Μτφρ. Ρ. Ρούφος. [1966] 2000. Ξενοφώντος Ελληνικά. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ωκεανίδα. [1η έκδ. Αθήνα: Γαλαξίας].

Την ίδια εποχή ήρθε από τη Θεσσαλία και παρουσιάστηκε στη Συνέλευση των Λακεδαιμονίων ο Πολυδάμας από τα Φάρσαλα. Τούτος είχε πολύ καλό όνομα σ' ολόκληρη τη Θεσσαλία, αλλά και την ίδια του την πόλη τού είχαν τέτοια εκτίμηση, ώστε ακόμη και σε καιρό εμφύλιας διαμάχης οι Φαρσάλιοι του εμπιστεύτηκαν την ακρόπολη, εξουσιοδοτώντας τον να εισπράττει τα δημόσια έσοδα σύμφωνα με τους νόμους και να τα ξοδεύει για τις λατρευτικές ανάγκες και γενικότερα για τη διοίκηση. Και πραγματικά, μ' αυτά τα χρήματα και την ακρόπολη φύλαγε ανέπαφη για λογαριασμό των συμπολιτών του, και για την υπόλοιπη διοίκηση φρόντιζε, παρουσιάζοντας απολογισμό κάθε χρόνο. Όταν μάλιστα υπήρχε έλλειμμα, το συμπλήρωνε από τη δική του περιουσία, κι όποτε πάλι περίσσευαν τα έσοδα έπαιρνε πίσω τις προκαταβολές που είχε δώσει. Χώρια από τούτα ήταν φιλόξενος και γενναιόδωρος με τον τρόπο των Θεσσαλών. Φτάνοντας λοιπόν στη Λακεδαίμονα μίλησε με τον ακόλουθο τρόπο πάνω κάτω:

«Εγώ, Λακεδαιμόνιοι, είμαι πρόξενος κι ευεργέτης σας όπως στάθηκαν κι όλοι οι πρόγονοί μου, από αμνημονεύτων χρόνων· γι' αυτό βρίσκω σωστό να προσφεύγω σε σας όταν έχω κάποια δυσκολία, αλλά και να σας ειδοποιώ όταν ετοιμάζεται κάτι κακό για σας στη Θεσσαλία.

»Ξέρω ότι και σε σας είναι γνωστό τ' όνομα του Ιάσονος ― γιατί ο άνθρωπος και μεγάλη δύναμη έχει και ξακουστός είναι. Αυτός λοιπόν ζήτησε εκεχειρία για να με συναντήσει και μου είπε τα εξής: "Στο χέρι μου θα 'ταν, Πολυδάμα, να πάρω με το μέρος μου την πόλη σας και δίχως τη θέλησή της, καθώς μπορείς να συμπεράνεις απ' όσα θα σου πω. Γιατί εγώ", είπε, "έχω συμμάχους τις πιο πολλές και τις πιο μεγάλες πόλεις της Θεσσαλίας, και τις υπόταξα μ' όλο που πολεμούσατε και σεις στο πλευρό τους εναντίον μου. Το ξέρεις, άλλωστε, ότι έχω κάπου έξι χιλιάδες ξένους μισθοφόρους, που καμιά πόλη ―νομίζω― δεν θα μπορούσε εύκολα ν' αντιμετωπίσει. Θα ήταν βέβαια δυνατό", συνέχισε, "να συγκροτηθεί κι από αλλού ισάριθμος στρατός, όμως στα στρατεύματα που αποτελούνται από πολίτες υπηρετούν και άνδρες προχωρημένοι στην ηλικία, καθώς και υπερβολικά νέοι ― κι έπειτα πολύ λίγοι σε κάθε πόλη γυμνάζουν το κορμί τους, ενώ σε μένα δεν υπηρετεί μισθοφόρος που να μην αντέχει στην κακουχία όσο κι εγώ". Κι ο ίδιος ―γιατί πρέπει να σας πω την αλήθεια― είναι πολύ γερός κι αγαπάει τη σκληραγωγία. Εξάλλου δοκιμάζει τους δικούς του καθημερινά, πηγαίνοντας επικεφαλής τους πάνοπλος και στα γυμνάσια και στις εκστρατείες του· και τους μισθοφόρους που θα βρει μαλθακούς τους διώχνει, ενώ όσους βλέπει να επιδιώκουν τη σκληραγωγία και τον πολεμικό κίνδυνο τους αμείβει με διπλό, τριπλό ή και τετραπλό μισθό, καθώς και μ' άλλα δώρα και με ιατρική περίθαλψη και ταφή με ιδιαίτερες τιμές· μ' αυτόν τον τρόπο, όλοι οι μισθοφόροι του ξέρουν ότι η πολεμική αρετή είναι που θα τους εξασφαλίσει την πιο πλούσια και τιμημένη ζωή.

»Εκτός απ' αυτά μου τόνισε ―πράγμα που ήδη γνώριζα― ότι είναι υπήκοοί του και οι Μαρακοί και οι Δόλοπες και ο Αλκέτας, ο κυβερνήτης της Ηπείρου. "Λοιπόν", είπε, "τι έχω να φοβηθώ, και γιατί να μην πιστεύω ότι εύκολα θα σας υπότασσα; Θ' αποκρινόταν ίσως ένας που δεν θα με ήξερε καλά: 'Τότε τι περιμένεις και δεν κινάς αμέσως να χτυπήσεις τους Φαρσαλίους;' Επειδή, μα τον Δία, το βρίσκω από κάθε άποψη προτιμότερο να σας πάρω με το μέρος μου με το καλό παρά με τη βία· γιατί αν έρθετε με τη βία, κι εσείς θα κοιτάζετε να με βλάψετε με κάθε τρόπο κι εγώ πάλι θα θέλω να 'στε όσο γίνεται πιο αδύναμοι· ενώ αν προσχωρήσετε με το καλό, είναι φανερό ότι θα αλληλοϋποστηριζόμαστε όσο μπορούμε. Ξέρω, Πολυδάμα, ότι η πατρίδα σου σε σένα έχει τα μάτια καρφωμένα: αν μου εξασφαλίσεις τη φιλία της, σου υπόσχομαι", είπε, "να σε κάνω πρώτο ανάμεσα στους Έλληνες, ύστερα από μένα. Άκουσε τώρα τι σημαίνει αυτή η δεύτερη θέση που σου δίνω ― και μην πιστέψεις παρά μόνο όσα θα σου φανούν ότι αντέχουν στον λογικό έλεγχο. Λοιπόν, τούτο είναι πάντως φανερό: ότι αν προσχωρήσουν τα Φάρσαλα κι οι πόλεις που εξαρτώνται από σας, εύκολα θα γίνω ηγεμόνας όλων των Θεσσαλών· καθώς κι ότι, όταν η Θεσσαλία έχει ηγεμόνα, οι ιππείς της ανέρχονται σε έξι χιλιάδες περίπου και οι οπλίτες σε περισσότερους από δέκα χιλιάδες.»

Μτφρ. Γ.Α. Ράπτης. 2005. Ξενοφώντος Ελληνικά Δ'–Ζ'. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Θεσσαλονίκη: Ζήτρος.

Το ίδιο περίπου διάστημα φτάνει στο κοινό των Λακεδαιμονίων από τη Θεσσαλία ο Πολυδάμας ο Φαρσάλιος. Αυτός ήταν σε μεγάλη εκτίμηση και στην υπόλοιπη Θεσσαλία και στην ίδια την πόλη είχε τέτοια μεγάλη αποδοχή καλού και γενναίου, ώστε οι Φαρσάλιοι σε φάση εμφύλιας διαμάχης όχι μόνο του εμπιστεύτηκαν την ακρόπολη αλλά του ανέθεσαν να εισπράττει και τους δημόσιους φόρους, όσοι είχαν καθορισθεί βάσει των νόμων, και να τους διαχειρίζεται τόσο για τις λατρευτικές ανάγκες (της πόλης) όσο και για τη δημόσια διοίκηση. Εκείνος λοιπόν μ' αυτά τα χρήματα και την ακρόπολη την προστάτευε και κάθε χρόνο έκανε απολογιστική συνέλευση για τις άλλες δαπάνες της διοίκησης. Και όσες φορές τα έσοδα δεν επαρκούσαν, έβαζε από τα δικά του, και όταν παρουσίαζαν πλεόνασμα, τα έπαιρνε πίσω. Και γενικά ήταν φιλόξενος και γενναιόδωρος με το γνωστό Θεσσαλικό τρόπο. Όταν λοιπόν αυτός έφτασε στη Σπάρτη, είπε τα εξής:

«Εγώ, άνδρες Λακεδαιμόνιοι, ως πρόξενος σε σας και ευεργέτης παραδοσιακά από όλες τις γενεές που θυμόμαστε, έχω την αξίωση, αν αντιμετωπίζω κάποιο πρόβλημα, να έρχομαι σε σας, και αν προκύπτει κάτι το κακό για σας στη Θεσσαλία, να σας ενημερώνω. Ξέρω λοιπόν καλά ότι και εσείς ασφαλώς έχετε ακούσει το όνομα του Ιάσονα· ο άνθρωπος έχει και μεγάλη δύναμη και εξαιρετική φήμη. Αυτός λοιπόν, αφού συνθηκολόγησε μαζί μου, με συνάντησε και μου είπε τα εξής: ότι θα μπορούσα, Πολυδάμα, να υποτάξω την πόλη σου Φάρσαλα και χωρίς τη θέλησή της, είναι δυνατόν να το αντιληφθείς απ' τα παρακάτω· εγώ δηλαδή, είπε, έχω συμμάχους μου τις περισσότερες και μεγαλύτερες πόλεις της Θεσσαλίας· και τις κυρίεψα, παρόλο που και εσείς συστρατευτήκατε μαζί τους εναντίον μου. Ασφαλώς γνωρίζεις ακόμη ότι διαθέτω και πάνω από έξι χιλιάδες ξένους μισθοφόρους, τους οποίους, όπως εγώ πιστεύω, καμιά πόλη δε θα μπορούσε εύκολα να τους αντιμετωπίσει. Αλλά και από άλλη μέρη, είπε, δε θα εξεστράτευε (μαζί μου) μικρότερος αριθμός (στρατιωτών)· από τους στρατιώτες των άλλων πόλεων άλλοι είναι ήδη ηλικιωμένοι και άλλοι σχεδόν ανήλικοι· σε κάθε πόλη ασκούνται για τον πόλεμο πάρα πολύ λίγοι· αντίθετα σε μένα δεν υπάρχει κανένας μισθοφόρος που να μη με συναγωνίζεται στους κόπους». Και ο ίδιος (ο Ιάσονας) –γιατί πρέπει να πω σε σας όλη την αλήθεια– είναι και πολύ γεροδεμένος και γενικά σκληραγωγημένος. Τους άνδρες του λοιπόν καθημερινά τους έχει υπό δοκιμασία· γιατί μπαίνει μπροστά ένοπλος και στις ασκήσεις και σε κάθε εκστρατεία. Όποιους από τους ξένους καταλάβει ότι είναι δειλοί, τους απολύει, και όποιους διαπιστώνει ότι είναι φιλόπονοι και ριψοκίνδυνοι στους πολέμους, τους τιμά, άλλους με διπλό και με τριπλό, ακόμη και με τετραπλό μισθό, και άλλους με δώρα και με φροντίδα στις ασθένειές τους και με εξαιρετικές τιμές, αν σκοτωθούν· έτσι, όλοι οι μισθοφόροι του γνωρίζουν καλά ότι η πολεμική τους αρετή τους εξασφαλίζει εντιμότατη και πλουσιότατη ζωή. Ταυτόχρονα υπενθύμιζε σε μένα, που το ήξερα, ότι ήδη ήταν υπήκοοί του οι Μαρακοί και οι Δόλοπες και ο αρχηγός της Ηπείρου Αλκέτας· ώστε, είπε, τι θα μπορούσα εγώ να φοβηθώ για να μην πίστευα ότι πανεύκολα θα κυρίευα και εσάς; Ένας που δε με γνωρίζει καλά θα αντέτεινε: Γιατί λοιπόν καθυστερείς και δεν εκστρατεύεις ήδη εναντίον των Φαρσάλων; Γιατί, μα το Δία, νομίζω ότι είναι πολύ καλύτερο να σας κερδίσω περισσότερο με τη θέλησή σας παρά ακούσια· γιατί, αν σας είχα μαζί μου έχοντας χρησιμοποιήσει βία, εσείς θα σκεφτόσασταν τι κακό θα μπορούσατε να μου κάνετε, ενώ εγώ θα φρόντιζα να είσθε όσο το δυνατόν ασθενέστατοι· αν όμως συμπαρατασσόσασταν μαζί μου εκούσια, είναι ολοφάνερο ότι θα αυξάναμε ο ένας τη δύναμη του άλλου στο μεγαλύτερο βαθμό. Γνωρίζω ασφαλώς, Πολυδάμα, ότι η πατρίδα σου προσβλέπει σε σένα· αν μου την προετοιμάσεις να διάκειται φιλικά προς εμένα, εγώ σου υπόσχομαι, είπε, να σε κάνω τον πιο σπουδαίο μετά από μένα άνδρα στην Ελλάδα. Άκουσε για ποια πράγματα σου δίνω τη δεύτερη θέση και μην πιστεύεις σε τίποτα που κατά την κρίση σου δε σου φαίνεται αληθινό. Συμπερασματικά λοιπόν αυτό είναι σε μας ολοφάνερο, ότι δηλαδή, αν προσχωρήσουν τα Φάρσαλα και οι πόλεις που εξαρτώνται από σας, εγώ θα γινόμουν άνετα αρχηγός όλων των Θεσσαλών· γιατί, όταν η Θεσσαλία είναι υπό ενιαία διοίκηση, το ιππικό της ξεπερνά τις έξι χιλιάδες και το πεζικό της ανέρχεται σε πάνω από δέκα χιλιάδες οπλίτες.