Επειδή τα είδη της φιλίας είναι διαφορετικά κατά το είδος, κι οι συμπάθειες κι οι φιλίες μας επίσης είναι διαφορετικές. Υπάρχουν τρία είδη φιλίας ισάριθμα με τις ιδιότητες των πραγμάτων που είναι αξιαγάπητα. Στο καθένα απ' αυτά υπάρχει αμοιβαιότητα, που δεν διαφεύγει την προσοχή μας. Όσοι, λοιπόν, αγαπούν ο ένας τον άλλο ποθούν το αγαθό ο ένας για τον άλλο και σύμφωνα με την φύση των συναισθημάτων τους. (10) Έτσι αυτοί που αλληλοαγαπιούνται για ωφέλεια, που μπορούν να κερδίσουν από τη φιλία τους, δεν αγαπιούνται για τον εαυτό τους, αλλά επειδή ελπίζουν ν' απολαύσουν κάποιο αγαθό ο ένας από τον άλλο. Το ίδιο ισχύει και για εκείνους που αγαπούν αυτούς που τους προκαλούν ευχαρίστηση. Γιατί αυτοί δεν αγαπούν τους πνευματώδεις σαν τέτοιους αλλά επειδή βρίσκουν ευχαρίστηση κοντά τους. Όσοι αγαπούν από συμφέρον, αγαπούν για χάρη του δικού τους εαυτού. (15) Αυτοί που αγαπούν για ευχαρίστησή τους, αγαπούν για εκείνο που είναι γι' αυτούς ευχάριστο. Για να μιλήσουμε σύντομα δεν αγαπούν τον φίλο τους, επειδή είναι φίλος τους, αλλά σύμφωνα με το μέτρο, που ανάλογα τους είναι χρήσιμος σ' αυτούς. Τέτοιες φιλίες είναι τυχαίες, γιατί σύμφωνα μ' αυτές, εκείνοι που αγαπιούνται δεν αγαπιούνται για εκείνο που είναι αυτοί οι ίδιοι, αλλά εφόσον άλλοι προσφέρουν κάποιο αγαθό, κι οι άλλοι κάποια ευχαρίστηση. Οι τέτοιας λογής φιλίες διαλύονται εύκολα, (20) αφού τα πρόσωπα που αγαπιούνται δεν είναι πια τα ίδια. Γιατί, όταν δεν είναι πια χρήσιμα ή ευχάριστα παύουν ν' αγαπιούνται. Εκτός απ' αυτό, και το ίδιο το χρήσιμο μεταβάλλεται, είναι δηλαδή κάθε φορά άλλο. Ώστε, όταν εξαφανίζεται ο λόγος που συγκρατεί τον φιλικό δεσμό, εξαφανίζεται μαζί του κι η φιλία, γιατί καθορίζεται η φιλία από αυτόν το λόγο μονάχα. Τέτοιας λογής φιλία συναντούμε περισσότερο στους γέρους (25) (επειδή σ' αυτήν την ηλικία επιζητείται το ευχάριστο λιγότερο από το ωφέλιμο). Ακόμη την συναντούμε στους ώριμους ανθρώπους και στους νέους εκείνους που επιδιώκουν το συμφέρον τους. Οι τέτοιοι δεν επιδιώκουν να ζουν μαζί, και κάποιοι μάλιστα δεν είναι ευχάριστοι ο ένας στον άλλο, ούτε χρειάζονται φιλικές σχέσεις, αφού δεν προσπορίζονται απ' αυτούς ωφέλεια και είναι τόσο ευχάριστοι μεταξύ τους, (30) όσο τους κάμνουν να ελπίζουν ότι μπορούν ν' απαιτήσουν κάποιο αγαθό οι πρώτοι από τους δεύτερους. Στο είδος αυτό της φιλίας ανήκει κι η φιλοξενία. Η φιλία των νέων φαίνεται να βασίζεται στην ηδονή, αφού η ζωή τους εξουσιάζεται από το πάθος που ζουν για την απόλαυση και το παρόν. Αλλά όταν περνά η ηλικία, κι αυτές οι απολαύσεις μεταβάλλονται. (35) Γι' αυτό και οι φιλίες των νέων πραγματοποιούνται και διαλύονται γρήγορα, γιατί, όταν μεταβάλλονται οι ορέξεις, μεταβάλλεται μαζί κι η φιλία τους. [1156b] Γρήγορα οι νεανικές τέρψεις μεταβάλλονται. Άλλωστε οι νέοι είναι πολύ επιρρεπείς στον έρωτα, αφού αυτό το συναίσθημα το εξουσιάζει το πάθος κι η ηδονή. Γι' αυτό ερωτεύονται και παύουν να ερωτεύονται γρήγορα και κατά το διάστημα μιας μονάχα ημέρας πολλές φορές ερωτεύονται και ξαναερωτεύονται. Και εφόσον ο έρωτας συνεχίζεται, ποθούν να βρίσκονται με το πρόσωπο που αγαπούν και να ζουν μαζί του, (5) γιατί η διάθεση αυτή ανταποκρίνεται με το είδος της φιλίας που συναισθάνονται.

Τέλεια είναι η φιλία των αγαθών και ως προς την αρετή όμοιων ανθρώπων, γιατί αυτοί επιθυμούν τα αγαθά οι μεν για τους δε, εφόσον είναι αγαθοί και αυτοί καθ' εαυτούς τέτοιοι. Φίλοι στην κυριολεκτική σημασία της λέξεως είναι όσοι επιθυμούν το αγαθό για τους φίλους των (10) (γιατί τους διαπνέει το συναίσθημα της φιλίας αυτό καθ' εαυτό και όχι ανάλογα με τα γεγονότα). Γι' αυτό διατηρείται ανάμεσά τους η φιλία, εφ' όσον είναι αγαθοί και η αρετή τους είναι μόνιμη.

Στις τέτοιες φιλικές σχέσεις ο καθένας από τους δυο φίλους είναι αγαθός και αυτός καθ' εαυτόν και για το φίλο του. Γιατί οι ενάρετοι είναι απόλυτα αγαθοί και χρήσιμοι ο ένας για τον άλλο, και ομοίως και ευχάριστοι, (15) αφού οι ηθικοί άνθρωποι αξίζουν να αρέσουν απολύτως και να είναι και μεταξύ τους ευχάριστοι. Γιατί ο καθένας απ' αυτούς βρίσκει απόλαυση στις πράξεις του ή σε συγγενικές πράξεις, και οι πράξεις των ενάρετων ανθρώπων είναι οι ίδιες ή όμοιες μεταξύ τους. Η τέτοια φιλία είναι δικαιολογημένη και σταθερή, επειδή συγκεντρώνει όσα πρέπει να υπάρχουν ανάμεσα στους φίλους. Γιατί κάθε φιλία στηρίζεται σε κάποιο αγαθό ή σε κάποιαν απόλαυση, (20) είτε απόλυτα είτε σχετικά με το αγαπημένο πρόσωπο και προϋποθέτει και κάποιαν ομοιότητα. Λοιπόν, σ' αυτήν την φιλία υπεισέρχονται όλα τα στοιχεία, για τα οποία μιλήσαμε, αυτά καθ' εαυτά (οι τέτοιοι φίλοι είναι όμοιοι σ' αυτό το σημείο, καθώς ακριβώς και στα υπόλοιπα) ―κι ας προσθέσουμε και το ότι το απόλυτα αγαθό είναι και το απόλυτα ευχάριστο.

Αυτά είναι αξιαγάπητα παραπάνω από κάθε άλλο. Έτσι και η φιλία και η αγάπη πρέπει να βασίζονται σ' αυτά. (25) Φυσικά οι τέτοιες φιλίες είναι σπάνιες, γιατί οι τέτοιας λογής άνθρωποι είναι λίγοι. Εξ άλλου για την σύναψη τέτοιων φιλικών δεσμών χρειάζεται πολύς καιρός και συνήθεια συμβίωσης, γιατί, σύμφωνα με την παροιμία, είναι αδύνατο να γνωρισθούν μεταξύ των οι άνθρωποι, πριν να φάνε μαζί, όπως λένε, πολύ αλάτι, ούτε είναι δυνατό να γλεντάνε και να συνάπτουν φιλικές σχέσεις, πριν να φανεί ο ένας ευχάριστος στον άλλο και κερδίσει τη συμπάθειά του. (30) Όσοι προθυμοποιούνται να συνάπτουν γρήγορα φιλικές σχέσεις, θέλουν να είναι φίλοι, αλλά δεν είναι τέτοιοι πραγματικά παρά μονάχα αν είναι συγχρόνως ο ένας για τον άλλο αξιαγάπητοι και το ξεύρουν. Γιατί μονάχα η θέληση για την φιλία γεννιέται γρήγορα, αλλά όχι η φιλία.

Τέτοια είναι η αληθινή φιλία και σχετικά με τη διάρκεια και σχετικά με τα άλλα, και σύμφωνα μ' αυτήν τη φιλία ο ένας δίνει στον άλλο, (35) ως προς όλα τα αυτά και τα όμοια, όπως πρέπει να γίνεται μεταξύ φίλων. [1157a] Η φιλία η βασιζόμενη πάνω στην ευχαρίστηση είναι όμοια μ' εκείνην που αναφέραμε (γιατί και οι ενάρετοι είναι ευχάριστοι μεταξύ τους). Το ίδιο ισχύει και για τη φιλία που αποβλέπει στο χρήσιμο (αφού και οι ενάρετοι είναι χρήσιμοι ο ένας στον άλλο). Αλλά η φιλία είναι σταθερή κι ανάμεσα στους ανθρώπους εκείνους, που οι φιλικοί δεσμοί τους στηρίζονται στην ευχαρίστηση ή το συμφέρον, κι αυτό εφόσον ο ένας δίνει στον άλλο το ίδιο πράγμα, λ.χ. απόλαυση. (5) Η απόλαυση όμως αυτή πρέπει να είναι της ίδιας φύσης, καθώς συμβαίνει ανάμεσα στους πνευματικούς κι ευφυολόγους ανθρώπους και όχι μεταξύ ερωμένου και εραστή. Γιατί αυτοί δεν βρίσκουν στα ίδια πράγματα απόλαυση, αλλά ο ένας όταν βλέπει τον ερωμένο του, κι ο άλλος για τις περιποιήσεις του εραστή. Αλλά όταν περάσει η γοητεία της νιότης περνά και η φιλία (γιατί το πρόσωπο του ερωμένου δεν θέλει πια τον εραστή, κι αυτός παύει να περιποιείται τον ερωμένο). (10) Πολλές φορές πάλι διατηρείται η φιλία τους σε περίπτωση που η μακροχρόνια αναστροφή επιφέρει εναρμόνιση των χαρακτήρων τους γιατί μοιάζουν σιγά–σιγά οι συνήθειές τους. Εκείνοι που δεν ανταλλάσσουν στις ερωτικές τους σχέσεις ηδονή αντί ηδονής, αλλά ωφέλεια αντί ωφέλειας, είναι λιγότερο φίλοι και διατηρούν λιγότερο καιρό τη φιλία τους. Εκείνοι που για τη χρησιμότητα είναι φίλοι παύουν να είναι, μόλις πάψει να υφίσταται η αμοιβαιότητα του συμφέροντος (15) επειδή δεν είναι φίλοι ο ένας του άλλου, αλλά φίλοι εκείνου που τους παρέχει ωφέλεια.

Επομένως, για χάρη της ηδονής και του συμφέροντος είναι ενδεχόμενο να είναι φίλοι κακοί με ενάρετους ή ενάρετοι με ανήθικους ή με ανθρώπους που δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο και είναι φανερό, ότι μονάχα οι ενάρετοι άνθρωποι αγαπιούνται για τη δική τους ηθική υπόσταση, γιατί οι κακοί δεν βρίσκουν απόλαυση να συναναστρέφονται ο ένας τον άλλο, εκτός αν σπρώχνονται σ' αυτό από το συμφέρον. (20) Και μονάχα η φιλία των εναρέτων είναι αδιάβλητη. Γιατί δεν πιστεύει εύκολα κανείς (τις συκοφαντίες) εναντίον ενός ανθρώπου, που δοκιμάστηκε πολύν καιρό απ' αυτούς. Στην τέτοια φιλία κυριαρχεί κι η πίστη κι η βεβαιότητα ότι ο φίλος δεν θ' αδικήσει τον φίλο του και κάθε τι που απαιτεί η αληθινή φιλία. Αντίθετα, στ' άλλα της φιλίας τίποτε δεν εμποδίζει να γίνονται τέτοια.

(25) Επειδή οι άνθρωποι ονομάζουν φίλους κι αυτούς με τους οποίους συνδέονται με αμοιβαία ωφέλεια, όπως ακριβώς οι πόλεις (γιατί οι συμμαχίες συνάπτονται φανερά από συμφέρον) όπως κι εκείνους που αγαπιούνται για την απόλαυση, όπως κάμνουν τα παιδιά, ίσως θα πρέπει να ονομάσουμε κι εμείς φίλους τους τέτοιους ανθρώπους. (30) Αντίθετα θα παρουσιάσουμε πολλά είδη φιλίας, και πρώτα και κυρίως την φιλία που υπάρχει ανάμεσα σ' ενάρετους ανθρώπους, εφόσον είναι ενάρετοι, και τα υπόλοιπα είδη της φιλίας, εφόσον είναι όμοια μ' αυτή, γιατί είναι κανείς φίλος, εφόσον πρόκειται για απόκτηση κάποιου αγαθού ή όμοιου μ' αυτό, αφού και το ηδονικό είναι κι αυτό αγαθό για όσους αγαπούν τα ηδονικά πράγματα. Όμως αυτές οι δυο φιλίες δεν συνδυάζονται, ούτε συνάπτουν τα ίδια πρόσωπα φιλικούς δεσμούς για χάρη συμφέροντος κι απολαύσεως συγχρόνως, (35) αφού κάθε τι που συνδέεται γρήγορα, δεν παρουσιάζεται συχνά συνδυασμένο.

[1157b] Επειδή η φιλία χωρίζεται σ' αυτά τα είδη, οι χυδαίοι θα είναι φίλοι για χάρη της απόλαυσης και του συμφέροντος, επειδή είναι, σχετικά με την επιδίωξη αυτών των πραγμάτων όμοιοι, κι οι ενάρετοι για χάρη αυτής της ίδιας της φιλίας, αφού αγαπιούνται σαν άνθρωποι αγαθοί. Ώστε οι αγαθοί είναι φίλοι με την κυριολεκτική σημασία της λέξεως, ενώ οι άλλοι είναι μόνο κατά τύχη και ανάλογα με τους πρώτους.

(5) Κι όπως, σχετικά με την αρετή, οι πρώτοι ονομάζονται ενάρετοι καθ' έξιν, και οι άλλοι κατά ενέργεια, έτσι συμβαίνει όσον αφορά τη φιλία. Γιατί όσοι συζούν απολαμβάνει ο ένας τον άλλον και δίνουν αγαθά μεταξύ τους, ενώ εκείνοι που κοιμούνται ή ζουν χωρισμένοι σε διαφορετικά μέρη ο καθένας δεν δείχνουν με πράξεις την φιλία τους, όμως είναι διατεθειμένοι να ενεργούν φιλικά. (10) Γιατί ο τοπικός χωρισμός δεν διαλύει ολοκληρωτικά τη φιλία, αλλά μονάχα τις εκδηλώσεις της. Αν είναι όμως μακροχρόνιος, ξεχνιέται, όπως φαίνεται, και η φιλία. Απ' εδώ προήλθε κι η παροιμία:

«Πολλές φιλίες χάλασε ο χωρισμός των φίλων».

Ακόμη φαίνεται, ότι ούτε οι γέροι ούτε οι στριφνοί άνθρωποι είναι προσιτοί στη φιλία, (15) γιατί η απόλαυση που προσφέρουν είναι περιορισμένη, και κανείς δεν μπορεί να συναναστρέφεται πολύν καιρό θλιβερούς ή όχι ευχάριστους ανθρώπους. Γιατί η φύση φαίνεται ότι αποφεύγει πάρα πολύ το θλιβερό και κυνηγά το ευχάριστο, κι όσοι διάκεινται φιλικά μεταξύ τους, αλλά δεν συζούν, μοιάζουν περισσότερο με ανθρώπους που παρέχουν την εύνοιά τους παρά με φίλους. Γιατί τίποτε δεν χαρακτηρίζει τη φιλία περισσότερο παρά το να συζεί κάποιος με τους φίλους του. (20) Επειδή αν οι φτωχοί έχουν ανάγκη από βοήθεια, κι οι ίδιοι ακόμη οι ευνοούμενοι από την τύχη επιθυμούν τη συμβίωση, γιατί πολύ λίγο τους συμφέρει να ζουν σε απομόνωση. Όμως η συμβίωση είναι δυνατή μονάχα ανάμεσα σε πρόσωπα, που είναι μεταξύ τους ευχάριστα και βρίσκουν στα ίδια πράγματα ψυχαγωγία, όπως αποδείχνει αυτό η ανάμεσα «εταίρων» φιλία.

(25) Η πιο τέλεια φιλία είναι η φιλία ανάμεσα σε ηθικούς ανθρώπους όπως ήδη είπαμε πολλές φορές, γιατί φαίνεται ότι το αξιαγάπητο και περιπόθητο θεωρείται σαν απόλυτα αγαθό ή ευχάριστο, αλλά το άτομο νομίζει σαν τέτοιο ό,τι είναι ευχάριστο σ' αυτό, κι ο ενάρετος είναι τέτοιος για τον ενάρετο και για τους δυο λόγους.

Η αγάπη (φίλησις) μοιάζει μ' ένα αισθησιακό συναίσθημα, η φιλία με μια έξη. Γιατί η αγάπη απευθύνεται και σε άψυχα αντικείμενα, (30) ενώ η αμοιβαία αγάπη (αντιφίλησις) που προϋποθέτει ελεύθερη εκλογή προέρχεται από μια έξη. Εκτός απ' αυτά, επιθυμεί κάποιος τα αγαθά για τον αγαπημένο για χάρη του ίδιου, παρακινημένος σ' αυτό όχι από αισθησιακό συναίσθημα, αλλά από έξη. Εκείνος που αγαπά τον φίλο του μ' αυτό τον τρόπο, αγαπά επίσης οτιδήποτε είναι γι' αυτόν αγαθό, (35) σε τρόπο ώστε αγαπούν κι οι δυο το δικό τους αγαθό και ανταποδίδουν τα ίσα με καλή θέληση και χαρά. Γιατί η φιλία, όπως λένε, είναι ισότητα, [1158a] κι αυτό ισχύει πάρα πολύ για τους φιλικούς δεσμούς ανάμεσα στους ενάρετους ανθρώπους.

Δεδομένου ότι ταύτα είναι κατ' είδος διάφορα, διαφέρουν ωσαύτως αι συμπάθειαι και αι φιλίαι μας. Υπάρχουν τρία είδη φιλίας ισάριθμα προς τας ιδιότητας των πραγμάτων, άτινα είναι αξιαγάπητα. Εις έκαστον δε εξ αυτών υπάρχει αμοιβαιότης, η οποία δεν είναι λανθάνουσα. Λοιπόν, οι αγαπώντες αλλήλους ποθούν το αγαθόν οι μεν διά τους δε (10) και συμφώνως προς την φύσιν των συναισθημάτων των. Τοιουτοτρόπως οι αγαπώντες αλλήλους λόγω της ωφελείας, την οποίαν δύνανται ν' αποκομίσουν εκ της φιλίας των, δεν αγαπώνται δι' εαυτούς, αλλά με την ελπίδα ν' απολαύσουν κάποιο αγαθόν ο είς από τον άλλον. Το αυτό ισχύει και ως προς εκείνους, οίτινες αγαπούν τους προξενούντας εις αυτούς ευχαρίστησιν. Διότι αυτοί δεν αγαπούν τους πνευματώδεις ως τοιούτους, αλλ' επειδή ευρίσκουν τέρψιν εις αυτούς. (15) Οι αγαπώντες λόγω του συμφέροντός των, αγαπούν χάριν του ιδικού των αγαθού. Οι αγαπώντες προς τέρψιν των, αγαπούν δι' εκείνο, το οποίον είναι τερπνόν δι' αυτούς. Εν συντόμω δεν αγαπούν τον φίλον αυτών, επειδή είναι φίλος των, αλλά κατά το μέτρον, καθ' ο είναι εις αυτούς χρήσιμος. Αι τοιαύται φιλίαι είναι τυχαίαι, διότι, ως προς αυτάς, οι αγαπώμενοι δεν αγαπώνται δι' εκείνο, που είναι αυτοί οι ίδιοι, αλλ' εφ' όσον άλλοι με παρέχουν κάποιο αγαθόν, άλλοι δε κάποιαν τέρψιν. (20) Είναι δε αι τοιούτου είδους φιλίαι ευδιάλυτοι, δεδομένου ότι και τα αγαπώμενα πρόσωπα δεν είναι πάντοτε τα ίδια. Διότι, όταν δεν είναι πλέον χρήσιμα ή τερπνά, παύουν ν' αγαπώνται. Αλλ' εκτός τούτου και αυτό το χρήσιμον υφίσταται μεταβολήν, είναι δηλαδή άλλοτε άλλο. Όθεν, εξαφανιζομένου του λόγου του συνέχοντος τον φιλικόν δεσμόν, συνεξαφανίζεται και η φιλία, διότι μόνον υπό του λόγου τούτου καθορίζεται. Τοιούτου είδους φιλία απαντάται τα μάλιστα (25) εις τους γέροντας (διότι εις την ηλικίαν ταύτην επιζητείται το ευχάριστον ολιγώτερον παρά το ωφέλιμον). Επίσης απαντάται και εις τους ωρίμους άνδρας και τους νέους εκείνους, οι οποίοι επιδιώκουν το συμφέρον των. Οι τοιούτοι ουδ' επιζητούν να ζουν από κοινού, ενίοτε μάλιστα δεν είναι ευχάριστοι οι μεν εις τους δε, ουδέ χρειάζονται φιλικάς σχέσεις, εφ' όσον δεν προσπορίζονται εξ αυτών ωφέλειαν, είναι δε επί τοσούτον (30) ευχάριστοι προς αλλήλους, εφ' όσον παρέχουν την ελπίδα ν' απαιτήσουν κάποιο αγαθόν, οι μεν εκ μέρους των δε. Εις το είδος αυτό της φιλίας ανήκει και η φιλοξενία. Η φιλία των νέων φαίνεται εδραζομένη εις την ηδονήν, διότι η ζωή αυτών εξουσιάζεται υπό του πάθους και ζουν διά την απόλαυσιν και διά το παρόν. Αλλά, με την πάροδον της ηλικίας και αυταί αι απολαύσεις μεταβάλλονται. Διό και αι φιλίαι των νέων (35) συνάπτονται και διαλύονται ταχέως, διότι, μεταβαλλομένων των ορέξεών των, [1156b] συμμεταβάλλεται και η φιλία των, αι δε νεανικαί τέρψεις υφίστανται ταχείαν την μεταβολήν. Εξ άλλου οι νέοι είναι λίαν επιρρεπείς εις τον έρωτα, εφ' όσον το συναίσθημα τούτο εξουσιάζει το πάθος και η ηδονή. Διά τούτο ερωτεύονται και παύουν να ερωτεύωνται ταχέως, πολλάκις μίαν και την αυτήν ημέραν μεταπίπτουν από του ενός συναισθήματος εις το έτερον. Αλλ' εφ' όσον ο έρως συνεχίζεται, ποθούν να ευρίσκωνται με το πρόσωπον, το οποίον αγαπούν, (5) και να ζουν μαζί του, της διαθέσεως ταύτης ανταποκρινομένης προς το είδος της φιλίας, την οποίαν συναισθάνονται.

Τελεία είναι η φιλία των αγαθών και των ως προς την αρετήν ομοίων ανθρώπων, διότι ούτοι επιθυμούν τα αγαθά οι μεν διά τους δε, εφ' όσον είναι αγαθοί και αυτοί καθ' εαυτούς τοιούτοι. Φίλοι κατά την κυριολεκτικήν σημασίαν της λέξεως (10) είναι οι επιθυμούντες το αγαθόν διά τους φίλους των (διότι τους διαπνέει το συναίσθημα της φιλίας αυτό καθ' εαυτό και ουχί κατά συμβεβηκός). Διά τούτο διατηρείται μεταξύ αυτών η φιλία, εφ' όσον είναι αγαθοί, η δε αρετή είναι μόνιμος.

Εις τας τοιαύτας φιλικάς σχέσεις έκαστος εκ των δυο φίλων είναι αγαθός και αυτός καθ' εαυτόν και διά τον φίλον του. Διότι οι ενάρετοι είναι απολύτως αγαθοί και χρήσιμοι ο είς διά τον άλλον, ομοίως δε και (15) ευχάριστοι, δεδομένου ότι οι χρηστοί άνθρωποι είναι άξιοι να αρέσουν απολύτως και να είναι και μεταξύ των ευχάριστοι. Διότι ο καθείς εξ αυτών ευρίσκει απόλαυσιν εις τας πράξεις του ή εις συγγενείς πράξεις, αι δε πράξεις των εναρέτων ανθρώπων είναι αι αυταί ή όμοιαι προς αλλήλας. Η τοιαύτη φιλία είναι ευλόγως και σταθερά, διότι συγκεντρώνει όσα πρέπει να υφίστανται μεταξύ των φίλων. Διότι κάθε φιλία στηρίζεται εις κάποιο αγαθόν ή (20) εις κάποιαν απόλαυσιν, είτε απολύτως είτε εν σχέσει προς το αγαπώμενον πρόσωπον, προϋποθέτει δε και ποιάν τινα ομοιότητα. Λοιπόν εις την τοιαύτην φιλίαν εμφιλοχωρούν όλα τα στοιχεία, περί των οποίων ωμιλήσαμεν, αυτά καθ' εαυτά (οι τοιούτοι φίλοι είναι όμοιοι εις το σημείον τούτο, καθώς ακριβώς και εις τα λοιπά), ― και ας προσθέσωμεν και το ότι το απολύτως αγαθόν είναι και το απολύτως ευχάριστον.

Ταύτα είναι υπέρ παν άλλο αξιαγάπητα. Τοιουτοτρόπως και η φιλία και η αγάπη πρέπει να εδράζωνται εις αυτά. Φυσικά αι τοιαύται φιλίαι (25) είναι σπάνιαι, διότι οι τοιούτου είδους άνθρωποι είναι ολίγοι. Εξ άλλου διά την σύναψιν τοιούτων φιλικών δεσμών απαιτείται πολύς χρόνος και συνήθεια συμβιώσεως, διότι, συμφώνως προς την παροιμοίαν, είναι αδύνατον να γνωρισθούν μεταξύ των οι άνθρωποι, πριν φάγουν μαζί, καθώς λέγουν, πολύ αλάτι, ουδέ είναι δυνατόν να τέρπωνται μεταξύ των και να συνάπτουν φιλικούς δεσμούς, πριν ή ο είς φανή ευχάριστος εις τον έτερον και κερδίσει την συμπάθειάν του. Οι δε προθυμοποιούμενοι (30) να συνάπτουν γρήγορα φιλικάς σχέσεις, θέλουν μεν να είναι φίλοι, αλλά δεν είναι τοιούτοι πράγματι παρά μόνον εάν συγχρόνως είναι ο είς διά τον άλλον αξιαγάπητοι και γνωρίζουν τούτο. Διότι μόνον η θέλησις προς την φιλίαν γεννάται ταχέως, αλλ' όχι και η φιλία.

Τοιαύτη είναι η πραγματική φιλία και ως προς την διάρκειαν και ως προς τα λοιπά, και κατά την φιλίαν ταύτην ο εις παρέχει είς τον έτερον, (35) ως προς πάντα, τα αυτά και τα όμοια, όπως πρέπει να γίνεται μεταξύ φίλων. Η δε [1157a] φιλία η εδραζομένη επί της τέρψεως είναι ομοία προς την μνημονευθείσαν (διότι και οι ενάρετοι είναι ευχάριστοι προς αλλήλους). Το αυτό ισχύει και διά την φιλίαν, την αποβλέπουσαν εις το χρήσιμον (διότι και οι ενάρετοι είναι χρήσιμοι ο είς διά τον άλλον). Αλλ' η φιλία είναι σταθερά και μεταξύ των ανθρώπων εκείνων, (5) οι φιλικοί δεσμοί των οποίων στηρίζονται εις την τέρψιν ή το συμφέρον, και τούτο, εφ' όσον ο είς παρέχει εις τον άλλον το ίδιον πράγμα, λόγου χάριν, απόλαυσιν. Η απόλαυσις όμως αύτη πρέπει να είναι της αυτής φύσεως, καθώς γίνεται μεταξύ πνευματκών και ευφυολόγων προσώπων και όχι μεταξύ ερωμένου και εραστού. Διότι ούτοι δεν ευρίσκουν εις τα ίδιά πράγματα απόλαυσιν, αλλ' ο μεν επί τη θέα του ερωμένου, ο δε διά τας περιποιήσεις του εραστού. Αλλά παρερχομένης της νεανικής γοητείας παρέρχεται και η φιλία (διότι το πρόσωπον του ερωμένου δεν θέλει πλέον τον εραστήν, (10) ούτος δε παύει περιποιούμενος τον ερωμένον). Πολλάκις πάλιν διατηρείται η φιλία των εις περίπτωσιν, καθ' ην η μακροχρόνιος συναναστροφή επιφέρει συναρμονισμόν των χαρακτήρων των λόγω της ομοιογενείας των ηθών των. Οι δε μη ανταλλάσσοντες εις τας ερωτικάς των σχέσεις ηδονήν αντί ηδονής, αλλ' ωφέλειαν αντί ωφελείας, είναι ολιγώτερον φίλοι και διατηρούν επ' ολιγώτερον χρόνον την φιλίαν των. Οι δε διά το χρήσιμον όντες φίλοι παύουν να είναι τοιούτοι, (15) άμα ως παύση υφισταμένη η αμοιβαιότης του συμφέροντος, διότι δεν είναι φίλοι ο είς του άλλου, αλλά φίλοι του παρέχοντος εις αυτούς ωφέλειαν.

Όθεν χάριν της ηδονής και του συμφέροντος ενδέχεται να είναι φίλοι φαύλοι μετ' εναρέτων ή ενάρετοι μετά φαύλων ή μετ' ανθρώπων, οίτινες δεν είναι ούτε το έν ούτε το έτερον, είναι δε φανερόν, ότι μόνον χρηστοί άνθρωποι αγαπώνται διά την ιδίαν αυτών ηθικήν υπόστασιν, διότι οι κακοί δεν ευρίσκουν απόλαυσιν να συναναστρέφωνται αλλήλους, (20) εκτός εάν ωθούνται προς τούτο υπό του συμφέροντος. Και μόνη η φιλία των εναρέτων είναι αδιάβλητος. Διότι δεν πιστεύει ευκόλως κανείς (τας συκοφαντίας) εναντίον ενός ανδρός, προ χρόνου μακρού υπ' αυτών δοκιμασθέντος. Εις την τοιαύτην φιλίαν κυριαρχεί και η πίστις και η βεβαιότης, ότι ο φίλος δεν θ' αδικήση τον φίλον του, και παν ό,τι απαιτεί η αληθινή φιλία. Τουναντίον, (25) εις τα λοιπά είδη της φιλίας ουδέν εμποδίζει να γίνωνται τα τοιαύτα.

Επειδή οι άνθρωποι ονομάζουν φίλους και τους συνδεομένους λόγω αμοιβαίας ωφελείας, καθώς ακριβώς αι πόλεις (διότι αι συμμαχίαι συνάπτονται προφανώς ένεκα του συμφέροντος), ως και τους αγαπώντας αλλήλους διά την απόλαυσιν, καθώς κάμνουν τα παιδιά, όπως θα πρέπει να καλέσωμεν και ημείς φίλους τους τοιούτους ανθρώπους. (30) Τουναντίον θα παρουσιάσωμεν πολλά είδη φιλίας, εν πρώτοις δε και κυρίως την φιλίαν, την υφισταμένην μεταξύ εναρέτων ανθρώπων, εφ' όσον είναι ενάρετοι, τα δε λοιπά είδη της φιλίας, εφ' όσον είναι όμοια προς αυτήν, διότι είναι κανείς φίλος, εφ' όσον πρόκειται περί αποκτήσεως αγαθού τινος ή ομοίου προς αυτό, διότι και το ηδονικόν είναι και αυτό αγαθόν διά τους αγαπώντας τα ηδονικά πράγματα. Αλλά αι δύο αυταί φιλίαι δεν συνδυάζονται, ουδέ συνάπτουν τα ίδια πρόσωπα φιλικούς δεσμούς λόγω συμφέροντος συγχρόνως (35) και απολαύσεως, διότι παν ό,τι συνδέεται ταχέως, δεν εμφανίζεται συχνά συνδυασμένον.

[1157b] Επειδή η φιλία διαιρείται εις τα είδη αυτά, οι μεν φαύλοι θα είναι φίλοι λόγω της απολαύσεως και του συμφέροντος, διότι είναι, ως προς την επιδίωξιν των πραγμάτων τούτων, όμοιοι, οι δε ενάρετοι δι' αυτήν ταύτην την φιλίαν, διότι αγαπώνται ως άνθρωποι αγαθοί. Όθεν οι αγαθοί είναι φίλοι κατά την κυριολεκτικήν σημασίαν της λέξεως, ενώ οι άλλοι είναι τοιούτοι μόνον κατά τύχην (5) και κατ' αναλογίαν προς τους πρώτους.

Όπως δε, ως προς την αρετήν, οι μεν λέγονται αγαθοί καθ' έξιν, οι δε κατ' ενέργειαν, ούτω συμβαίνει καθ' όσον αφορά εις την φιλίαν. Διότι οι μεν συζώντες απολαμβάνουν αλλήλους και παρέχουν ο είς εις τον άλλον αγαθά, οι δε κοιμώμενοι ή χωρισμένοι τοπικώς δεν δεικνύουν μεν εμπράκτως την φιλίαν των, αλλ' είναι διατεθειμένοι (10) να ενεργούν φιλικώς. Διότι ο τοπικός χωρισμός δεν διαλύει απολύτως την φιλίαν, παρά μόνον τας εκδηλώσεις της. Εάν όμως είναι μακροχρόνιος, λησμονείται, ως φαίνεται, και η φιλία, εντεύθεν δε το γνωμικόν:

Η έλλειψις επικοινωνίας διέλυσε πολλούς φιλικούς δεσμούς.

Προς τούτοις φαίνεται, ότι ούτε οι γέροντες ούτε οι στρυφνοί άνθρωποι είναι προσιτοί εις την φιλίαν, (15) διότι η απόλαυσις, την οποίαν παρέχουν, είναι περιωρισμένη, ουδείς δε δύναται να συναναστρέφεται επί χρόνον μακρόν θλιβερούς ή μη ευχαρίστους ανθρώπους. Διότι η φύσις φαίνεται αποφεύγουσα πάρα πολύ το λυπηρόν και επιδιώκουσα το τερπνόν, οι δε φιλικώς προς αλλήλους διακείμενοι, αλλά μη συζώντες, ομοιάζουν μάλλον με ανθρώπους παρέχοντας την εύνοιαν αυτών παρά με φίλους. Διότι τίποτε δεν χαρακτηρίζει την φιλίαν περισσότερον παρά το να συζή κανείς με τους φίλους του. (20) Διότι αν οι ενδεείς έχουν ανάγκην βοηθείας, και αυτοί ακόμη οι ευνοούμενοι της τύχης επιθυμούν την συμβίωσιν, δεδομένου ότι πολύ ολίγον συμφέρει εις αυτούς να ζουν εν απομονώσει. Αλλ' η συμβίωσις είναι δυνατή μόνον μεταξύ προσώπων, άτινα είναι μεταξύ των ευχάριστα και ευρίσκουν εις τα ίδια πράγματα τέρψιν, καθώς δεικνύει τούτο, ως φαίνεται, η μεταξύ εταίρων φιλία.

(25) Η τελειοτάτη φιλία είναι λοιπόν η υφισταμένη μεταξύ εναρέτων ανθρώπων, ως ελέχθη ήδη πολλάκις, διότι φαίνεται, ότι το αξιαγάπητον και το περιπόθητον εκλαμβάνεται ως απολύτως αγαθόν ή τερπνόν, αλλά το άτομον θεωρεί ως τοιούτον ό,τι είναι ευχάριστον εις αυτό, ο δε ενάρετος είναι τοιούτος διά τον ενάρετον και διά τους δυο λόγους.

(30) Η αγάπη (φίλησις) ομοιάζει προς έν αισθησιακόν συναίσθημα (πάθος), η φιλία προς μιαν έξιν. Διότι η αγάπη απευθύνεται και προς άψυχα αντικείμενα, αλλά η αμοιβαία αγάπη (αντιφίλησις) προϋποθέτει ελευθέραν εκλογήν, η δε ελευθέρα εκλογή προέρχεται εκ μιας έξεως. Προς τούτοις, επιθυμεί τις τα αγαθά διά τον αγαπώμενον χάριν αυτού του ιδίου, ωθούμενος εις τούτο ουχί υπό αισθησιακού συναισθήματος, αλλ' υπό έξεως. Ο αγαπών τον φίλον αυτού κατά τον τρόπον τούτον, αγαπά επίσης ό,τι είναι δι' αυτόν αγαθόν, (35) εις τρόπον ώστε αγαπούν και οι δύο το ιδικόν των αγαθόν και ανταποδίδουν τα ίσα με καλήν θέλησιν και με χαράν. Διότι η φιλία, ως λέγεται, είναι ισότης, [1158a] τούτο δε ισχύει ως επί το πολύ διά τους φιλικούς δεσμούς μεταξύ εναρέτων ανθρώπων.