Aπορώ με τους λεγόμενους σοφιστές που ισχυρίζονται ότι οδηγούν τους νέους στην αρετή αλλά κάνουν το αντίθετο· γιατί, ούτε έχουμε δει, αν δεν κάνω λάθος, κάποιον τον οποίο να έκαναν ενάρετο οι σύγχρονοί μας σοφιστές, ούτε προσφέρουν συγγράμματα τα οποία κατ' ανάγκην δημιουργούν ενάρετους ανθρώπους, αλλά έχουν γράψει πολλά για ανούσια θέματα, τα οποία προκαλούν στους νέους απολαύσεις χωρίς περιεχόμενο και καμιά αρετή δεν εμπεριέχουν. H ελπίδα που τρέφουν μάταια κάποιοι ότι θα μάθουν κάτι από αυτούς είναι απλώς χάσιμο χρόνο και εμπόδιο από άλλα χρήσιμα πράγματα και κακή εκπαίδευση. Tους κατηγορώ, λοιπόν, για μεγάλα αδικήματα με τρόπο οξύ· για όσα γράφουν, τους κατηγορώ ότι το ύφος τους είναι εξεζητημένο και ότι δεν διαθέτουν κανένα απολύτως αξιοσύστατο απόφθεγμα, το οποίο θα εκπαίδευε τους νεότερους στην αρετή. Eγώ μπορεί να είμαι απλός άνθρωπος, ξέρω όμως ότι καταρχάς καλύτερα να μάθει κανείς το σωστό με βάση την ίδια τη φύση του, και κατά δεύτερο λόγο να διδαχθεί από όσους γνωρίζουν αληθινά κάτι σωστό και όχι από όσους κατέχουν την τέχνη της εξαπάτησης. Ίσως τα λόγια μου δεν μοιάζουν με των σοφιστών· δεν είναι αυτός ο σκοπός μου· ο σκοπός μου είναι να μιλήσω για πράγματα εξ ορισμού ορθά σε σχέση με όσα χρειάζονται όποιοι διαθέτουν καλή παιδεία που οδηγεί στην αρετή· γιατί δεν θα τους εκπαιδεύσουν οι λέξεις, αλλά τα αποφθέγματα, αν είναι αξιόλογα. Kαι πολλοί άλλοι μέμφονται τους σύγχρονούς μας σοφιστές ―δεν θα τους έλεγα φιλοσόφους― όχι βέβαια τους φιλοσόφους, ότι είναι σοφοί στις λέξεις και όχι στα νοήματα. Δεν μου διαφεύγει ότι υπάρχει περίπτωση κάποιος από αυτούς να ισχυριστεί ότι όσα δεν είναι γραμμένα σωστά και με τάξη δεν είναι έτσι γραμμένα· γιατί εύκολα θα κατηγορήσουν εσφαλμένα την ταχύτητα· γράφω, ωστόσο, έτσι, για να στέκουν όσα λέω και όχι για να φτιάξω δοκησίσοφους, αλλά σοφούς και ενάρετους· δεν θέλω να φαίνονται χρήσιμα όσα λέω αλλά να είναι χρήσιμα, για να μην μπορεί κανείς ποτέ να τα ανασκευάσει. Eνώ οι σοφιστές μιλούν για να εξαπατήσουν και γράφουν για να αποκομίσουν κέρδη οι ίδιοι και δεν προσφέρουν καμιά ωφέλεια σε κανέναν· γιατί κανείς τους ούτε έγινε ούτε είναι σοφός, αλλά επιπλέον τους αρκεί να αποκαλούνται σοφιστές, χαρακτηρισμός που προκαλεί ντροπή στους συνετούς ανθρώπους. Σας συμβουλεύω να είστε επιφυλακτικοί απέναντι στα παραγγέλματα των σοφιστών και να μην απαξιώνετε τα επιχειρήματα των φιλοσόφων· γιατί οι σοφιστές κυνηγούν τους πλούσιους και τους νεαρούς, ενώ οι φιλόσοφοι είναι ανοιχτοί και φιλικοί προς όλους· αυτό που θα συμβεί σε κάθε άνθρωπο ούτε το τιμούν ούτε το επιτιμούν.

Αυτό που με εκπλήσσει με τους αποκαλούμενους σοφιστές είναι που ισχυρίζονται, οι περισσότεροι απ' αυτούς, ότι οδηγούν τους νέους στην αρετή, ενώ τους οδηγούν στο ακριβώς αντίθετο· γιατί πουθενά δεν έχουμε δει κάποιον άνδρα τον οποίο οι σύγχρονοι σοφιστές έκαναν ενάρετο, ούτε προσφέρουν αυτοί συγγράμματα από τα οποία να αισθάνεται κανείς την υποχρέωση να γίνει ενάρετος. Αντιθέτως, για ανώφελα θέματα έχουν γράψει πληθώρα έργων, τα οποία παρέχουν στους νέους κάποια επιπόλαιη ευχαρίστηση, αρετή όμως δεν διαθέτουν· το αποτέλεσμα είναι να προκαλούν ανώφελο χάσιμο χρόνου σε όσους ελπίζουν ότι θα μάθουν κάτι από αυτά, απομακρύνοντάς τους από άλλες χρήσιμες ασχολίες και διδάσκοντάς τους την αδικία. Δεν μπορώ, λοιπόν, παρά να τους κατηγορώ για κάποια βαριά σφάλματά τους με μομφές βαρύτερες από το συνηθισμένο· όσο για τα συγγράμματά τους, τους μέμφομαι γιατί χρησιμοποιούν εξεζητημένη φρασεολογία, δεν διαθέτουν όμως ούτε ίχνος από ορθές απόψεις, με τις οποίες θα μπορούσαν οι νέοι να μορφωθούν στην αρετή.

Εγώ, βέβαια, δεν είμαι ειδικός, γνωρίζω όμως ότι το καλύτερο είναι να διδάσκεται κανείς την αρετή από την ίδια του τη φύση, κι η δεύτερη καλύτερη λύση να τη διδάσκεται από όσους πραγματικά γνωρίζουν κάτι για την αρετή, κι όχι από αυτούς που κατέχουν την τέχνη της απάτης. Εκφράζομαι ίσως με γλώσσα που δεν είναι επιτηδευμένη, γιατί ούτε καν επιδιώκω κάτι τέτοιο· αυτό που επιδιώκω είναι να εκφράσω κάποιες σκέψεις αποδεδειγμένα ορθές, που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες αυτών που έχουν λάβει μια ευγενή παιδεία με στόχο την αρετή. Γιατί δεν είναι οι λέξεις που μπορούν να προσφέρουν παιδεία, αλλά οι ιδέες, όταν είναι ωραίες.

Και πολλοί άλλοι απευθύνουν στους σύγχρονους σοφιστές ―δεν θα τους αποκαλέσω φιλοσόφους― την κατηγορία ότι είναι ικανοί στην εξεζητημένη φρασεολογία και όχι στις ιδέες. Ξέρω, βέβαια, καλά ότι κάποιος από τους σοφιστές θα ισχυριστεί ίσως πως ό,τι δεν είναι γραμμένο με ωραία και μεθοδική διατύπωση, δεν έχει γραφτεί ούτε ωραία ούτε μεθοδικά· γιατί γι' αυτούς είναι εύκολη η γρήγορη και άδικη κριτική. Σκοπός μου, ωστόσο, είναι γράφοντας να παραγάγω ένα έργο που να διαθέτει ορθές απόψεις και να μην κάνω τους αναγνώστες μου δοκησίσοφους, αλλά σοφούς και ενάρετους· θέλω, δηλαδή, αυτά που γράφω να μην φαίνονται, αλλά να είναι χρήσιμα, για να μην μπορεί κανείς ποτέ να τα ανατρέψει.

Οι σοφιστές, αντιθέτως, μιλάνε και γράφουν για να εξαπατήσουν, με απώτερο σκοπό το προσωπικό τους κέρδος και δεν ωφελούν κανέναν σε τίποτε· γιατί κανείς ανάμεσά τους ούτε υπήρξε σοφός ούτε είναι, αλλά είναι και ικανοποιημένοι να τους αποκαλούν σοφιστές, ονομασία που είναι ντροπή για τους συνετούς ανθρώπους. Σας συμβουλεύω, λοιπόν, να είστε επιφυλακτικοί απέναντι στα διδάγματα των σοφιστών και να εκτιμάτε τις ιδέες των φιλοσόφων· γιατί οι σοφιστές κυνηγάνε τους πλούσιους και νέους, ενώ οι φιλόσοφοι είναι εξίσου φιλικοί προς όλους· κι επιπλέον, δεν δείχνουν ούτε εκτίμηση ούτε περιφρόνηση προς τις τύχες των ανθρώπων.