^[177] Επειδή δε ενθυμήθηκα τους στεφάνους και τας δωρεάς, διά να μη μου διαφύγη αργότερα, σας το λέγω από τώρα, ω Αθηναίοι, ότι εάν δεν καταργήσετε αυτάς τας άνευ τέλους χαριστικάς σας πράξεις και τους ανεξετάστως διδομένους στεφάνους, ούτε οι τιμώμενοι θα αναγνωρίζουν καμμίαν χάριν εις σας, ούτε και τα κακώς έχοντα δημόσια πράγματα θέλουν επανορθωθή. Διότι τους μεν φαύλους ουδέποτε θα τους κάμετε καλυτέρους, τους δε χρηστούς θα τους απογοητεύσητε εις τον υπέρτατον βαθμόν.

^[178] Το ότι δε αυτά που λέγω είναι σωστά, θα σας φέρω σπουδαίας, κατά την γνώμην μου, αποδείξεις. Λοιπόν, εάν σας ερωτήση κανείς, πότε σας φαίνεται ότι είναι πλέον ένδοξος η πόλις μας, τώρα, επί των ημερών μας ή επί της (παρελθούσης) εποχής των προγόνων μας, όλοι σας ηθέλατε ομολογήσει ότι ήτο ενδοξοτέρα την εποχήν των προγόνων μας. Επίσης εάν σας ερωτήσουν πότε οι πολιτικοί άνδρες ήσαν καλύτεροι τώρα ή τότε, θα απαντήσετε όλοι σας ότι τότε μεν οι πολιτικοί αρχηγοί ήσαν διακεκριμέναι προσωπικότητες, τώρα δε πολύ κατώτεροι. (Επίσης ερωτώ) πότε ήσαν περισσότεραι αι χαριστικαί πράξεις, οι στέφανοι και τα εν τω Πρυτανείω διδόμενα δωρεάν γεύματα τότε ή τώρα; Τότε μεν ήσαν σπάνιαι αι ευγενείς μεταξύ ημών πράξεις και το της αρετής όνομα βαρύτιμον, τώρα όμως έχει εξευτελισθή, και η απονομή στεφάνων γίνεται από συνήθειαν και όχι κατόπιν σοβαράς σκέψεως. ^[179] Δεν είναι, λοιπόν, εκπληκτικόν, όταν κατά τοιούτον τρόπον σκέπτεσθε, αι μεν χαριστικαί πράξεις να είναι περισσότεραι τώρα, τα δε πράγματα της Πολιτείας ήσαν τότε εις ασυγκρίτως καλυτέραν κατάστασιν, και οι πολιτικοί άνδρες τώρα μεν να είναι χειρότεροι, τώρα δε καλύτεροι; Την αιτίαν τούτου θα επιχειρήσω να σας εξηγήσω. Νομίζετε πως θα ήθελεν αποφασίσει κανείς να αγωνισθή εις τα Ολύμπια, ή εις άλλον τινά αγώνα, εις τον οποίον ο νικών λαμβάνει στέφανον ως βραβείον, εις το παγκράτιον ή και εις άλλο βαρύτερον αγώνισμα, εάν ο στέφανος εδίδετο ουχί εις τον άριστον αθλητήν, αλλά εις τον κατορθώσαντα να στεφανωθή με διάφορα μέσα; Ουδένας (εάν συνέβαινε τοιούτο τι) ήθελε ποτέ αποφασίσει να διαγωνισθή. ^[180] Νομίζω δε ότι τώρα, επειδή ο εκ της νίκης στέφανος δεν δίδεται εις τον καθένα και είναι περιμάχητος, φέρει δε τιμήν και δόξαν αξέχαστην, ευχαρίστως προπονούνται μερικοί και υφίστανται τας μεγαλυτέρας ταλαιπωρίας, διακινδυνεύοντες ακόμη και την ζωήν των. Υποθέσατε τώρα ότι σεις οι ίδιοι είσθε οι αγωνοθέται, οι κριταί της πολιτικής αρετής και λάβετε υπ' όψιν σας τούτο, ότι εάν μεν τας χαριστικάς σας πράξεις κάμνετε εις τους ολίγους και εις τους αξίους, και συμφώνως με τους νόμους, τότε πολλούς αγωνιστάς της αρετής θα έχετε, εάν δε πάλιν χαρίζεσθε εις τον πρώτον τυχόντα και εις τους χρησιμοποιούντας μέσα, τότε και τους χρηστούς ακόμη χαρακτήρας θα διαφθείρετε. ^[181] Προς απόδειξιν δε ότι τα ορθά λέγω, δι' ολίγων έτι επιθυμώ να σας το διασαφηνίσω. Ποίος φαίνεται σε σας καλύτερος πολιτικός ανήρ; Ο Θεμιστοκλής, ο στρατηγήσας εν τη ναυμαχία της Σαλαμίνος, τον καιρόν που ενικήσατε τους Πέρσας ή ο λιποτάκτης σας Δημοσθένης; Ο Μιλτιάδης, ο κατά την εν Μαραθώνι μάχην τους βαρβάρους νικήσας ή τούτος εδώ ο κύριος; Και ακόμη οι (μετά του Θρασυβούλου) από του (φρουρίου) της Φυλής επιτεθέντες (κατά των Τριάκοντα) και παλινορθώσαντες το πολίτευμα; Ο Αριστείδης, ο καλούμενος δίκαιος, ο έχων αντίθετον από τον Δημοσθένην επωνυμίαν; ^[182] Κι' εγώ, μα τους θεούς του Ολύμπου, δεν νομίζω πρέπον, ουδέ κατά τους σημερινούς καιρούς, να αναφέρω το όνομα του κτήνους τούτου μαζύ με τα ονόματα τοιούτων ανδρών. Εν πάση περιπτώσει, ας επιδείξη ο Δημοσθένης εις την απολογίαν του, εάν είναι πουθενά γεγραμμένον να στεφανώση ο δήμος κανέναν από τους άνδρας τούτους. Άρα γε ήτο αχάριστος (τότε) ο δήμος; Όχι. Αλλ' ήτο μεγαλόφρων. Και όμως εκείνοι (οι μεγάλοι άνδρες), οι μη τιμηθέντες ( διά χρυσού στεφάνου), εφάνησαν άξιοι εις την πόλιν, διότι δεν εφρόνουν ότι πρέπει να τιμώνται διά ψηφισμάτων, αλλά να μένη το όνομά των εις την ανάμνησιν των υπ' αυτών ευεργετηθέντων, η οποία από την εποχήν εκείνην μέχρι σήμερον, αθάνατος ούσα, διατηρείται.

^[177] Κι επειδή θυμήθηκα τα στεφάνια και τις δωρεές, εφ' όσον έχω το θέμα αυτό στη μνήμη μου, σας το λέω από τώρα, άνδρες Αθηναίοι, αν δεν καταργήσετε τις άφθονες αυτές δωρεές και τα στεφάνια που δίνονται στην τύχη, ούτε κι αυτοί που τιμώνται με τις αμοιβές αυτές θα σας χρωστούν ευγνωμοσύνη ούτε τα πράγματα της πόλεως θ' ανορθωθούν. Γιατί τους κακούς δεν θα τους κάμετε ποτέ καλύτερους, ενώ τους χρηστούς θα τους απογοητεύσετε εντελώς. Και για να ιδείτε πως λέω την αλήθεια, θα σας παρουσιάσω, νομίζω, μεγάλες αποδείξεις γι' αυτά που είπα.

^[178] Γιατί αν σας ρωτούσε κανείς, πότε νομίζετε πως ήταν πιο ένδοξη η πόλη, τη σημερινή εποχή ή την εποχή των προγόνων, όλοι σας θα συμφωνούσατε πως ήταν πιο ένδοξη την εποχή των προγόνων. Και πότε υπήρχαν καλύτεροι πολιτικοί, τότε ή τώρα; Τότε υπήρχαν πολιτικοί υπέροχοι, τώρα όμως πολύ κατώτεροι. Δωρεές όμως και στεφάνια κι ανακηρύξεις και δωρεάν διατροφές στο Πρυτανείο πότε δίνονταν περισσότερα, τότε ή τώρα; Τότε ήσαν σπάνιες οι μεγάλες τιμές στην πόλη μας, και το όνομα της αρετής είχε μεγάλο κύρος, τώρα όμως ξευτελίστηκε το βραβείο της αρετής και στεφανώνετε από συνήθεια κι όχι ύστερα από σοβαρή σκέψη. ^[179] Δεν σας φαίνεται λοιπόν παράδοξο, όταν εξετάζετε τα πράγματα μ' αυτό τον τρόπο, οι δωρεές να είναι τώρα περισσότερες, η πόλη όμως να είναι τότε περισσότερο ισχυρή κι οι πολιτικοί άνδρες να είναι τώρα χειρότεροι και τότε καλύτεροι; Το παράδοξο αυτό φαινόμενο θα προσπαθήσω εγώ να σας εξηγήσω. Νομίζετε, άνδρες Αθηναίοι, πως θα ήθελε κανείς να γυμνάζεται, για ν' αγωνιστή στους ολυμπιακούς αγώνες ή και σε κάποιο άλλο αγώνα απ' αυτούς στους οποίους ο νικητής στεφανώνεται, στο παγκράτιο ή και σε κάποιο άλλο δυσκολώτερο αγώνισμα, εάν το στεφάνι δεν εδινόταν στον καλύτερο, αλλά σ' αυτόν που μεταχειρίστηκε πλάγια μέσα για να το πάρη; Εάν γινόταν αυτό, κανένας δεν θα ήθελε να γυμναστή. ^[180] Τώρα όμως νομίζω πως επειδή το βραβείο της νίκης είναι κάτι σπάνιο και περιμάχητο και καλό κι αλησμόνητο, έχουν τη διάθεση μερικοί να υποβάλουν τα σώματα σε επίπονες ασκήσεις και να παθαίνουν μεγάλες ταλαιπωρίες. Υποθέστε λοιπόν ότι σεις είστε αγωνοθέτες σ' αγώνες πολιτικής αρετής και λάβετε υπ' όψη σας ότι, εάν δίνετε τις δωρεές σε λίγους κι άξιους και σύμφωνα με τους νόμους, θα έχετε πολλούς που θ' αγωνίζονται για την αρετή, αν όμως τα μοιράζετε κάνοντας χάρη στον πρώτο τυχόντα και σ' όποιον μεταχειρίζεται πλάγια μέσα, θα διαφθείρετε και τους χρηστούς ακόμα χαρακτήρες.

^[181] Και για να σας αποδείξω πως αυτά που λέω είναι σωστά, θέλω να σας πω ακόμα λίγα πιο καθαρά. Τι απ' τα δυο; Σας φαίνεται καλύτερος πολιτικός ο Θεμιστοκλής, που ήταν αρχηγός, όταν νικούσατε τους Πέρσες στη Σαλαμίνα, ή ο Δημοσθένης, που τώρα λιποτάκτησε; Ο Μιλτιάδης, που νίκησε τους βαρβάρους στη μάχη του Μαραθώνα, ή αυτός; Κι ακόμα αυτοί που ξεκίνησαν απ' τη Φυλή κι αποκατάστησαν το δημοκρατικό πολίτευμα, που είχε καταλυθή; Κι ο Αριστείδης ο δίκαιος, που είχε την αντίθετη επωνυμία απ' αυτή που έχει ο Δημοσθένης; ^[182] Εγώ τουλάχιστον, μα τους θεούς του Ολύμπου, δεν νομίζω πως του αξίζει ν' αναφέρω την ίδια στιγμή το όνομα αυτού του θηρίου και των ανδρών εκείνων. Ας μου αποδείξη λοιπόν ο Δημοσθένης στο λόγο του, αν κάπου είναι γραμμένο πως ο δήμος εστεφάνωσε κάποιον απ' τους άνδρες αυτούς. Ήταν λοιπόν αχάριστος ο δήμος; Όχι, αλλά ήταν γενναιόψυχος κι εκείνοι βέβαια, που δεν τιμήθηκαν με χρυσά στεφάνια, άξιοι της πόλεως. Γιατί ενόμιζαν ότι πρέπει να τιμώνται όχι στα ψηφίσματα, αλλά στη μνήμη αυτών που ευεργετήθηκαν, η οποία απ' τα χρόνια εκείνα των μεγάλων έργων παραμένει αθάνατη μέχρι σήμερα.