Μτφρ. Β. Καλαμπαλίκης. 1975. Ξενοφώντος Κύρου Παιδεία. Αρχαίο κείμενο, μετάφραση, σημειώσεις. Εισαγωγή Ν. Μπουγάς. Αθήνα: Πάπυρος.

Έτσι μίλησε ο Κύρος· σηκώθηκε έπειτα ο Αρτάβαζος, αυτός που κάποτε καυχήθηκε πως είναι συγγενής του, και είπε: Καλά έκανες βέβαια, Κύρε, που άνοιξες συζήτηση πάνω σ' αυτό το θέμα. Εγώ δηλαδή ήθελα πολύ να γίνω φίλος σου και το επιζητούσα από παλιά, όταν εσύ ήσουν ακόμη παιδί· επειδή όμως έβλεπα πως δε με χρειαζόσουν σε τίποτε, δίσταζα πολύ να σε πλησιάσω. Κι όταν κάποτε έτυχε να με χρειαστείς, για να αναγγείλω στους Μήδους την απόφαση του Κυαξάρη, σκέφτηκα πως, αν σε βοηθούσα σ' αυτό πρόθυμα, θα γινόμουν φίλος σου και θα μπορούσα να συζητώ μαζί σου όσο θα ήθελα. Εκτέλεσα λοιπόν εκείνη την αποστολή έτσι, ώστε να με επαινείς. Ύστερα οι Υρκάνιοι έγιναν οι πρώτοι μας φίλοι, σε μια εποχή που είχαμε μεγάλη ανάγκη από συμμάχους, ώστε από την αγάπη μας μόνο που δεν τους κρατούσαμε στην αγκαλιά μας. Όταν, μετά απ' αυτό, κυριεύσαμε το εχθρικό στρατόπεδο, δεν είχες, νομίζω, καιρό να ασχολείσαι μαζί μου, κι εγώ σου το συγχωρούσα. Κατόπιν ο Γωβρύας έγινε φίλος μας, κι εγώ χαιρόμουν, και ύστερα πάλι ο Γαδάτας, ενώ δικό σου καθήκον ήταν να τους φροντίζεις. Αλλά κι όταν οι Σάκες και οι Καδούσιοι έγιναν σύμμαχοί μας, εσύ φυσικά έπρεπε να τους προσφέρεις τις υπηρεσίες σου, αφού κι εκείνοι σε υπηρετούσαν. Όταν επιστρέψαμε ξανά στο ορμητήριό μας, σε έβλεπα απασχολημένο με το ιππικό, τα άρματα, τις μηχανές, και πίστευα πως, αν ξεμπλέξεις απ' αυτά, θα έχεις τότε τον καιρό να ασχοληθείς και με μένα. Μόλις όμως μας ήρθε η φοβερή είδηση ότι όλοι οι άνθρωποι συγκεντρώνονται εναντίον μας, κατάλαβα πως αυτό ήταν πολύ σπουδαίο και νόμιζα σίγουρα πια πως, στην περίπτωση που τα πράγματα εξελίσσονταν ευνοϊκά, θα είχαμε όλο τον καιρό στη διάθεσή μας. Κερδίσαμε λοιπόν εκείνη τη μεγάλη μάχη, καταλάβαμε τις Σάρδεις κι έχουμε τον Κροίσο στα χέρια μας, κυριεύσαμε τη Βαβυλώνα και όλους τους υποδουλώσαμε· αλλά χθες, μα τό Μίθρα, αν δε γροθοκοπούσα πολλούς, δε θα κατάφερνα να σε πλησιάσω. Όταν εξάλλου συ με χαιρέτησες και με κάλεσες να μείνω κοντά σου, έγινα πια ξακουστός, μια και πέρασα τη μέρα μαζί σου, χωρίς να φάω και να πιω. Τώρα λοιπόν, αν υπάρχει τρόπος να μένουμε περισσότερο χρόνο κοντά σου όσοι αναδειχτήκαμε περισσότερο άξιοι, έχει καλώς· διαφορετικά θέλω να ειδοποιήσω πάλι εκ μέρους σου όλους να απομακρυνθούν από δω εκτός από μας, τους αρχικούς σου φίλους.

Μτφρ. Σ. Τζουμελέας. χ.χ. Ξενοφών. Κύρου Παιδεία. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι–IV. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Ο Κύρος έτσι μίλησε. Σηκώθηκε ύστερα απ' αυτόν ο Αρτάβαζος, που είπε κάποτε πως είναι συγγενής του, και είπε: Κάλλιστα έκαμες, Κύρε, και πρόβαλες αυτό το ζήτημα. Εγώ, όταν ήσουν ακόμη νέος, είχα αρχίσει να επιθυμώ πολύ να γίνω φίλος σου, επειδή όμως έβλεπα ότι διόλου δεν είχες την ανάγκη μου εδίσταζα να σε πλησιάσω. Επειδή όμως έτυχε να με χρησιμοποιήσης κάποτε να αναγγείλω προθύμως στους Μήδους τις παραγγελίες του Κυαξάρη, λογάριαζα πως αν βοηθήσω σε τούτο με προθυμία, θα είμαι φίλος σου, και πως θα είναι δυνατόν να συζητώ μαζί σου όσο χρόνο θέλω. Και κείνα έτσι έγιναν τότε, ώστε και συ να με επαινείς. Ύστερα οι Υρκάνιοι πρώτοι έγιναν φίλοι μας, όταν πολύ επιθυμούσαμε να τους έχωμε σύμμαχους· ώστε μόνο που δεν τους παίρνομε στην αγκαλιά μας για να τους δείξωμε την αγάπη μας. Ύστερα όμως, όταν εκυριεύτηκε το εχθρικό στρατόπεδο, συ, νομίζω, δεν ευκαιρούσες να με προσέχης, και γω σου το συγχωρούσα. Ύστερα έγινε φίλος μας ο Γωβρύας, και εγώ χαιρόμουν γι' αυτό, και ύστερα έγινε φίλος μας ο Γαδάτας. Ήταν δύσκολο πια να σε συνάντηση κανείς. Όταν πια έγιναν σύμμαχοι οι Σάκαι και οι Καδούσιοι, έπρεπε με το δίκηο σου να τους περιποιήσαι, γιατί και αυτοί σε περιποιούντο. Όταν επιστρέψαμε πάλι εκεί από όπου είχαμε ξεκινήσει, βλέποντας ότι συ ασχολείσαι με άλογα, με άρματα και με μηχανές ενόμιζα πως, όταν πάψουν οι φροντίδες σου γι' αυτά, θα ευκαιρήσης να φροντίσης και για μένα. Όταν όμως μας ήρθε η τρομερή είδηση ότι μαζεύονται για να επιτεθούν εναντίον μας, καταλάβαινα πως αυτή ήταν σοβαρή υπόθεση. Αν αυτα ετελείωναν αισίως, ήμουν βέβαιος πια ότι θα έχω μεγάλη ευκαιρία να σε συναναστρέφομαι. Και τώρα πια έχομε κερδίσει τη μεγάλη μάχη, και έχομε στην εξουσία μας και τις Σάρδεις και τον Κροίσο, εκυριεύσαμε και τη Βαβυλώνα, και όλους τους καθυποτάξαμε, και μα τον Μίθρα, εγώ βέβαια χθες δεν θα μπορούσα να σε πλησιάσω, αν δεν απωθούσα πολλούς. Όταν όμως με έπιασες από το χέρι και με διέταξες να μείνω κοντά σου, τότε όλοι με έβλεπαν με θαυμασμό, γιατί πέρασα μαζί σου όλη την ημέρα χωρίς να φάω και χωρίς να πιω. Τώρα λοιπόν, αν θα είναι κάπως δυνατόν να μένωμε περισσότερο μαζί σου εμείς οι πλέον αγαπημένοι σου, έχει καλώς, άλλως εγώ επιθυμώ να αναγγείλω εκ μέρους σου να φύγουν όλοι από κοντά σου εκτός από μας τους παλαιούς σου φίλους.