Μτφρ. Κ. Βάρναλης. [1939] χ.χ. Ξενοφών. Απομνημονεύματα. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Ι–ΙΙ. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Γνωρίζω δε, ότι κάποτε ο ίδιος, επειδή ήκουσε παρά του Κρίτωνος, πόσον ο βίος εις τας Αθήνας είναι δύσκολος δι' άνθρωπον, που θέλει να ασχολήται με τας ιδιωτικάς του υποθέσεις. Τώρα, δηλαδή, είπε, μερικοί με ενάγουν εις δίκας, όχι διότι αδικούνται από εμέ, αλλά διότι νομίζουν, ότι θα προτιμούσα εγώ να τους δίδω χρήματα παρά να μου παρέχουν ενοχλήσεις. Και ο Σωκράτης· ειπέ μου, είπεν, ω Κρίτων, διατρέφεις σκύλλους διά να απομακρύνουν προς χάριν σου τους λύκους από τα πρόβατα; ― Βέβαια, είπε· διότι περισσότερον με συμφέρει να διατρέφω σκύλλους παρά να μη διατρέφω. ― Λοιπόν, δεν θα διέτρεφες και άνθρωπον, ο οποίος και θα ήθελε και θα ημπορούσε ν' απομακρύνη από σε εκείνους, που επιχειρούν να σε αδικούν; ―Ευχαρίστως, βέβαια, είπεν, εάν δεν εφοβούμην, μήπως εναντίον εμού του ιδίου τραπή. ― Τι δε; Είπε, δεν βλέπεις ότι πολύ ευχαριστότερον πράγμα είναι να ωφελήσαι ευεργετών άνθρωπον, ωσάν εσέ, παρά να είσαι μισητός εις αυτόν; μάθε καλά, ότι υπάρχουν εδώ τοιούτοι άνθρωποι, οι οποίοι θα εφιλοτιμούντο να σε έχουν φίλον.

Και ύστερ' απ' αυτά ανευρίσκουν τον Αρχέδημον, ο οποίος ήτο μεν πολύ ικανός και εις τους λόγους και εις τας πράξεις, αλλά πτωχός· διότι δεν ήτο επιτήδειος να κερδίζη από κάθε είδους εργασίαν, αλλά και φίλος των χρηστών ανθρώπων ήτο και έλεγεν, ότι είναι ευκολώτατον να αφαιρή τα κέρδη από τους συκοφάντας. Εις αυτόν λοιπόν ο Κρίτων, οσάκις έκαμνε συγκομιδήν ή σίτου ή ελαίου ή οίνου ή ερίων ή τίποτε άλλου πράγματος απ' εκείνα, τα οποία παράγονται εις τους αγρούς χρήσιμα διά την ζωήν, απ' αυτά αφού εχώριζε μερικά του έδιδε συνήθως· και, οσάκις εθυσίαζε, τον προσεκάλει και ως προς όλα τα τοιαύτα τον περιεποιείτο. Επειδή δε ο Αρχέδημος ενόμισεν, ότι ο οίκος του Κρίτωνος του ήτο καταφύγιον, πολύ τον περιεποιείτο. Και αμέσως ανευρίσκει κάποιον απ' εκείνους, που εσυκοφάντουν τον Κρίτωνα, αφ' ενός μεν πολλά αδικήματα έχοντα, αφ' ετέρου δε πολλούς εχθρούς· και τον ενήγαγεν εις δίκην δημοσίαν, εις την οποίαν έπρεπεν αυτός να κριθή τι πρέπει ή να πάθη ή να πληρώση. Ο δε συκοφάντης, επειδή είχε την συνείδησιν, ότι πολλά και πονηρά έπραξε, κάθε μέσον μετεχειρίζετο, ώστε να γλυτώση από τον Αρχέδημον. Ο δε Αρχέδημος δεν τον παρήτει, έως ότου ο συκοφάντης και τον Κρίτωνα έπαυσε να συκοφαντή και χρήματα έδωκεν εις αυτόν. Αφού δε και αυτό και άλλα πολλά έκαμεν ο Αρχέδημος, τότε πλέον, καθώς όταν βοσκός έχη καλόν σκύλλον και οι άλλοι βοσκοί θέλουν πλησίον αυτού να σταθμεύουν τα κοπάδια των, διά να έχουν την ασφάλειαν του σκύλλου, τοιουτοτρόπως λοιπόν και τον Κρίτωνα πολλοί από τους φίλους του τον παρεκάλουν και εις αυτούς να παρέχη ως φύλακα τον Αρχέδημον. Ο δε Αρχέδημος ευχαρίστως έκαμνεν εις τον Κρίτωνα αυτήν την χάριν και όχι μόνον ο Κρίτων διήγεν ήσυχος, αλλά και οι φίλοι του. Εάν δε κανείς απ' εκείνους, εις τους οποίους ήτο μισητός ο Αρχέδημος, ήθελε τον ονειδίσει, ότι, επειδή ωφελείται από τον Κρίτωνα, τον κολακεύει· Ποίον, λοιπόν, από τα δύο, είπεν ο Αρχέδημος, είναι αισχρόν ευεργετούμενος υπό τιμίων ανθρώπων και αντευεργετών αυτούς τούτους μεν να κάμνω φίλους, με τους πονηρούς δε να είμαι εχθρός, ή τους μεν καλούς και αγαθούς προσπαθών να τους αδικώ να τους κάμνω εχθρούς, συνεργαζόμενος δε με τους πονηρούς να προσπαθώ να τους κάμνω φίλους και να τους έχω αντί των αγαθών φίλων; Ένεκα δε τούτου και ένας από τους φίλους του Κρίτωνος ήτο ο Αρχέδημος και από τους άλλους φίλους του Κρίτωνος ετιμάτο.

Μτφρ. Ε.Γ. Παντελάκης. 1937. Ξενοφώντος Απομνημονεύματα (Ο βίος και η φιλοσοφία του Σωκράτους). Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Γνωρίζω δε ότι και κάποτε αυτός ήκουσε τον Κρίτωνα να λέγη ότι δυσχερής είναι η ζωή εν Αθήναις εις άνδρα θέλοντα να ασχολήται μόνον εις τας ιδικάς του υποθέσεις. Τώρα λόγου χάριν, είπε, μερικοί εμέ σύρουν εις τα δικαστήρια, ουχί διότι αδικούνται υπ' εμού, αλλά διότι νομίζουσιν ότι με μεγαλυτέραν ευχαρίστησιν εγώ ήθελον πληρώσει εις αυτούς χρήματα παρά να έχω ενοχλήσεις. Και ο Σωκράτης, ειπέ μου, είπεν, ω Κρίτων, τους δε κύνας τρέφεις, ίνα τους λύκους σου αποδιώκουν από των προβάτων; Και βέβαια, είπε· διότι περισσότερον συμφέρει εις εμέ να τους τρέφω παρά να μη τους τρέφω. Δεν θα ηδύνασο λοιπόν να θρέψης και άνδρα, όστις και θα ήθελε και θα ηδύνατο να εκδιώκη από σου τους επιχειρούντας να σε αδικούν; Ευχαρίστως βέβαια, είπεν, αν δεν εφοβούμην μήπως επιπέση εναντίον εμού του ιδίου. Τι δε, είπε, δεν βλέπεις ότι πολύ ευχαριστότερον είναι να ωφελήται τις χαριζόμενος εις άνδρα, οποίος είσαι συ, ή ων απεχθής εις αυτόν; Γνώριζε καλώς ότι υπάρχουσιν εδώ εκ των τοιούτων ανδρών, οίτινες πολύ ήθελον φιλοτιμηθή να σε έχωσι φίλον. Και μετά ταύτα ευρίσκουσι τον Αρχέδημον, πολύ μεν ικανόν εις το λέγειν και πράττειν, πτωχόν δε· διότι δεν ήτο τοιούτος, ώστε να κερδίζη εκ πάσης επιχειρήσεως, αλλά και φίλος των χρηστών ανθρώπων ήτο και έλεγεν ότι ευκολώτατον ήτο να έχη πρόσοδον από των συκοφαντών. Εις τούτον λοιπόν ο Κρίτων, οσάκις ήθελε συγκομίζει ή σίτον ή έλαιον ή οίνον ή μαλλία ή άλλο τι των γιγνομένων εις τους αγρούς χρησίμων εις τον βίον, αφαιρών εκ τούτων συνήθιζε να δίδη εις αυτόν και οσάκις εθυσίαζε συνήθιζε να τον καλή και τον περιεποιείτο με πάσας τας τοιαύτας περιποιήσεις.

Θεωρήσας δε ο Αρχέδημος ως καταφύγιον τον οίκον του Κρίτωνος πολύ περιεποιείτο αυτόν. Και παρευθύς ερευνήσας ανακαλύπτει ένα των συκοφαντών του Κρίτωνος, όστις πολλά μεν αδικήματα είχε διαπράξει, πολλούς δε εχθρούς είχε· και προσεκάλεσεν αυτόν εις δίκην δημοσίαν, εις την οποίαν έπρεπε να κριθή τι έπρεπε να πάθη ή πρόστιμον να πληρώση. Ούτος δε, επειδή καλώς εγνώριζεν ότι πολλά και πονηρά είχε διαπράξει, πάσαν προσπάθειαν κατέβαλλεν, όπως απαλλαγή του Αρχεδήμου. Ο δε Αρχέδημος δεν παρήτει την καταδίωξιν, μέχρις ότου και τον Κρίτωνα ο συκοφάντης αφήκε και εις αυτόν έδωκε χρήματα.

Επειδή δε και τούτο και άλλα τοιαύτα κατώρθωσεν ο Αρχέδημος, τότε πλέον καθώς, όταν βοσκός τις έχη ικανόν κύνα, και οι άλλοι βοσκοί θέλουν να φέρωσι τα κοπάδια των πλησίον αυτού με τον σκοπόν να προφυλάσσωνται και ταύτα υπό του κυνός, ούτως ακριβώς και τον Κρίτωνα πολλοί φίλοι τον παρεκάλουν να παρέχη και εις αυτούς τον Αρχέδημον ως φύλακα. Ο δε Αρχέδημος ευχαρίστως έπραττε τούτο χάριν του Κρίτωνος και ούτως όχι μόνος ο Κρίτων διήγεν εν ησυχία, αλλά και οι φίλοι αυτού. Εάν δε τις εξ εκείνων, οίτινες διέκειντο εχθρικώς προς τον Αρχέδημον, ωνείδιζεν αυτόν λέγων ότι, επειδή ωφελείτο υπό του Κρίτωνος, διά τούτο κολακεύει αυτόν. Ποίον εκ των δύο λοιπόν, απεφαίνετο ο Αρχέδημος, είναι αισχρόν, ευεργετούμενός τις υπό χρηστών ανθρώπων και αποδίδων εις αυτούς τας εργασίας τους μεν τοιούτους να κάμνη φίλους, να έχη δε διαφοράς με τους πονηρούς, ή τους μεν καλούς καγαθούς προσπαθών να αδική να κάμνη αυτούς εχθρούς, μετά των πονηρών δε συνεργαζόμενος να προσπαθή να κάμνη αυτούς φίλους και τούτους να έχη φίλους αντί των χρηστών; Εκ δε τούτου του χρόνου και είς από τους φίλους του Κρίτωνος ο Αρχέδημος ήτο και υπό των άλλων του Κρίτωνος φίλων ετιμάτο.