Μτφρ. Α.Μ. Γεωργαντόπουλος, Μ. Πρωτοψάλτης & Ι. Ιωαννίδη–Φαληριώτη. [1939] χ.χ. Ισοκράτης. Λόγοι. ΙΙ, Αρεοπαγιτικός, Ευαγόρας, Ελένη, Πλαταϊκός, Περί του ζεύγους. Εισαγωγή, μετάφραση, σχόλια. Αθήνα: Ζαχαρόπουλος.

Από εκείνα λοιπόν, που ταιριάζουν εις τον Ευαγόραν, νομίζω ότι πολλά παρέλειψα, διότι δεν μου επιτρέπουν αι σωματικές μου δυνάμεις, με τας οποίας θα κατώρθωνα να επεξεργασθώ με περισσοτέραν ακρίβειαν και φιλοπονίαν τούτον τον έπαινον· αλλά και τώρα, σύμφωνα με τας δυνάμεις μου, δεν μένει χωρίς εγκώμιον.

Εγώ δε, ω Νικοκλή, νομίζω ότι και αι εικόνες των σωμάτων είναι βέβαια καλά μνημεία, πολύ όμως μεγαλυτέρας αξίας είναι αι εικόνες των πράξεων και της φρονήσεως, τας οποίας μπορεί κανείς να παρατηρήση μόνον εις τους τεχνικώς συντεταγμένους λόγους. Προτιμώ δε αυτάς τας εικόνας, διότι γνωρίζω, ότι οι τίμιοι άνθρωποι δεν υπερηφανεύονται τόσον διά την σωματικήν ομορφιά, όσον καυχώνται διά τα κατορθώματα και την λογικήν των. Έπειτα, διότι αι μεν εικόνες είναι ανάγκη να είναι πλησίον αυτών μόνον, εις τους οποίους θα στηθούν, ενώ οι λόγοι είναι δυνατόν να εκφωνηθούν εις την Ελλάδα και αφού διαδοθούν, να αγαπώνται (και να συνηθίζωνται) εις τας συναναστροφάς των καλώς σκεπτομένων ανθρώπων, μεταξύ των οποίων είναι προτιμότερον να έχουν υπόληψιν, παρά μεταξύ όλων των άλλων. Ακόμη δε, διότι κανείς δεν ημπορεί να εξομοιώση την φύσιν του σώματος προς τα ζωγραφημένα ή τα καμωμένα από πηλόν, ενώ τους τρόπους και τα διανοήματα, που υπάρχουν μέσα εις τους λόγους, εύκολον είναι να απομιμούνται εκείνοι που προτιμούν να είναι χρηστοί και να μη τεμπελιάζουν.

Δι' αυτά ακριβώς επεχείρησα να γράψω τον λόγον αυτόν, διότι νομίζω, ότι και εις σε και εις τα παιδιά σου και εις τους απογόνους του Ευαγόρα αυτή η προτροπή ημπορεί ν' αποβή σπουδαιοτάτη, εάν κανείς μαζέψη τας αρετάς εκείνου και αφού τας στολίση διά του λόγου, να τας παραδώση εις σας, διά να τας παρατηρήτε και να ασχολήσθε με αυτάς. Διότι τους μεν άλλους παρακινούμεν εις την φιλοσοφίαν με το να επαινώμεν άλλους, διά να ζηλεύουν τους επαινουμένους και να επιθυμούν τα ίδια τα έργα με εκείνους· εγώ δε χρησιμοποιών όχι ξένα παραδείγματα, αλλά οικιακά, προτρέπω εσέ και τους ιδικούς σου και συμβουλεύω να προσέχης, πώς θα μπορέσης να λέγης και να πράττης όχι κατώτερα από οποιονδήποτε εκ των Ελλήνων.

Και να μη νομίζης, ότι σε κατηγορώ, ότι τώρα είσαι αμελής, επειδή πολλές φορές σε συμβουλεύω για τα ίδια. Διότι δεν διαφεύγεις ούτε την ιδικήν μου προσοχήν, ούτε των άλλων, ότι και πρώτος και μόνος από τους βασιλείς, που έχουν πλούτον και απολαύσεις, έχεις επιχειρήσει να φιλοσοφής και να κοπιάζης, ουδέ ότι πολλούς βασιλείς θα κάμης να επιθυμούν αυτάς τας ασχολίας, με το να ζηλέψουν την ιδικήν σου μόρφωσιν, αφού αφήσουν εκείνα, διά τα οποία τώρα χαίρουν πολύ. Αλλ' όμως εγώ, αν και γνωρίζω αυτά εξ ίσου, κάνω και θα κάνω αυτό που κάνουν οι θεαταί εις τους γυμναστικούς αγώνας. Και εκείνοι δηλαδή ενθαρρύνουν από τους δρομείς όχι εκείνους που έχουν μείνει οπίσω, αλλ' εκείνους που διαγωνίζονται διά την νίκην. Λοιπόν δική μου δουλειά και των άλλων φίλων είναι να λέγωμεν και να γράφωμεν τέτοια, διά των οποίων θα σε παρακινώμεν να επιθυμής αυτά, τα οποία και τώρα επιθυμείς. Εις σε δε πρέπει να μη παραλείπης τίποτε, αλλ' όπως τώρα, έτσι και κατά τον υπόλοιπον χρόνον να επιμελήσαι και να εξασκής την ψυχήν σου, πώς θα είσαι άξιος και του πατρός και των άλλων προγόνων. Διότι όλοι πρέπει να εκτιμούν την φρόνησιν, μάλιστα δε σεις, που είσθε κύριοι πάρα πολλών και μεγίστων.

Πρέπει δε να μην αρκήσαι, εάν τώρα είσαι ανώτερος των παρόντων, αλλά να αγανακτής, διότι, ενώ είσαι τέτοιος εις την φύσιν και κατάγεσαι παλαιά μεν από τον Δία, τελευταίως δε από άνδρα τόσον σπουδαίον κατά την αρετήν, δεν θα διαφέρης πολύ και από τους άλλους και από αυτούς, που έχουν το ίδιο αξίωμα με σένα. Εις το χέρι σου είναι να μη αποτύχης εις αυτά· διότι αν επιμένης εις την φιλοσοφίαν και προοδεύης τόσον πολύ, όσον τώρα, γρήγορα θα γίνης τέτοιος, όπως σου πρέπει.

Μτφρ. Κ.Θ. Αραπόπουλος. [1955] 1975. Ισοκράτους Πλαταϊκός, Ευαγόρας. Αρχαίον κείμενον, εισαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις. Αθήνα: Πάπυρος.

Πιστεύω λοιπόν ότι έχω παραλείψει πολλά εκ των αναφερομένων εις τον Ευαγόραν· διότι μου λείπουν αι σωματικαί και πνευματικαί δυνάμεις, με τας οποίας ήθελον επεξεργασθή τον έπαινον τούτον με περισσοτέραν ακρίβειαν και ζήλον· αλλ' όμως και τώρα, όσον εξαρτάται από την δύναμίν μου δεν έμεινε χωρίς επαίνους. Εγώ δε, Νικοκλή, νομίζω ότι είναι καλά μνημεία και του σώματος οι ανδριάντες, αλλά θεωρώ πολύ μεγαλυτέρας αξίας τας εικόνας των πράξεων και της διανοίας, τας οποίας ήθελεν ίδει τις μόνον εις τους τεχνικώς κατεσκευασμένους λόγους. Προκρίνω δε τας εικόνας των πράξεων και της διανοίας, διότι γνωρίζω πρώτον μεν ότι οι καλοί και αγαθοί των ανθρώπων καμαρώνουν όχι τόσον διά το κάλλος του σώματος, όσον διά τας πράξεις των και την διάνοιάν των. Έπειτα γνωρίζω ότι αι εικόνες των σωμάτων είναι αναγκαίον να υπάρχουν μόνον δι' εκείνους, εις την πόλιν των οποίων ήθελον ιδρυθή, οι λόγοι όμως είναι δυνατόν να κυκλοφορούν εις την Ελλάδα, διαδιδόμενοι δε να θαυμάζωνται εις τας συγκεντρώσεις των πεπαιδευμένων, παρά των οποίων είναι καλύτερον να απολαύη κανείς τιμής παρά από όλους τους άλλους. Προς τούτοις γνωρίζω ότι εις μεν τας εικόνας των γλυπτών και ζωγράφων κανείς δεν ήθελε προσαρμόσει εις αυτάς την φύσιν του σώματος, τους τρόπους μας όμως και τα ήθη μας, τα οποία είναι γραμμένα εις τους λόγους, είναι εύκολον να μιμηθούν εκείνοι τουλάχιστον οι οποίοι προτιμούν να μη είναι οκνηροί, αλλά θέλουν να είναι χρηστοί. Διά τους λόγους τούτους προ πάντων επεχείρησα να γράψω τον λόγον τούτον, διότι ενόμιζον ότι αύτη θα ήτο η αρίστη παρόρμησις και διά σε και τα παιδιά σου και τους άλλους απογόνους του Ευαγόρου, εάν δηλαδή τις, συγκεντρώσας τας αρετάς εκείνου και στολίσας αυτάς διά του λόγου, ήθελε παραδώσει αυτάς εις σας διά να τας παρατηρήτε ως εικόνα, να τας αναγιγνώσκετε και τας εφαρμόζετε. Διότι τους μεν άλλους προτρέπομεν προς την αγάπην προς μόρφωσιν, επαινούντες τρίτους, ίνα, ζηλεύοντες τους επαινουμένους, επιθυμούν να μιμηθούν εκείνους, εγώ δε σε και τους ιδικούς σου όχι ξένα παραδείγματα μεταχειριζόμενος αλλά εκ της οικογενείας σου, σε προτρέπω και σε συμβουλεύω πώς θα δυνηθής να πράττης και να λέγης ουχί κατώτερα από κανένα Έλληνα. Και να μη νομίζης ότι σε κατηγορώ ότι τώρα αδιαφορείς, επειδή πολλάκις σε προτρέπω διά τα ίδια πράγματα. Διότι ούτε εμού διαφεύγεις την προσοχήν ούτε των άλλων, ότι πρώτος και μόνος εξ εκείνων, οι οποίοι κατέχουν την απόλυτον εξουσίαν, τα πλούτη και τας απολαύσεις, έχεις επιχειρήσει να σκέπτεσαι και να κοπιάζης, ούτε ότι θα κάμης πολλούς εκ των βασιλέων να ζηλεύσουν την μόρφωσίν σου και να επιθυμήσουν να ζης όπως συ, αφήνοντες κατά μέρος εκείνα διά τα οποία αισθάνονται εξαιρετικήν απόλαυσιν. Αλλ' όμως εγώ, αν και γνωρίζω ταύτα, πράττω εν τούτοις και θα πράξω εκείνο το οποίον πράττουν οι θεαταί εις τους γυμνικούς αγώνας· πράγματι εκείνοι προτρέπουν εκ των δρομέων ουχί εκείνους οι οποίοι έχουν μείνει οπίσω, αλλ' εκείνους οι οποίοι αγωνίζονται διά την νίκην. Ιδικόν μου λοιπόν έργον και των άλλων φίλων είναι να λέγω και γράφω τοιαύτα, διά των οποίων θα σε προτρέψωμεν να επιθυμής εκείνα, τα οποία και τώρα επιθυμείς· συ δε έχεις καθήκον να μη χαλαρώνης τον ζήλον σου καθόλου, αλλ' όπως τώρα και κατά τον υπόλοιπον χρόνον να φροντίζης και να ασκής την ψυχήν σου, πώς θα γίνης άξιος του πατρός σου και των άλλων προγόνων. Εις όλους μεν εκ τούτων αρμόζει να ενδιαφέρωνται πολύ διά την φρόνησιν, προ πάντων δε σεις οι οποίοι είσθε κύριοι των πολυαριθμοτέρων και σοβαρωτέρων συμφερόντων. Πρέπει δε να μη μένης ικανοποιημένος, εάν τώρα είσαι ήδη ανώτερος των συγχρόνων βασιλέων της Κύπρου, αλλά να αγανακτής, εάν, προικισμένος με τοιαύτα προσόντα, καταγόμενος δε παλαιόθεν από τον Δία, προσφάτως δε εξ ανδρός τοιούτου κατά την αρετήν, δεν θα διαφέρης πολύ και από τους άλλους ιδιώτας και από εκείνους οι οποίοι έχουν τα ίδια αξιώματα με σε. Είναι εις την εξουσίαν σου να μη αποτύχης εις την προσπάθειάν σου ταύτην· διότι, αν μένης σταθερός εις την θέλησιν προς μόρφωσιν και τόσον προκόπτης όσον τώρα, ταχέως θα γίνης τοιούτος, οποίος πρέπει να γίνης.