^[129] Και ας μη νομίσει κανείς πως προκαλώ δυσχέρειες που ανακάλεσα στη μνήμη σας με τόσο σκληρό τρόπο τα γεγονότα αυτά, τη στιγμή μάλιστα που από την αρχή σας δήλωσα πως θα μιλήσω για συνδιαλλαγή. Μίλησα έτσι όχι βέβαια για να διαβάλω την πόλη των Σπαρτιατών μπροστά στους άλλους Έλληνες, αλλά για να αναγκάσω αυτούς τους ίδιους να αλλάξουν νοοτροπία ― μέσα στα πλαίσια φυσικά της δύναμης που έχει ένας λόγος.

^[130] Μα ούτε και είναι δυνατό να αποτρέψεις από σφάλματα ή να κάνεις κάποιον να επιθυμήσει πράξεις διαφορετικές, αν δε θα κατακρίνεις με τρόπο αποφασιστικό την τωρινή κακή διαγωγή του. Κατήγορους πρέπει να θεωρούμε μονάχα όσους επικρίνουν με αυτό τον τρόπο με σκοπό να βλάψουν κάποιον· αντίθετα, αυτούς που μιλούν για το καλό θα πρέπει να τους ονομάζουμε συμβούλους. Και αυτό γιατί τον ίδιο λόγο, όταν δεν ξεκινάει και από την ίδια πρόθεση, δεν πρέπει να τον κρίνουμε και με το ίδιο πνεύμα.

^[131] Άλλωστε έχουμε να τους κατακρίνουμε και για άλλο λόγο ακόμα: Τους γείτονες της χώρας τους τούς αναγκάζουν να είναι είλωτες στην πόλη τους, ενώ τίποτα τέτοιο δε φροντίζουν να πετύχουν για το κοινό συμφέρον των συμμάχων, παρόλο που είναι στο χέρι τους να διαλύσουν την έχθρα τους με εμάς και να αναγκάσουν όλους τους βαρβάρους να γίνουν οι περίοικοι όλης της Ελλάδας. ^[132] Και όμως αυτοί που νιώθουν δίκαιη περηφάνια για τα φυσικά τους προτερήματα και όχι γιατί η τύχη τους τα έφερε όλα βολικά, έχουν υποχρέωση να καταπιάνονται με πράξεις τέτοιες βέβαια, και όχι να ορίζουν τους δασμούς για τους κατοίκους των νησιών, τους ανθρώπους δηλαδή που αξίζουν μόνο να τους λυπούνται: Τους βλέπουν κάθε μέρα που αναγκάζονται να οργώνουν τα βουνά, έτσι που η γη τους είναι στείρα και άγονη, ενώ οι στεριανοί, που έχουν στη διάθεσή τους χωράφια άφθονα και γόνιμα, τα πιο πολλά τα αφήνουν αδούλευτα· μα και από τα λίγα που δουλεύουν αποκομίζουν πλούτη αμέτρητα.

Και ας μη νομίση κανείς ότι είμαι αντίθετος στη συμφιλίωση, επειδή υπενθύμισα όλα αυτά με τρόπο όχι και τόσο λεπτό, μολονότι δήλωσα απ' αρχή ότι θα μιλήσω για συμβιβασμό· διότι δεν έχω εκφραστή γι' αυτήν την κατάσταση με τέτοια λόγια σκοπεύοντας να εκθέσω στους άλλους την πόλη των Λακεδαιμονίων, αλλά για να κάμω αυτούς τους ίδιους, όσο μπορεί να το καταφέρουν τα λόγια, να πάψουν να έχουν αυτόν τον τρόπο σκέψεως. Δεν είναι όμως δυνατόν να αποτρέπη κανείς απ' τα σφάλματα ούτε να πείθη κάποιον να επιθυμή άλλες πράξεις, αν δεν επικρίνη με σθένος την τωρινή του διαγωγή· πρέπει εξάλλου να πιστεύουμε πως κατηγορούν αυτοί που ψέγουν για να βλάψουν, ενώ αυτοί που το κάνουν για να ωφελήσουν απλώς συμβουλεύουν. Γιατί δεν πρέπει να νομίζουμε ότι ένας και ο αυτός λόγος έχει την ίδια σημασία, εάν δεν λέγεται με την ίδια διάθεση. Διότι μπορούμε να κατακρίνουμε τους Λακεδαιμονίους και γι' αυτό ακόμη, για το ότι δηλαδή, ενώ αναγκάζουν τους γείτονές τους να είναι είλωτες στην πόλη τους, δεν κάνουν τίποτα τέτοιο για τη συμμαχική κοινότητα, αν και μπορούν, αφού βάλουν τέρμα στις διαφορές που έχουν με μας, να κάμουν όλους τους βαρβάρους περιοίκους ολόκληρης της Ελλάδας. Και πράγματι, πρέπει όσοι υπερηφανεύονται για τα φυσικά τους πλεονεκτήματα και όχι για την τύχη τέτοια έργα να επιχειρούν να κάνουν περισσότερο παρά να φορολογούν τους νησιώτες, που πρέπει να τους ευσπλαχνίζεται κανείς βλέποντάς τους να αναγκάζωνται να καλλιεργούν τα βουνά εξαιτίας της ελλείψεως του εδάφους, ενώ οι κάτοικοι της ηπειρωτικής Ασίας, επειδή έχουν άφθονα κτήματα, αφήνουν χέρσο το μεγαλύτερο μέρος τους και έχουν αποκτήσει τόσον πλούτο απ' αυτά που εκμεταλλεύονται.