^[51] Για να μη δώσω όμως την εντύπωση πως πελαγοδρομώ σε λεπτομέρειες, ενώ στην αρχή υποσχέθηκα πως θα αναπτύξω όλο το θέμα στη γενική μορφή του, και για να μη φανεί πως πλέκω εγκώμιο στην πόλη μας με όλα τα παραπάνω, γιατί αδυνατώ να την επαινέσω για τα πολεμικά της κατορθώματα, ας πούμε πως τα είπα όλα αυτά για όσους ικανοποιείται το φιλότιμο τους όταν ακούν τέτοια θέματα. Εγώ προσωπικά νομίζω ότι στους προγόνους μας δεν ταιριάζει μικρότερη τιμή για τους πολεμικούς κινδύνους που αντιμετώπισαν από όση για τις άλλες ευεργεσίες που πρόσφεραν στους Έλληνες. ^[52] Δεν ήταν δα ούτε μικροί ούτε ασήμαντοι ούτε και λίγοι οι αγώνες που υπόμειναν· αντίθετα, πολλοί και μεγάλοι και φοβεροί! Άλλοι για να υπερασπίσουν τη δικιά τους χώρα και άλλοι για την ελευθερία των Ελλήνων ― είναι γνωστό πως πάντοτε διέθεταν τη δύναμη της πόλης για το κοινό συμφέρον της Ελλάδας και για την υπεράσπιση Ελλήνων, που δεινοπαθούσαν. ^[53] Γι' αυτό δα και μας κατακρίνουν μερικοί πως τάχα δε σκεφτόμαστε λογικά, αφού είχαμε την ανόητη συνήθεια να βοηθούμε τους αδύνατους ― λες και δε βοηθάνε τέτοια λόγια αυτούς που θέλουν να μας επαινέσουν! Υιοθετήσαμε αυτή την τακτική όχι γιατί δεν ξέρουμε τι ρόλο παίζουν οι ισχυρές συμμαχίες για την ασφάλεια μας· ξέρουμε καλύτερα από τους άλλους τις συνέπειες μιας τέτοιας τακτικής, αλλά το βρίσκουμε πιο έντιμο να υπερασπίζουμε τους πιο αδύναμους ενάντια, στο συμφέρον μας, παρά να συνεργούμε στις αδικίες των ισχυρών, μόνο και μόνο για να εξασφαλίσουμε υλικά κέρδη.

^[54] Ίσως θα ήταν δυνατό να αντιληφθεί κανείς τη νοοτροπία και τη δύναμη της πόλης μας από τις επικλήσεις για βοήθεια που μερικοί μας έκαναν ως τώρα. Αυτές που τώρα τελευταία έγιναν ή ήταν για ασήμαντα ζητήματα θα τις παραλείψω. Όμως πολύ προτού να γίνουν τα Τρωικά ―από εκεί είναι σωστό να αντλούν επιχειρήματα όσοι προβάλλουν δικαιώματα πατροπαράδοτα―, ήρθαν οι γιοι του Ηρακλή και λίγο πριν ο Άδραστος του Ταλαού και βασιλιάς του Άργους. ^[55] Ο τελευταίος απότυχε στην εκστρατεία κατά της Θήβας και δεν είχε τη δύναμη ο ίδιος να σηκώσει και να θάψει τους νεκρούς πολεμιστές του, που είχαν πέσει κάτω από τα τείχη της Καδμείας. Ζήτησε λοιπόν από την πόλη μας να τον συνδράμει σ' αυτή τη συμφορά ―που σε όλους είναι δυνατό να τύχει― και να μην ανεχτεί να μένουν άταφοι οι σκοτωμένοι στους πολέμους, ούτε να καταπατηθεί παλιά συνήθεια και νόμος ιερός πατροπαράδοτος. ^[56] Τα τέκνα πάλι του Ηρακλή, κυνηγημένα από την έχθρα του Ευρυσθέα, άφησαν κατά μέρος τις άλλες πόλεις της Ελλάδας σαν ανίκανες να τους προσφέρουν συνδρομή στη δυστυχία τους και πίστεψαν πως μόνο η δικιά μας ήταν σε θέση να τους παρασταθεί για το καλό που ο πατέρας τους έκανε σε όλη την ανθρωπότητα.

^[57] Από όλα αυτά φαίνεται ολοκάθαρα πως και τα χρόνια εκείνα η πόλη μας είχε τα πρωτεία: Ποιος τάχα θα είχε το κουράγιο να κάνει επικλήσεις για βοήθεια ή σε κατώτερούς του ή στους υποταγμένους σε άλλους και δε θα λογάριαζε τους πιο ισχυρούς; Ακόμα περισσότερο που τα ζητήματά τους δεν είχαν χαρακτήρα ιδιωτικό, αλλά παρουσίαζαν ενδιαφέρον γενικό, και ήταν φυσικό να ασχοληθούν με αυτά μονάχα όσοι διεκδικούσαν το δικαίωμα να κατευθύνουν τις τύχες των Ελλήνων.

^[58] Άλλωστε δε φαίνεται να διαψεύστηκαν οι ελπίδες τους, που τους οδήγησαν να καταφύγουν στους προγόνους μας. Ανάλαβαν, όπως ξέρουμε, από τη μια μεριά τον πόλεμο ενάντια, στους Θηβαίους για να πετύχουν να ενταφιαστούν οι νεκροί, και από την άλλη τα έβαλαν με τη δύναμη του Ευρυσθέα για το χατήρι των παιδιών του Ηρακλή. Έτσι ανάγκασαν με εκστρατεία τους Θηβαίους να παραδώσουν τους νεκρούς στους συγγενείς τους να τους θάψουν· αλλά και το στρατό των Πελοποννησίων, που έκαμε εισβολή στη χώρα μας μαζί με τον Ευρυσθέα, τον καταδίωξαν, τον νίκησαν στη μάχη και έδωσαν γερό χτύπημα στην υπεροψία και τη θρασύτητα εκείνου.

^[59] Και για τα άλλα τους κατορθώματα βέβαια τους θαυμάζουν τους προγόνους μας, όμως φήμη ακόμα μεγαλύτερη απόχτησαν από τις πράξεις τους αυτές. Δεν πέτυχαν δα και μικρό πράγμα: Άλλαξαν τόσο τύχη και στις δυό περιπτώσεις που ανάφερα πιο πάνω, ώστε αυτός που έκρινε σωστό να μας ικετεύσει γύρισε πίσω, αφού πέτυχε όλα όσα ζήτησε, με τη βία, απ' τους εχθρούς του· ο Ευρυσθέας πάλι, που έλπισε για μια στιγμή πως θα μας επιβληθεί με τη βία, πιάστηκε αιχμάλωτος και αναγκάστηκε να πέσει στα πόδια μας ικέτης. ^[60] Αυτός που σε όλη τη ζωή του έδινε εντολές και καταδυνάστευε εκείνον, που ξεπέρασε τη φύση την ανθρώπινη ―ήταν γιος του Δία, μα και σαν άνθρωπος θεϊκιά δύναμη είχε―, όταν έκανε το λάθος να τα βάλει μαζί μας, τόσο ανάποδα του ήρθαν τα πράγματα, ώστε έπεσε στα χέρια των απογόνων του θύματός του και τελείωσε ντροπιασμένος τη ζωή του.

^[51] Για να μη φαίνωμαι όμως πως χάνω τον καιρό μου με μεμονωμένα γεγονότα, ενώ ανακοίνωσα ότι θα μιλήσω για τη γενική κατάσταση, και ότι εγκωμιάζω την πόλη με βάση τα σημεία αυτά, επειδή δεν μπορώ να την επαινέσω για τα πολεμικά της κατορθώματα, ας έχω πει αυτά για εκείνους που ικανοποιούν τη φιλοτιμία τους με τέτοια θέματα, νομίζω όμως πως οι πρόγονοί μας εξαιτίας της πολεμικής τους δράσεως είναι άξιοι ίσης τουλάχιστον τιμής με την τιμή που τους ταιριάζει για τις άλλες ευεργεσίες τους. ^[52] Γιατί δεν έκαμαν αγώνες ούτε μικρούς ούτε ολίγους ούτε ασήμαντους, αλλά πολλούς και φοβερούς και μεγάλους, άλλους για τη δική τους χώρα και άλλους για την ελευθερία των άλλων· διότι ανέκαθεν παρείχαν κοινή την πόλη και βοηθό στους Έλληνες που αδικούνταν κάθε φορά. ^[53] Για το λόγο αυτό ακριβώς φτάνουν μερικοί στο σημείο να μας κατηγορούν, νομίζοντας πως δεν σκεφτόμαστε σωστά, επειδή έχουμε τη συνήθεια να φροντίζουμε τους αδύνατους, λες και δεν είναι η κατηγορία αυτή ίδια με τα λόγια αυτών που έχουν την προθυμία να μας επαινούν. Γιατί δεν πήραμε αυτές τις αποφάσεις πάνω στα ζητήματα αυτά μη ξέροντας πόσο μεγαλύτερη ασφάλεια δίνουν οι πιο ισχυρές συμμαχίες, αλλά, αν και γνωρίζαμε πολύ καλύτερα απ' τους άλλους αυτά που προκύπτουν απ' τις συμμαχίες του είδους αυτού, όμως προτιμήσαμε να βοηθούμε τους πιο αδύνατους, έστω και αντίθετα στο συμφέρο μας, παρά να συμπράττουμε στην αδικία με τους ισχυρούς, για να εξασφαλίσουμε ωφελήματα.

^[54] Θα μπορούσε μάλιστα κανείς να αντιληφθή και τη στάση και τη δύναμη της πόλεώς μας από τις αιτήσεις βοηθείας που μας υπέβαλαν μερικοί μέχρι σήμερα. Θα παραλείψω αυτές που έχουν γίνει τώρα κοντά ή έχουν έρθει για να ζητήσουν ασήμαντα πράγματα. Πολύ πιο πριν απ' τον τρωικό πόλεμο, γιατί από εκεί είναι σωστό να παίρνουν τις αποδείξεις αυτοί που προβάλλουν αξιώσεις για πατροπαράδοτα δικαιώματα, ήρθαν τα παιδιά του Ηρακλή και λίγο πιο μπροστά ο Άδραστος, ο γυιος του Ταλαού, βασιλιάς του Άργους. ^[55] Ο Άδραστος, γιατί είχε κακή τύχη στην εκστρατεία κατά των Θηβών και δεν μπορούσε μόνος του να παραλάβη και να θάψη αυτούς που σκοτώθηκαν κάτω απ' τα τείχη της Καδμείας, είχε την αξίωση να έρθη η πόλη μας βοηθός στις ατυχίες που είναι κοινές σ' όλους τους ανθρώπους και να μην ανέχεται να μένουν άταφοι όσοι φονεύονται στον πόλεμο ούτε να καταλύεται παλιά και πατροπαράδοτη συνήθεια· ^[56] τα παιδιά πάλι του Ηρακλή ήρθαν κατατρεγμένα απ' την έχθρα του Ευρυσθέα και περιφρονώντας τις άλλες πόλεις με την αντίληψη πως δε θα μπορούσαν να τα βοηθήσουν στις συμφορές τους, νομίζοντας ότι η δική μας πόλη είναι η μόνη ικανή να ανταποδώση τη χάρη για τις ευεργεσίες που ο πατέρας τους πρόσφερε σ' όλους τους ανθρώπους. ^[57] Απ' αυτά λοιπόν είναι εύκολο να καταλάβη κανείς ότι και τον καιρό εκείνο η πόλη μας κατείχε θέση ηγεμονική· γιατί ποιος θα τολμούσε να ικετεύη ή τους κατωτέρους του ή τους υποδουλωμένους σε άλλους, αφήνοντας εκείνους που έχουν μεγαλύτερη δύναμη και μάλιστα για υποθέσεις όχι ιδιωτικές, αλλά κοινές και υποθέσεις για τις οποίες ήταν φυσικό να μη φροντίση κανένας άλλος, εκτός απ' αυτούς που έχουν την αξίωση να είναι προστάτες των Ελλήνων. ^[58] Άλλωστε δεν φαίνονται να 'πεσαν έξω στις ελπίδες που τους παρακίνησαν να καταφύγουν στους προγόνους μας. Γιατί οι πατέρες μας σήκωσαν πόλεμο εναντίων των Θηβαίων για χάρη των σκοτωμένων και εναντίον της δυνάμεως του Ευρυσθέα για χάρη των παιδιών του Ηρακλή, και απ' τη μια ανάγκασαν με εκστρατεία τους Θηβαίους να δώσουν τους νεκρούς στους δικούς τους για να τους θάψουν, κι απ' την άλλη ήρθαν εναντίον αυτών που εισέβαλαν μαζί με τον Ευρυσθέα στη χώρα μας, τους νίκησαν σε μάχη κι έβαλαν τέρμα στην υπερηφάνεια του Ευρυσθέα. ^[59] Μολονότι μάλιστα θαυμάζονταν και για τις άλλες τους πράξεις, πήραν ακόμη μεγαλύτερη φήμη απ' αυτά τα κατορθώματα. Άλλαξαν βλέπεις τόσο ριζικά τις τύχες του καθενός απ' αυτούς τους δυο, ώστε κείνος που έκρινε σκόπιμο να μας ικετεύση, αποχώρησε, αφού κατόρθωσε παρά τη θέληση των εχθρών όλα όσα ζήτησε, κι απ' το άλλο μέρος ο Ευρυσθέας, ενώ περίμενε ότι θα επιβληθή με τη βία, αιχμαλωτίστηκε ο ίδιος κι αναγκάστηκε να μας ικετεύση και, ^[60] μολονότι πέρασε όλον τον προηγούμενο καιρό διατάζοντας και κακοποιώντας τον Ηρακλή, που είχε υπεράνθρωπη φύση, που ήταν γυιος του Δία και ενώ ακόμη ήταν άνθρωπος έλαβε θεϊκιά δύναμη, όταν απέτυχε στην εκστρατεία εναντίον μας, τόσο πολύ άλλαξαν γι' αυτόν τα πράγματα, ώστε έπεσε στα χέρια των παιδιών του Ηρακλή και πέθανε κάτω από ελεεινές συνθήκες.