Απορίες γεννά και το αν κάποιος πρέπει ν' αγαπά τον εαυτόν του περισσότερο από τους άλλους. Κατακρίνουν αυτούς που αγαπούν τον εαυτό τους (30) και τους αποκαλούν εγωιστές σα να συμπεριφέρονται αισχρά. Βέβαια ο φαύλος κάμνει τα πάντα για χάρη του εαυτού του και όσο πιο μοχθηρός είναι, τόσο περισσότερο (κατηγορείται μάλιστα ότι δεν πράττει παρά μονάχα ό,τι του φέρνει ωφέλεια). Ο ενάρετος άνθρωπος δεν ενεργεί παρά μονάχα για το καλό και μάλιστα τόσο περισσότερο, όσο είναι πιο ευγενής, και για το συμφέρον του φίλου του, (35) παραμελεί το δικό του. Όμως τα γεγονότα δεν συμφωνούν μ' αυτόν τον ισχυρισμό, [1168b] και μάλιστα όχι αδικαιολόγητα. Λένε λοιπόν, ότι πρέπει ν' αγαπά κανείς πάρα πολύ εκείνον που είναι πάρα πολύ φίλος του. Και φίλος είναι εκείνος που επιθυμεί για τον φίλο του να αποκτήσει τα αγαθά που του εύχεται, έστω κι αν ακόμη δεν πρόκειται να το μάθει κανένας. Και τα γνωρίσματα αυτά τα φέρνει ο άνθρωπος μέσα του, στον εαυτό του απέναντι του εαυτού του, όπως κι όλα τ' άλλα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την φιλία. (5) Γιατί όπως είπαμε προηγουμένως τα δείγματα της φιλίας προέρχονται απ' αυτό το ίδιο το άτομο και απλώνονται στα άλλα άτομα. Κι οι παροιμίες συμφωνούν. Π.χ.: «μια ψυχή», «κοινά τα των φίλων», «ισότητα είναι αγάπη», «το γόνατο είναι πιο κοντά από την κνήμη». Γιατί όλα αυτά ισχύουν για τη σχέση του ατόμου με τον εαυτό του. (10) Ο καθένας είναι ωραιότερος από τους φίλους για τον εαυτό του, γι' αυτό και πρέπει κανείς ν' αγαπά προπαντός τον εαυτό του. Υπάρχει όμως δικαιολογημένα αμφιβολία για το ποιαν από τις δύο γνώμες πρέπει να δεχθούμε, γιατί κι οι δύο είναι αξιόπιστες.

Γι' αυτό ίσως πρέπει να διακρίνουμε και να καθορίζουμε πόσο και πώς τα λόγια αυτά ανταποκρίνονται στην αλήθεια. Αν λάβουμε υπ' όψιν μας τον τρόπο, με τον οποίο τα δύο μέρη αντιλαμβάνονται τον εγωισμό, το ζήτημα ξεκαθαρίζεται γρήγορα. (15) Άλλοι ονομάζουν, με κάποια κατηγόρια, εγωιστές εκείνους που δίνουν στον εαυτό τους τόσο από την άποψη χρημάτων, όσο και από την άποψη τιμών και σωματικών ηδονών, το μεγαλύτερο μερίδιο. Γιατί αυτά ορέγονται και για την απόκτησή τους κοπιάζουν επειδή τα θεωρούν άριστα, και γι' αυτό γίνεται αγώνας για να τα αποκτήσουν. Οι πλεονέκτες γι' αυτά τα πράγματα παραδίνονται στις αισθησιακές απολαύσεις, (20) και στα πάθη τους, καθώς και στο άλογο μέρος της ψυχής ολοκληρωτικά. Οι τέτοιοι αποτελούν το μεγαλύτερο κομμάτι της ανθρωπότητας και επειδή αυτή η ανθρωπότητα είναι διεστραμμένη, η λέξη «εγωισμός» χρησιμοποιήθηκε εδώ με την κακή της έννοια. Οι εγωιστές αυτοί επικρίνονται δίκαια. Το ότι ονομάζονται εγωιστές εκείνοι που παρέχουν στον εαυτό τους τα αγαθά που αναφέραμε παραπάνω, είναι αυτονόητο. (25) Κανείς δεν θα ονόμαζε εγωιστές και δεν θα κατηγορούσε σαν τέτοιους εκείνους που προσπαθούν να ασκούν την δικαιοσύνη ή να ενεργούν με σωφροσύνη ή να συμμορφώνονται με τις διάφορες αρετές, για να μιλήσουμε σύντομα, εκείνους που κάμνουν το καλό για τον εαυτό τους. Κι όμως οι τέτοιοι άνθρωποι μπορεί να φαίνονται εξαιρετικά εγωιστές, επειδή προσφέρουν στους εαυτούς τους τα καλύτερα και μεγαλύτερα αγαθά, (30) εξυπηρετούν με χαρά το κυριότερο μέρος της ψυχής τους και πειθαρχούν σ' αυτό, σχετικά με όλα. Καθώς, λοιπόν, ακριβώς η πολιτεία όπως και κάθε άλλο οργανωμένο σύστημα, φαίνονται από το ευγενέστερο μέρος αυτών, έτσι και ο άνθρωπος. Επομένως ο περισσότερο εγωιστής από τους ανθρώπους είναι εκείνος που αγαπά πάρα πολύ το μέρος αυτό και συμμορφώνεται με τις εντολές του. Εγκρατής και ακρατής ονομάζεται κάποιος (35) εφόσον κυριαρχεί ή δεν κυριαρχεί σ' αυτόν ο νους, σα να αποτελούσε αυτός την πραγματική του ουσία. [1169a] Ακόμη φαίνεται ότι οι πράξεις μας είναι τόσο περισσότερο προσωπικές και θεληματικές, εφόσον συμφωνούν με το λόγο. Το ότι αυτό, δηλ. ο λόγος, είναι τουλάχιστον ως επί το πλείστον αυτός ο ίδιος ο άνθρωπος, και ότι ο ενάρετος τον αγαπά εξαιρετικά, είναι φανερό. Γι' αυτό όποιος χαρακτηρίζεται σαν εγωιστής με την ακριβή σημασία της λέξεως, δεν είναι καθόλου όμοιος μ' εκείνον, που, όπως είδαμε, (5) επικρίνεται και διαφέρει τόσο όσο το ζειν σύμφωνα με τις προσταγές του λόγου, από το ζειν κάτω από την επίδραση των παθών, εφόσον διαφέρει η προσπάθεια για να επιτύχουμε το αγαθό, από την προσπάθεια να αποκτήσουμε εκείνο που μας φαίνεται συμφέρον.

Τους ανθρώπους, λοιπόν, εκείνους που καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να εκτελέσουν πράξεις ηθικά ωραίες, όλοι τους επιδοκιμάζουν και τους επαινούν. Αν όλοι συναγωνίζονταν για χάρη του καλού και προσπαθούσαν δυναμικά να το πραγματοποιήσουν, (10) η κοινωνική ομάδα θα κέρδιζε τα πλεονεκτήματα από μια τέτοια δράση κι ο καθένας θ' απολάμβανε τα μεγαλύτερα αγαθά, αφού η αρετή συνίσταται στο σημείο αυτό. Ώστε ο ενάρετος πρέπει ν' αγαπά τον ίδιο τον εαυτό του (γιατί πράττοντας το καλό ωφελεί και τον εαυτό του και τους άλλους). Αντίθετα ο κακός δεν πρέπει να αγαπά τον εαυτό του (γιατί πράττοντας αυτό βλάπτει και τον εαυτό του και τους συνανθρώπους του). (15) Στον κακό υπάρχει διαφωνία μεταξύ εκείνου που πράττει και εκείνου που δεν πρέπει να πράττει, αντίθετα ο ενάρετος πράττει ό,τι πρέπει να πράττει. Πραγματικά κάθε διάνοια διαλέγει για τον εαυτό της το καλύτερο κι ο ενάρετος πειθαρχεί στη διάνοιά του. Είναι αλήθεια ότι ο ηθικός άνθρωπος κάμνει πολλά για χάρη των φίλων του και για χάρη της πατρίδας, κι αν ακόμη πρόκειται να πεθάνει για χάρη τους. (20) Επίσης θα προτιμήσει ν' απαρνηθεί και χρήματα και τιμές και γενικά όλα τα τόσο πολυπόθητα αγαθά, για ν' αποκτήσει αντί γι' αυτά ό,τι είναι πραγματικά καλό και ωραίο, και να προτιμήσει ν' απολαύσει μιαν υπέρτατη ικανοποίηση για λίγο χρονικό διάστημα παρά μια μέτρια τέτοια για πολύ καιρό. Θα προτιμήσει ένα χρόνο γεμάτο από ωραίες πράξεις, παρά πολλά χρόνια κι όπως τύχει. Μια ωραία και μεγαλοπρεπής πράξη θα του φανεί προτιμότερη από πολλές και ασήμαντες πράξεις. (25) Αυτό συμβαίνει σίγουρα σ' αυτούς που πεθαίνουν για τους φίλους και για την πατρίδα τους, επειδή διαλέγουν για τον εαυτό τους ένα αντικείμενο υπέρτατου ηθικού κάλλους. Ακόμη και χρήματα είναι πρόθυμοι να θυσιάσουν οι ενάρετοι άνθρωποι για ν' αποκτήσουν οι φίλοι τους περισσότερα. Οι φίλοι θα κερδίσουν χρήματα και οι ίδιοι το ηθικά ωραίο. Έτσι οι ενάρετοι άνθρωποι προσφέρουν στους εαυτούς τους το μεγαλύτερο αγαθό. Το ίδιο συμβαίνει και σχετικά με τις τιμές και τα αξιώματα. (30) Θα τα παραχωρήσουν όλα αυτά στους φίλους τους επειδή αυτό είναι ωραίο και αξιέπαινο γι' αυτούς. Δικαιολογημένα οι τέτοιοι άνθρωποι φαίνεται ότι είναι ενάρετοι επειδή προτιμούν το αγαθό από κάθε άλλο πράγμα. Επίσης αφήνουν τους φίλους τους να ενεργούν αντί γι' αυτούς για το λόγο ότι είναι ωραιότερο να παρέχει κάποιος τη δυνατότητα στο φίλο του, να εκτελεί μια πράξη παρά να την εκτελεί αυτός ο ίδιος. (35) Σ' όλες, λοιπόν, τις πράξεις για τις οποίες είναι δυνατό κάποιος να αποκομίζει έπαινο, ο ενάρετος άνθρωπος επιδιώκει για τον εαυτό του το μεγαλύτερο αγαθό. [1169b] Σύμφωνα μ' αυτό το πνεύμα πρέπει να κρίνουμε εκείνον που αγαπά τον εαυτό του όπως είπαμε κι όχι όπως τον αντιλαμβάνεται ο όχλος.

Αμφισβητείται και το εάν τις πρέπει ν' αγαπά τον εαυτόν του περισσότερον παρά τους άλλους. Κατακρίνουν τους αγαπώντας τον εαυτόν των (30) και τους αποκαλούν εγωιστάς, ως κακώς συμπεριφερομένους. Προφανώς ο μεν φαύλος πράττει τα πάντα χάριν εαυτού και όσω φαυλότερος είναι τόσω περισσότερον (κατηγορείται δε ότι δεν πράττει παρά μόνον ό,τι παρέχει εις αυτόν ωφέλειαν). Ο δε χρηστός άνθρωπος δεν ενεργεί παρά μόνον διά το καλόν και μάλιστα τόσω περισσότερον, όσω είναι ευγενέστερος, ως και διά το συμφέρον του φίλου του, (35) παραμελεί δε το ιδικόν του. Οπωσδήποτε όμως, τα γεγονότα δεν συμφωνούν με τον ισχυρισμόν τούτον [1168b] και μάλιστα ουχί άνευ λόγου. Λέγεται, ότι πρέπει ν' αγαπά τις πάρα πολύ εκείνον, όστις είναι πάρα πολύ φίλος του, φίλος δε είναι εκείνος, όστις επιθυμεί διά τον φίλον αυτού την απόκτησιν των αγαθών, τα οποία του εύχεται, και αν ακόμη ουδείς πρόκειται να το μάθη. Τα γνωρίσματα δε ταύτα φέρει ο άνθρωπος εν εαυτώ έναντι του εαυτού του, καθώς και όλα τα λοιπά στοιχεία, (5) άτινα χαρακτηρίζουν την φιλίαν. Διότι, ως προελέχθη, τα δείγματα της φιλίας προέρχονται εξ αυτού τούτου του ατόμου και επεκτείνονται εις τα λοιπά άτομα. Και αι παροιμίαι συμφωνούν: «μία ψυχή», «κοινά τα των φίλων», «ισότης είναι αγάπη», «το γόνυ είναι πλησιέστερον παρά η κνήμη». Διότι όλα αυτά ισχύουν διά την σχέσιν του ατόμου προς τον εαυτόν του. Ο καθείς είναι ο κάλλιστος των φίλων δι' εαυτόν, (10) διό και πρέπει κανείς ν' αγαπά προ παντός τον εαυτόν του. Υπάρχει όμως ευλόγως αμφιβολία περί του ποίαν εκ των δύο γνωμών οφείλομεν να δεχθώμεν, δοθέντος ότι και αι δύο έχουν την βάσιν των.

Διά τούτο ίσως θα πρέπει να διακρίνωμεν και να εξακριβώσωμεν πόσον και πώς οι λόγοι ούτοι ανταποκρίνονται προς την αλήθειαν. Εάν λάβωμεν υπ' όψιν μας τον τρόπον, κατά τον οποίον τα δύο μέρη αντιλαμβάνονται τον εγωισμόν, το ζήτημα διασαφηνίζεται ταχέως. (15) Οι μεν ονομάζουν, μετά τινος μομφής, εγωιστάς εκείνους, οίτινες παρέχουν εις εαυτούς τόσον υπό την έποψιν χρημάτων, όσον και υπό την έποψιν τιμών και σωματικών ηδονών, την μεγαλυτέραν μερίδα. Διότι ταύτα ορέγονται και διά την απόκτησίν των μοχθούν ως αρίστων, διά τούτο δε και συνάπτεται περί ταύτα αγών. Οι δε ως προς τα πράγματα ταύτα πλεονέκται παραδίδονται (20) εις τας αισθησιακάς απολαύσεις και εις τα πάθη των, ως και εις το άλογον μέρος της ψυχής καθ' ολοκληρίαν. Οι τοιούτοι αποτελούν το μεγαλύτερον μέρος της ανθρωπότητος, δεδομένου δε ότι η ανθρωπότης αύτη είναι διεστραμμένη, η λέξις εγωισμός εχρησιμοποιήθη υπό την κακήν του έννοιαν. Οι εν λόγω εγωισταί κατακρίνονται δικαίως. Το ότι αποκαλούνται εγωισταί εκείνοι, οίτινες παρέχουν εις τους εαυτούς των τα ανωτέρω μνημονευθέντα αγαθά, είναι αυτονόητον. (25) Ουδείς θα εκάλει εγωιστάς και θα τους εμέμφετο ως τοιούτους εκείνους, οίτινες προσπαθούν ν' ασκούν την δικαιοσύνην ή να ενεργούν μετά σωφροσύνης ή να συμμορφούνται προς τας διαφόρους αρετάς, εν συντόμω εκείνους οι οποίοι πράττουν δι' εαυτούς το καλόν. Εν τούτοις οι τοιούτοι δυνατόν να φαίνωνται ιδιαζόντως εγωισταί, διότι παρέχουν εις εαυτούς τα καλύτερα (30) και μεγαλύτερα αγαθά, εξυπηρετούν με χαράν το κυριώτερον μέρος της ψυχής των και υπακούουν εις αυτό ως προς πάντα. Λοιπόν, καθώς ακριβώς η πολιτεία ως και παν άλλο ωργανωμένον σύστημα φαίνονται εκ του ευγενεστέρου μέρους αυτών, ούτω και ο άνθρωπος. Επομένως ο εγωιστικώτερος των ανθρώπων είναι ο αγαπών πάρα πολύ το μέρος τούτο και ο συμμορφούμενος προς αυτό. Εγκρατής δε και ακρατής καλείται τις, (35) εφ' όσον κυριαρχεί ή δεν κυριαρχεί εις αυτόν ο νους, ως εάν ούτος απετέλει την πραγματικήν ουσίαν του. Επίσης φαίνεται, [1169a] ότι αι πράξεις μας είναι τοσούτω μάλλον προσωπικαί και εθελούσιαι, καθ' όσον συμφωνούν προς τον λόγον. Το ότι τούτο, δηλαδή ο λόγος, είναι, τουλάχιστον ως επί το πλείστον, αυτός ούτος ο άνθρωπος και ότι ο ενάρετος τον αγαπά ιδιαζόντως, είναι φανερόν. Διά τούτο εκείνος, όστις χαρακτηρίζεται ως εγωιστής κατά την ακριβή σημασίαν της λέξεως, δεν είναι διόλου όμοιος προς εκείνον, όστις, ως είδομεν, κατακρίνεται, (5) διαφέρει δε τόσον, όσον το ζην συμφώνως προς τας επιταγάς του λόγου από το ζην υπό το κράτος των παθών, καθ' όσον διαφέρει η προσπάθεια προς επίτευξιν του αγαθού από την προσπάθειαν προς απόκτησιν εκείνου, το οποίον φαίνεται συμφέρον.

Τους ανθρώπους λοιπόν εκείνους, που καταβάλλουν κάθε δυνατήν προσπάθειαν προς εκτέλεσιν πράξεων ηθικώς ωραίων, πάντες επιδοκιμάζουν και επαινούν. Εάν όλοι συνηγωνίζοντο χάριν του καλού και προσεπάθουν εντατικώς να το πραγματοποιήσουν, η κοινωνική ομάς θ' απεκόμιζε τα εκ της τοιαύτης δράσεως πλεονεκτήματα (10) και ο καθείς θ' απελάμβανε τα μέγιστα των αγαθών, δεδομένου ότι η αρετή συνίσταται εις το σημείον τούτο. Ώστε ο μεν αγαθός πρέπει ν' αγαπά τον ίδιον τον εαυτόν του (διότι πράττων το καλόν, ωφελεί και τον εαυτόν και τους άλλους). Τουναντίον ο κακός δεν πρέπει ν' αγαπά τον εαυτόν του (διότι πράττων τούτο, βλάπτει και εαυτόν και τους συνανθρώπους του). (15) Εις τον κακόν υπάρχει διαφωνία μεταξύ εκείνου που πράττει και εκείνου που δεν πρέπει να πράττη, τουναντίον ο αγαθός πράττει ό,τι οφείλει να πράττη. Πράγματι εκάστη διάνοια εκλέγει δι' εαυτήν το καλύτερον, ο δε ενάρετος πειθαρχεί εις την διάνοιάν του. Είναι αληθές, ότι ο χρηστός άνθρωπος πράττει πολλά υπέρ των φίλων του και της πατρίδος, και αν ακόμη πρόκειται ν' αποθάνη υπέρ αυτών. (20) Επίσης θα προτιμήση ν' απαρνηθή και χρήματα και τιμάς και εν γένει όλα τα τόσον περιπόθητα αγαθά, όπως αποκτήση αντ' αυτών ό,τι είναι πράγματι καλόν και ωραίον, και θα προκρίνη ν' απολαύση υπερτάτην ικανοποίησιν επ' ολίγον χρόνον παρά μετρίαν τοιαύτην επί χρόνον μακρόν. Θα προτιμήση έν έτος πλήρες ωραίων πράξεων, παρά πολλά έτη και όπως τύχη. Μία δε ωραία και μεγαλειώδης πράξις θα του φανή προτιμοτέρα παρά πράξεις πολλαί και ασήμαντοι. (25) Τούτο συμβαίνει προφανώς εις τους υπέρ των φίλων και της πατρίδος αυτών αποθνήσκοντας, διότι εκλέγουν δι' εαυτούς αντικείμενον υψίστου ηθικού κάλλους. Ακόμη και χρήματα προθυμοποιούνται να θυσιάσουν οι χρηστοί άνθρωποι, διά ν' αποκτήσουν οι φίλοι αυτών περισσότερα. Οι φίλοι θα κερδίσουν χρήματα και αυτοί το ηθικώς ωραίον. Τοιουτοτρόπως οι χρηστοί άνθρωποι παρέχουν εις εαυτούς το μεγαλύτερον αγαθόν. Ως προς τας τιμάς και τα αξιώματα συμβαίνει το αυτό. (30) Θα παραχωρήσουν όλα αυτά εις τους φίλους των, διότι τούτο είναι δι' αυτούς ωραίον και άξιον επαίνου. Ευλόγως δε οι τοιούτοι φαίνεται ότι είναι χρηστοί άνθρωποι, διότι προτιμούν το αγαθόν από κάθε άλλο. Επίσης αφίνουν τους φίλους των να ενεργούν αντ' αυτών, διά τον λόγον ότι είναι ωραιότερον να παρέχη κανείς την δυνατότητα εις τον φίλον του να προβαίνη εις την εκτέλεσιν μιας πράξεως παρά να την εκτελή αυτός ο ίδιος. Εις όλας λοιπόν τας πράξεις, διά τας οποίας δύναταί τις ν' αποκομίζη έπαινον, (35) ο χρηστός άνθρωπος επιδιώκει δι' εαυτόν το μεγαλύτερον [1169b] αγαθόν. Κατά το πνεύμα τούτο πρέπει να κρίνωμεν τον αγαπώντα τον εαυτόν του, ως είπομεν, και όχι όπως αντιλαμβάνεται αυτόν ο όχλος.