Μετά από μικρή σιωπή, ο Κύρος του μίλησε κάπως έτσι: Πάντως, θείε, ούτε λες την αλήθεια, ούτε κρίνεις σωστά, αν νομίζεις ότι από την παρουσία μου οι Μήδοι έγιναν τέτοιοι, ώστε να είναι σε θέση να σε βλάψουν. Όμως δεν παραξενεύομαι που θυμώνεις και φοβάσαι. Θα παραλείψω το αν οργίζεσαι δίκαια ή άδικα εναντίον τους· γιατί γνωρίζω ότι θα δυσανασχετούσες αν μ' άκουγες να δικαιολογώ το φέρσιμό τους· πάντως, το να οργίζεται ένας αρχηγός εναντίον όλων των υπηκόων του κατά τη γνώμη μου είναι μεγάλο σφάλμα. Γιατί αναπόφευκτα κάνεις πολλούς εχθρούς, όταν φοβερίζεις πολλούς, κι όταν τα βάζεις με όλους, τους ενώνεις όλους μεταξύ τους. Γι' αυτό το λόγο, σε βεβαιώνω, δεν τους έστειλα χωρίς να είμαι κι εγώ μαζί τους, επειδή φοβόμουν μήπως, εξαιτίας της οργής σου, συνέβαινε κάτι που θα στενοχωρούσε όλους μας. Αυτά λοιπόν, με τή βοήθεια των θεών, εφόσον εγώ είμαι παρών, εγγυώνται την ασφάλειά σου. Ως προς την αδικία όμως που νομίζεις ότι σου γίνεται εκ μέρους μου, εγώ στενοχωρούμαι πάρα πολύ, γιατί ενώ κάνω το καθετί για να ωφελώ όσο περισσότερο μπορώ τους φίλους μου, εκ των υστέρων με υποψιάζονται ότι εργάζομαι εναντίον τους. Αλλά, συνέχισε, ας σταματήσουμε να αλληλοκατηγορούμαστε χωρίς αφορμή κι ας προσπαθήσουμε, αν είναι δυνατόν, να διαπιστώσουμε ποιο είναι το αδίκημά μου. Και προτείνω σαν βάση στη συζήτησή μας την πιο δίκαιη υπόθεση ανάμεσα σε φίλους· στην περίπτωση δηλαδή που αποδειχτεί ότι σε έβλαψα σε κάτι, θα παραδεχτώ ότι αδίκησα· αν όμως φανείς ότι ούτε σου έκανα κανένα κακό, ούτε και σκέφτηκα να σου κάνω, δε θα παραδεχτείς και συ ότι δεν αδικήθηκες καθόλου από μένα; Αναγκαστικά, απάντησε. Αν ακόμη αποδειχτεί ότι σου έχω κάνει καλό κι ότι ήμουν πρόθυμος πάντα να σε εξυπηρετήσω κατά τον καλύτερο τρόπο, δε θα άξιζα ακόμη και να με επαινέσεις, παρά να με κατηγορείς; Φυσικά και είναι δίκαιο, είπε ο Κυαξάρης. Τώρα αμέσως, λέει ο Κύρος, ας εξετάσουμε μία μία όλες τις πράξεις μου· γιατί έτσι θα αποδειχτεί κατά τον καλύτερο τρόπο ποιες απ' αυτές ήταν καλές και ποιες όχι. Ας αρχίσουμε λοιπόν από την αρχηγία μου, αν φαίνεται και σε σένα αρκετό. Συ δηλαδή, όταν πληροφορήθηκες ότι πολλοί εχθροί είχαν συγκεντρωθεί και σκόπευαν να επιτεθούν εναντίον της χώρας σου, αμέσως έστειλες στο κοινό των Περσών ζητώντας συμμάχους και παρακαλώντας ιδιαίτερα εμένα προσωπικά να προσπαθήσω να έρθω σαν αρχηγός των Περσών, σε περίπτωση που θα έρχονταν μερικοί. Δεν υπάκουσα λοιπόν εγώ σ' αυτή σου την παράκληση και δεν ήρθα φέρνοντας σε σένα όσο μπορούσα περισσότερους και καλύτερους άντρες; Πράγματι ήρθες, απάντησε. Κατά πρώτα λοιπόν, πες μου αν σ' αυτό, είπε ο Κύρος, διαπίστωσες καμιά αδικία εκ μέρους μου εναντίον σου ή ευεργεσία. Είναι φανερό, είπε ο Κυαξάρης, ότι σε τούτο πράγματι μ' ευεργέτησες. Στη συνέχεια, όταν ήρθαν οι εχθροί κι έπρεπε να πολεμήσουμε εναντίον τους, σε κείνη την περίπτωση με είδες πουθενά να αποφεύγω τους κόπους ή να φυλάγομαι από κανέναν κίνδυνο; Όχι, μα το Δία, απάντησε ο Κυαξάρης, όχι βέβαια. Και όταν, με τη βοήθεια των θεών, τους νικήσαμε και έφυγαν οι εχθροί και σε κάλεσα να τους καταδιώξουμε μαζί και μαζί να τους τιμωρήσουμε και μαζί επίσης να απολαύσουμε οτιδήποτε καλό θα μας συνέβαινε, μήπως σ' αυτά θα μπορούσες να μου καταλογίσεις κάποια πλεονεξία;

Ο Κύρος σώπασε λίγο και ύστερα είπε τα εξής:

Αλλ' αυτά που λέγεις, Κυαξάρη, δεν είναι αληθινά, και δεν κρίνεις ορθά τα πράγματα, αν φρονής πως με την παρουσία μου οι Μήδοι έγιναν τέτοιοι, ώστε να μπορούν να σε βλάπτουν. Απορώ για το θυμό σου και για τις φοβέρες σου. Θα παραλείψω βέβαια αν δικαίως ή αδίκως οργίζεσαι εναντίον τους. Γιατί ξέρω ότι θα στενοχωρηθής ακούοντάς με να απολογούμαι γι' αυτούς. Μου φαίνεται όμως μεγάλο σφάλμα να οργίζεται ο άρχων εναντίον όλων των αρχομένων απ' αυτόν. Γιατί είναι ανάγκη, επειδή πολλούς φοβερίζει, πολλούς να κάνη εχθρούς του, και αφού οργίζεται συγχρόνως εναντίον όλων, να τους κάνη όλους να ομονοούν. Γι' αυτό, μάθε το καλά, δεν τους απέστειλα πίσω χωρίς να έλθω και εγώ μαζί τους, γιατί φοβόμουνα μήπως εξ αιτίας της οργής σου συμβή κάτι που θα μας λυπούσε όλους. Γι' αυτό βέβαια δεν υπάρχει κανένας φόβος για σένα, με τη βοήθεια των θεών, αφού εγώ βρίσκομαι εδώ. Με στενοχωρεί όμως πάρα πολύ που φαντάζεσαι πως αδικείσαι από μένα, εάν προσπαθώντας, όσο μπορώ, να ωφελήσω τούς φίλους όσο το δυνατόν περισσότερο, φαίνωμαι ότι κάνω το αντίθετο απ' αυτά. Αλλά, είπε, ας μη κατηγορούμε άσκοπα ο ένας τον άλλον, αλλά, αν είναι δυνατόν, ας ξετάσωμε καθαρά ποιο είναι το αδίκημά μου. Και βάζω ως βάση την μεταξύ φίλων δικαιότατη υπόθεση. Εάν δηλαδή αποδειχτή ότι εγώ σε αδικώ, να ομολογήσω ότι αδικώ. Εάν όμως αποδειχτή ότι κανένα κακό εναντίον σου δεν έχω κάμει, και ότι ούτε σκέφθηκα τέτοιο πράγμα, δεν θα ομολογής και συ ότι διόλου δεν αδικήθηκες από μένα; Κατ' ανάγκην, είπε. Και εάν, είπε ο Κύρος, φανώ ότι και σε έχω ευεργετήσει και ότι έδειξα προθυμία να κάμω σε σένα την πιο μεγάλη ευεργεσία, που μπορούσα να κάμω, δεν θα είμαι άξιος να επαινούμαι μάλλον από σένα παρά να κατηγορούμαι; Δίκαιο ασφαλώς είναι, είπε ο Κυαξάρης, να επαινήσαι μάλλον από μένα παρά να κατηγορήσαι. Εμπρός λοιπόν, είπε ο Κύρος, ας εξετάσωμε όλες τις πράξεις μου κάθε μια χωριστά. Γιατί έτσι προπάντων θα φανή ποια απ' αυτές είναι ωφέλιμη για σένα και ποια βλαβερή. Ας αρχίσωμε, είπε, απ' αυτή την αρχηγία αν και αυτό το θεωρής καλό. Συ, μου φαίνεται, όταν έμαθες ότι έχουν μαζευτεί πολλοί εχθροί σου και ότι σκοπεύανε να επιτεθούν εναντίον σου και της χώρας σου, αμέσως έστειλες αγγελιοφόρους στην Περσική κυβέρνηση ζητώντας συμμάχους, και σε μένα ιδιαιτέρως έστειλες αγγελιοφόρο παρακαλώντας με να προσπαθήσω να έλθω αρχηγός των Περσών, αν αυτοί έστελναν στρατό προς βοήθειάν σου. Δεν επείσθην λοιπόν στην παράκλησή σου, και δεν ήλθα φέρνοντας προς χάρη σου πάρα πολύ πιστούς και γενναίους άντρες; Βεβαίως ήλθες απάντησε ο Κυαξάρης. Σ' αυτό λοιπόν πρώτα πρώτα πες μου, ερώτησε ο Κύρος, παρατήρησες καμμιά αδικία εκ μέρους μου εναντίον σου ή ευεργεσία; Φανερό είναι, απάντησε ο Κυαξάρης, ότι σ' αυτές τις πράξες σου παρατήρησα ευεργεσία. ― Τι τάχα συμβαίνει, όταν ήλθαν οι εχθροί, και παρέστη ανάγκη να αγωνιστούμε εναντίον τους, με κατάλαβες τότε να αποφεύγω τους κόπους, ή να μη εκτίθεμαι σ' όλους τούς κινδύνους; Όχι μα τον Δία, απάντησε ο Κυαξάρης, διόλου δεν κατάλαβα να αποφεύγης τους κόπους και τους κινδύνους. ― Τι δε συμβαίνει; Όταν νικήσαμε με τη βοήθεια των θεών και αναχώρησαν οι εχθροί, σε παρακαλούσα να τους καταδιώξωμε μαζί, και μαζί να τους εκδικηθούμε, και μαζί να απολαύσωμε οτιδήποτε καλό ή κακό συμβή; Μπορείς σ' αυτά να με κατηγορήσης ως πλεονέκτη;