Βέβαια, αν στο σημείο αυτό σταματήσω την ομιλία μου, ξέρω ότι θα δώσω την εντύπωση πως μειώνω την πόλη μας, επειδή οι Θηβαίοι θα εξακολουθήσουν να διατηρούν τις βάσεις τους στις Θεσπιές, στις Πλαταιές και στις άλλες πόλεις που έχουν καταλάβει παραβιάζοντας τις ένορκες συνθήκες, ενώ εμείς θα αποχωρήσουμε, χωρίς να υπάρχει καμία ανάγκη, από τις πόλεις που τώρα κατέχουμε. Αν όμως με ακούσετε προσεκτικά μέχρι το τέλος της ομιλίας μου, νομίζω πως όλοι σας θα καταλογίσετε μεγάλη απερισκεψία και παραφροσύνη σε όσους νομίζουν πως η αδικία είναι πλεονέκτημα και σε όσους κατέχουν με τη βία ξένες πόλεις και δε συλλογίζονται τις συμφορές που προέρχονται από τέτοιου είδους ενέργειες.

Αυτά λοιπόν θα προσπαθήσω να σας εξηγήσω σε όλη μου την ομιλία. Αλλά πρώτα ας μιλήσουμε για την ειρήνη και ας σκεφθούμε τι θα θέλαμε να γίνει στην παρούσα περίσταση. Αν αυτά τα διευθετήσουμε σωστά και με σύνεση, δείχνοντας περίσκεψη κατά την εξέταση του συγκεκριμένου ζητήματος, θα σκεφτούμε καλύτερα και για τα υπόλοιπα.

Θα μας ήταν άραγε αρκετό να κατοχυρώσουμε την ασφάλεια της πόλης, να εξασφαλίσουμε μια ζωή πιο άνετη, να έχουμε μεταξύ μας ομόνοια και τέλος να έχουμε κερδίσει την εκτίμηση των Ελλήνων; Εγώ βέβαια φρονώ πως, αν υπάρχουν αυτά, η πόλη μας θα είναι τελείως ευτυχισμένη. Ο πόλεμος λοιπόν μας έχει στερήσει απ' όλα όσα ανέφερα προηγουμένως· και πιο φτωχούς μας έκανε και πολλούς κινδύνους μας ανάγκασε να υπομένουμε και στους Έλληνες μας έχει διαβάλει και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο.

Αν όμως κάνουμε ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως επιβάλλουν οι όροι της συνθήκης, θα κατοικούμε στην πόλη μας με μεγάλη ασφάλεια, έχοντας απαλλαγεί από πολέμους, κινδύνους και αναταραχές, στις οποίες τώρα όλοι έχουμε περιέλθει· αντίθετα, κάθε μέρα θα γινόμαστε ολοένα και πιο πλούσιοι, απαλλαγμένοι από τους φόρους, τις τριηραρχίες και τις άλλες εισφορές για τον πόλεμο και ασχολούμενοι με την καλλιέργεια των χωραφιών, τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες μας, που έχουν εκλείψει τώρα εξαιτίας του πολέμου.

Θα δούμε την πόλη μας να έχει διπλάσια έσοδα απ' όσα έχει τώρα, να είναι γεμάτη από εμπόρους, επισκέπτες και μετοίκους, απ' τους οποίους έχει ερημώσει. Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους όχι με τη βία αλλά με τη θέλησή τους, και δε θα μας δέχονται μόνο όταν δε διατρέχουμε κανέναν απολύτως κίνδυνο εξαιτίας της δύναμής μας, ενώ, όταν κινδυνεύουμε, θα μας εγκαταλείπουν· αντίθετα, θα συμπεριφέρονται όπως αρμόζει στους αληθινούς συμμάχους και φίλους.

Επιπλέον, όσα τώρα δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω με πόλεμο και μεγάλες δαπάνες, θα τα κερδίσουμε εύκολα μέσω της διπλωματικής οδού. Γιατί μη νομίζετε πως ο Κερσοβλέπτης θα πολεμήσει για τη Χερσόνησο ή ο Φίλιππος για την Αμφίπολη, όταν αντιληφθούν ότι δεν επιθυμούμε κάτι που ανήκει σε άλλους. Τώρα βέβαια δικαιολογημένα φοβούνται να μας έχουν γείτονες, αφού βλέπουν ότι δεν αρκούμαστε σ' αυτά που έχουμε, αλλά πάντα επιθυμούμε όλο και περισσότερα. Αν όμως αλλάξουμε τακτική και αποκτήσουμε καλύτερη υπόληψη, όχι μόνο θα απομακρυνθούν από τις κτήσεις μας, αλλά θα μας παραχωρήσουν και μέρος από τις δικές τους, γιατί θα είναι προς το συμφέρον τους, εξυπηρετώντας τη δύναμη της πόλης μας, να διατηρούν την ασφάλεια του δικού τους βασιλείου.

Και βέβαια θα έχουμε τη δυνατότητα να παραχωρήσουμε τόση έκταση γης απο τη Θράκη, ώστε όχι μόνο εμείς οι ίδιοι να έχουμε άφθονα μέσα επιβίωσης, αλλά και στους Έλληνες, που έχουν ανάγκη και εξαιτίας της φτώχιας περιπλανιούνται εδώ κι εκεί, να μπορούμε να προσφέρουμε ικανοποιητικούς πόρους ζωής. Αφού ο Αθηνόδωρος και ο Καλλίστρατος, ο πρώτος ως απλός πολίτης και ο δεύτερος ως εξόριστος, μπόρεσαν και ίδρυσαν πόλεις, ασφαλώς εμείς, οπουδήποτε αν θελήσουμε, θα μπορέσουμε να καταλάβουμε πολλούς παρόμοιους τόπους. Πρέπει λοιπόν, όσοι έχουν την αξίωση να είναι πρώτοι ανάμεσα στους Έλληνες, να πρωτοστατούν σε τέτοια έργα και όχι στον πόλεμο και στην οργάνωση μισθοφορικού στρατού, πράγματα που συμβαίνει εμείς τώρα να επιθυμούμε.

Για όσα υπόσχονται οι πρέσβεις, αυτά είναι αρκετά και ίσως θα μπορούσε κανείς να προσθέσει ακόμη περισσότερα· έχω τη γνώμη όμως ότι εμείς όχι μόνο πρέπει ν' αποφασίσουμε την ειρήνη και έτσι να λύσουμε τη συνεδρίαση, αλλά επιπλέον να σκεφθούμε πώς θα τη διατηρήσουμε και να μην κάνουμε ό,τι συνηθίζουμε, δηλαδή μετά από λίγο καιρό να εμπλακούμε πάλι στις ίδιες ταραχές, αλλά να βρούμε τρόπο όχι προσωρινής αναβολής αλλά οριστικής απαλλαγής από τις σημερινές μας συμφορές.

Τίποτε όμως από αυτά δεν μπορεί να γίνει, προτού καταλάβετε ότι η ήσυχη ζωή είναι πιο ωφέλιμη και πιο επικερδής από την πολυπραγμοσύνη, η δικαιοσύνη από την αδικία και η φροντίδα των δικών μας πραγμάτων από την επιθυμία των ξένων. Όσο γι' αυτά τα θέματα κανένας ρήτορας δεν τόλμησε ως τώρα να μιλήσει μπροστά σας· εγώ αντίθετα σ' αυτά θ' αφιερώσω το μεγαλύτερο μέρος της ομιλίας μου, γιατί βλέπω ότι η ευτυχία βρίσκεται σ' αυτές τις αρχές και όχι σε όσα τυχαίνει να κάνουμε.

Κατ' ανάγκη βέβαια όποιος επιχειρεί να μιλήσει δημόσια για θέματα έξω από τα συνηθισμένα και θέλει να σας αλλάξει τη γνώμη, θα θίξει πολλά θέματα και θα μιλήσει εκτενέστερα, άλλα υπενθυμίζοντας, άλλα κατακρίνοντας, άλλα επαινώντας και γι' άλλα δίνοντας συμβουλές. Γιατί παρόλ' αυτά με δυσκολία θα μπορούσε κανείς να σας κάνει να σκεφτείτε καλύτερα.

Βέβαια, αν σταματήσω σ' αυτό το σημείο το λόγο μου, ξέρω πως θα φανώ ότι μειώνω την πόλη μας, μια που οι Θηβαίοι από τη μια μεριά θα εξακολουθούν να κατέχουν τις Θεσπιές και τις Πλαταιές και τις άλλες πόλεις που παρά τις ένορκες συνθήκες έχουν καταλάβει, ενώ εμείς, χωρίς να υπάρχει καμιά ανάγκη, θα εγκαταλείψουμε τις πόλεις που συμβαίνει να κατέχουμε. Αν όμως μ' ακούσετε με προσοχή ως το τέλος, πιστεύω πως όλοι σας θα καταλογίσετε πολλήν ανοησία και παραφροσύνη σε κείνους που θεωρούν πως η αδικία είναι πλεονέκτημα και σε κείνους που κατέχουν με τη βία ξένες πόλεις και που δεν υπολογίζουν τις συμφορές που προέρχονται από τέτοιες πράξεις.

Γι' αυτά λοιπόν τα θέματα θα προσπαθήσω με όλο το λόγο μου να σας διαφωτίσω. Και πρώτα ας συζητήσουμε για την ειρήνη και ας σκεφτούμε τι θα κάνουμε στην παρούσα περίσταση. Γιατί αν αυτό το θέμα το αντιμετωπίσουμε σωστά και με φρόνηση (έξυπνα), με αυτό πια σαν βάση θα σκεφτούμε καλύτερα και για τα άλλα. Θα μας είναι άραγε αρκετό, αν και την ασφάλεια της πόλης μας κατοχυρώσουμε και εξασφαλίσουμε μια ζωή ανετώτερη και είμαστε μεταξύ μας αγαπημένοι και έχουμε την υπόληψη των Ελλήνων; Εγώ βέβαια φρονώ πως αν γίνουν αυτά, η πόλη μας θα' ναι απόλυτα ευτυχισμένη. Ο πόλεμος λοιπόν μας στέρησε όλα όσα ανέφερα πιο πριν, γιατί και πιο φτωχούς μας έκανε και μας ανάγκασε να υπομείνουμε πολλούς κινδύνους και μας έχει διαβάλει στα μάτια των Ελλήνων και μας έχει ταλαιπωρήσει με κάθε τρόπο. Αν όμως κάνουμε την ειρήνη και συμπεριφερθούμε όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες, από τη μια θα κατοικούμε την πόλη μας με πολλήν ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και τη διχόνοια, στην οποία τώρα έχουμε περιέλθει, κι από την άλλη κάθε μέρα θα γινόμαστε πιο εύποροι, απαλλαγμένοι πια απ' τις εισφορές και τις τριηραρχίες και τις άλλες λειτουργίες που επιβάλλονται λόγω του πολέμου και ασχολούμενοι χωρίς φόβο με την καλλιέργεια της γης και τη ναυτιλία και τις άλλες εργασίες, που τώρα έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Ακόμη θα δούμε την πόλη να έχει διπλάσια έσοδα από όσα έχει σήμερα και να 'ναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, απ' τους οποίους τώρα έχει ερημωθεί.

Και το σπουδαιότερο, θα έχουμε συμμάχους όλους τους ανθρώπους, όχι με τη βία αλλά με την πειθώ και θα μας υποδέχονται όταν είμαστε ασφαλείς χάρη στη δύναμή μας, αλλά τέτοια θα είναι τα αισθήματα και η συμπεριφορά τους, όπως πρέπει να συμπεριφέρονται οι πραγματικοί σύμμαχοι και φίλοι.

Επιπλέον, όσα τώρα δεν μπορούμε να πάρουμε πίσω με πόλεμο και μεγάλη δαπάνη, θα τα εξασφαλίσουμε εύκολα με πρέσβεις. Γιατί μη νομίζετε πως ο Κερσοβλέπτης θα πολεμήσει για τη Χερσόνησο και ο Φίλιππος για την Αμφίπολη, όταν δουν πως εμείς δεν επιθυμούμε τίποτε από τα ξένα (από τις κτήσεις των άλλων λαών). Τώρα βέβαια δικαιολογημένα φοβούνται να κάνουν την πόλη μας γείτονα της δικής τους επικράτειας, γιατί μας βλέπουν πως δεν είμαστε ευχαριστημένοι με όσα έχουμε αλλά συνέχεια επιθυμούμε περισσότερα, ενώ αν αλλάξουμε συμπεριφορά και αποχτήσουμε καλύτερη υπόληψη, όχι μόνο θα αποσυρθούν από τις κτήσεις τους, αλλά θα μας δώσουν και μέρος από τη χώρα τους, γιατί θα 'χουν συμφέρον, περιποιούμενοι τη δύναμη της πόλης μας, με ασφάλεια να κατέχουν το βασίλειό τους.

Και βέβαια θα μπορέσουμε να χωρίσουμε από τη Θράκη ένα τμήμα αρκετό, ώστε όχι μόνο να έχουμε οι ίδιοι άφθονο πόρο ζωής αλλά και να μπορούμε να παράσχουμε ικανοποιητικούς πόρους ζωής σε όσους Έλληνες έχουν ανάγκη και από τη στέρηση περιπλανιούνται εδώ και κει. Γιατί, αφού ο Αθηνόδωρος και ο Καλλίστρατος, ο πρώτος απλός πολίτης και ο δεύτερος εξόριστος, στάθηκαν ικανοί να ιδρύσουν πόλεις, ασφαλώς εμείς αν το θελήσουμε θα μπορέσουμε να καταλάβουμε τέτοιους τόπους. Και όσοι έχουν την αξίωση να είναι οι πρώτοι ανάμεσα στους Έλληνες οφείλουν να γίνονται ηγέτες τέτοιων έργων περισσότερο παρά αρχηγοί πολέμων και μισθοφορικών στρατευμάτων, τα οποία τώρα εμείς επιθυμούμε.

Για όσα λοιπόν οι πρέσβεις υπόσχονται και αυτά είναι αρκετά και πολλά άλλα ίσως θα μπορούσε κανείς να προσθέσει· φρονώ όμως πως εμείς δεν πρέπει απλώς να ψηφίσουμε την ειρήνη και να φύγουμε από την εκκλησία του δήμου, αλλά επιπλέον να σκεφτούμε πώς θα διατηρήσουμε την ειρήνη και δεν θα κάνουμε εκείνο που συνήθως κάνουμε, δηλαδή ύστερα από ένα μικρό διάλειμμα να περιπέσουμε πάλι στις ίδιες ταραχές, αλλά πώς θα βρούμε όχι αναβολή αλλά έναν τρόπο να απαλλαγούμε απ' τις σημερινές δυστυχίες μας. Τίποτε όμως από αυτά δεν μπορεί να γίνει, προτού πεισθήτε ότι η ησυχία είναι περισσότερο ωφέλιμη και περισσότερο επικερδής από την πολυπραγμοσύνη, η δικαιοσύνη από την αδικία και η φροντίδα για τα δικά μας από την επιθυμία των ξένων πραγμάτων.

Γι' αυτά όμως τα θέματα κανείς ποτέ από τους ρήτορες δεν τόλμησε να μιλήσει μπροστά σας· αντίθετα, εγώ γι' αυτά τα ζητήματα σκοπεύω να αφιερώσω το μεγαλύτερο μέρος του λόγου μου προς σας, γιατί βλέπω πως η ευτυχία εξαρτάται από αυτά και όχι από εκείνα με τα οποία τώρα ασχολούμαστε. Κατ' ανάγκη όμως εκείνος που επιχειρεί να μιλήσει στο λαό για θέματα όχι συνηθισμένα και που θέλει να αλλάξει τις γνώμες σας θα θίξει πολλά ζητήματα και θα μιλήσει εκτενέστερα, άλλα θυμίζοντας, κατακρίνοντας άλλα και γι' άλλα συμβουλεύοντας· γιατί με όλα αυτά δύσκολα θα μπορέσει να σας κάνει να σκεφθείτε καλύτερα.