέτρω του δυνατού, μη γεννηθή κρυφίως ο βασιλεύς από άλλον κανένα, παρά μόνον εξ απογόνων του Ηρακλέους; Ο δε βασιλεύς των Περσών τόσον είναι υπέρτερος, ώστε κανείς ούτε να υποψιασθή καν δεν τολμά ότι θα ήτο δυνατόν ποτέ να γεννηθή βασιλεύς από άλλον κανένα, παρά μόνον εξ αυτού του βασιλέως, δια τούτο και δεν φρουρείται η σύζυγος του βασιλέως (από κανένα άλλον) παρά μόνον υπό του φόβου. Αμέσως δε, όταν γεννηθή ο μεγαλύτερος υιός, εις τον οποίον και θ' ανήκη η βασιλεία, πρώτον μεν εορτάζουν όλοι οι κατοικούντες εις την χώραν του βασιλέως, όσοι κι αν είναι αυτοί, επί των οποίων βασιλεύει, κατόπιν δε κατά τον υπόλοιπον χρόνον, κατά την ημέραν αυτήν, ολόκληρος η Ασία προσφέρει θυσίας και εορτάζει κατά την επέτειον της γεννήσεως του αποθανόντος βασιλέως· όταν δε ημείς εγεννήθημεν, ούτε οι γείτονες καλά καλά δεν το έμαθαν, όπως λέγει και ο κωμωδιογράφος, Αλκιβιάδη μου. Κατόπιν απ' αυτό το παιδί ανατρέφεται, όχι από άσημον γυναίκα παραμάναν, αλλ' από ευνούχους, οι οποίοι είναι από τους θεωρούμενους ότι είναι οι άριστοι από το περιβάλλον του βασιλέως. Εις τους οποίους έχει ανατεθή να φροντίζουν δια τον νεογέννητον και ως προς τα άλλα επίσης, συνάμα δε και να επινοούν τρόπους περί του πώς θα γίνη το παιδί ωραιότερον, διαμορφώνοντες τα μέλη του παιδιού και διορθώνοντες αυτά· και εφόσον ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά (οι ευνούχοι) απολαύουν μεγάλων τιμών. Όταν δε τα παιδιά γίνουν επτά ετών, αρχίζουν να φοιτούν εις το ιπποδρόμιον, μαζί με τους διδασκάλους της ιππασίας, και να πηγαίνουν εις τα κυνήγια· όταν δε το παιδί γίνη δύο φοράς επτά (δεκατεσσάρων) ετών, το παραλαμβάνουν οι διδάσκαλοι, αυτοί τους οποίους εκείνοι ονομάζουν βασιλικούς παιδαγωγούς. Είναι δε τέσσαρες διαλεχτοί που θεωρούνται οι άριστοι μεταξύ των Περσών, εις την ώριμον ηλικίαν, δηλαδή ο σοφώτατος και ο δικαιότατος και ο σωφρονέστατος και ο ανδρειότατος. Εκ τούτων ο μεν πρώτος διδάσκει την μαγείαν του Ζωροάστρου του υιού του Ωρομάζου· είναι δε τούτο η λατρεία των θεών∙ συγχρόνως ο ίδιος αυτός διδάσκει και τα βασιλικά καθήκοντα· ο δε δικαιότατος (διδάσκει) να λέγει την αλήθειαν καθ' όλον του τον βίον∙ ο δε σωφρονέστατος (διδάσκει τον νέον) να μη εξουσιάζεται από καμμίαν εκ των ηδονών, δια να συνηθίση να είναι ελεύθερος και όντως βασιλεύς, κυριαρχών πρώτα του εαυτού του, και όχι να είναι δούλος των παθών του· ο δε ανδρειότατος τον προετοιμάζει δια να είναι άφοβος και ατρόμητος, διότι, όταν τυχόν φοβάται, θα είναι ωσάν δούλος. Δια σε όμως, Αλκιβιάδη, ο Περικλής σού ώρισε παιδαγωγόν τον πιο άχρηστον από τους δούλους του, λόγω του γήρατός του, δηλαδή τον Ζώπυρον τον Θράκα. Θα σου εξιστορούσα δε μέχρι τέλους και την ανατροφήν και την μόρφωσιν των ανταγωνιστών σου, εάν δεν απαιτούσε πολύν χρόνον, αν και αυτά είναι αρκετά δια να φανερώσουν και τα άλλα, όσα είναι επακόλουθα αυτών. Δια την ιδικήν σου δε καταγωγήν και ανατροφήν και εκπαίδευσιν, Αλκιβιάδη, ή οιουδήποτε άλλου εκ των Αθηναίων, κανείς δεν σκοτίζεται, δια να το ειπώ έτσι, εκτός εάν δεν είναι κάποιος που τυχαίνει να σε αγαπά. Εάν δε αφ' ετέρου θέλης ν' αποβλέψης εις πλούτη και εις απολαύσεις και εις φορέματα και ανασήκωμα της ουράς των ενδυμάτων, και αλοιφάς μυρωμένας και ακολουθίας από πλήθος υπηρετών, και την υπόλοιπον μαλθακότητα των Περσών, θα εντρεπόσουν δια λογαριασμόν σου, αντιλαμβανόμενος πόσον υστερείς απ' αυτούς.

Εάν δε πάλιν θελήσης (ν' αποβλέψης) εις την σωφροσύνην και κοσμίαν διαγωγήν, και επιτηδειότητα και προθυμίαν, και μεγαλοψυχίαν και πειθαρχίαν, και ανδρείαν και σταθερότητα, και φιλεργίαν, και αγάπην προς την νίκην και την φιλοδοξίαν των Λακεδαιμονίων, θα ένοιωθες τον εαυτόν σου παιδάκι, ως προς όλα τα τοιαύτα.