Μπορεί, βέβαια, να παραξενευτεί κανείς και να ρωτήσει τι εννοούμε όταν λέμε ότι ―υποχρεωτικά― δίκαιοι γινόμαστε πράττοντας δίκαιες πράξεις, σώφρονες πράττοντας σώφρονες πράξεις, αφού οι άνθρωποι που πράττουν δίκαιες και σώφρονες πράξεις (20) είναι ήδη δίκαιοι και σώφρονες, ακριβώς όπως είναι ήδη γραμματικοί και μουσικοί όσοι πράττουν τα γραμματικά και τα μουσικά.

Ή μήπως δεν είναι έτσι τα πράγματα ούτε στις τέχνες; Γιατί μπορεί κανείς να κάνει κάτι το γραμματικό και στην τύχη, ή με την υπόδειξη ενός άλλου. Τότε μόνο λοιπόν θα είναι κανείς γραμματικός, όταν α) θα έχει κάνει κάτι γραμματικό και β) θα το έχει κάνει με γραμματικό τρόπο, (25) που πάει να πει: σύμφωνα με τις γραμματικές γνώσεις που έχει μέσα του.

Έπειτα η περίπτωση των τεχνών και η περίπτωση των αρετών δεν είναι ίδιες· γιατί τα προϊόντα των τεχνών την αξία τους την έχουν μέσα τους· είναι αρκετό, επομένως, να παραχθούν έχοντας κάποια ποιότητα· όσα όμως γίνονται σύμφωνα με την τάδε ή την τάδε αρετή, δεν είναι πράξεις δικαιοσύνης ή σωφροσύνης απλώς αν έχουν αυτά ή αυτά τα χαρακτηριστικά, (30) αλλά και αν αυτός που τα πράττει τα πράττει έχοντας κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά: πρώτα πρώτα αν ενεργεί έχοντας ακριβή γνώση· έπειτα αν οι πράξεις του είναι αποτέλεσμα επιλογής και προτίμησης, επιλογής μάλιστα και προτίμησης γι' αυτές καθεαυτές τις πράξεις· τρίτον αν στον τρόπο με τον οποίο ενεργεί εμμένει σταθερά και αμετάβλητα. [1105b] Για την κατοχή, βέβαια, των άλλων τεχνών όλα αυτά δεν λογαριάζονται ως όροι και προϋποθέσεις (μόνος όρος εκεί είναι η γνώση), για των αρετών όμως την κατοχή η γνώση δεν έχει καμία ή, έστω, έχει μικρή μόνο σημασία, ενώ τα υπόλοιπα έχουν όχι μικρή, αλλά τη μέγιστη σημασία: και τα δυο τους είναι το αποτέλεσμα που προκύπτει από το ότι το άτομο πράττει επανειλημμένα δίκαιες και σώφρονες πράξεις.

(5) Οι πράξεις λοιπόν λέγονται δίκαιες και σώφρονες, όταν είναι σαν αυτές που θα έκανε ο δίκαιος ή ο σώφρων άνθρωπος· δίκαιος όμως και σώφρων άνθρωποςδεν είναι αυτός που κάνει τις πράξεις αυτές, αλλά αυτός που τις κάνει και με τον τρόπο που τις κάνουν οι δίκαιοι και οι σώφρονες άνθρωποι. Σωστά λοιπόν λέμε ότι ο άνθρωπος γίνεται δίκαιος από τις επανειλημμένες πράξεις δικαιοσύνης, (10) ή ότι ο άνθρωπος γίνεται σώφρων από τις επανειλημμένες πράξεις σωφροσύνης· άνθρωπος που δεν κάνει επανειλημμένα τις πράξεις αυτές, δεν πρόκειται ποτέ να αποκτήσει αυτές τις αρετές.

Οι περισσότεροι, πάντως, άνθρωποι, αντί να ενεργούν έτσι, βρίσκουν καταφύγιο στις θεωρίες και φαντάζονται ότι φιλοσοφούν, και ότι έτσι θα γίνουν ενάρετοι· στην πραγματικότητα κάνουν ό,τι και οι άρρωστοι, (15) που ακούν με προσοχή τους γιατρούς, δεν εκτελούν όμως καμιά από τις εντολές τους. Όπως λοιπόν και εκείνοι δεν θα ανακτήσουν τη σωματική τους υγεία με μια τέτοιου είδους «θεραπεία», έτσι και αυτοί δεν θα βρουν ποτέ της ψυχής τους την υγεία με τέτοιου είδους φιλοσοφία.

Ίσως όμως ερωτήση κανείς κατά ποίον τρόπον δύναταί τις τα μεν δίκαια πράττων να γίνη δίκαιος, τα δε σώφρονα, σώφρων. Διότι, εάν ασκή κανείς αυτάς τας αρετάς, (20) είναι ήδη δίκαιος και σώφρων, καθώς ακριβώς είναι γραμματικοί και μουσικοί εκείνοι, όσοι εκτελούν τα γραμματικά και τα μουσικά. Ή μήπως τάχα δεν έχει ούτω το πράγμα και όσον ακόμη αφορά τας τέχνας; Πράγματι συμβαίνει, ώστε να κάμη κανείς κάποιαν γραμματικήν παρατήρησιν εκ τύχης και κατά συμβουλήν άλλου. Επομένως τότε μόνον θα είναι κανείς γραμματικός, εάν συγγράψη έργον τι σχετικόν προς την γραμματικήν και κατά την μέθοδόν της, (25) δηλαδή όταν κατέχη αυτός ο ίδιος εν εαυτώ την γραμματικήν επιστήμην. Ιδού ακόμη μια διαφορά μεταξύ των αρετών και των τεχνών. Τα προϊόντα των τεχνών έχουν εις τον εαυτόν των την αξίαν των. Αλλ' εις τας περιπτώσεις της αρετής δεν αρκεί διά την ύπαρξίν των μόνον, (30) όπως ο άνθρωπος ενεργή δικαίως και σωφρόνως. Πρέπει ο ενεργών να γνωρίζη και πώς ενεργεί. Προς τούτοις η ενέργειά του δέον να εκτελήται κατόπιν περιεσκεμμένης αποφάσεως και εν συνειδήσει της εκτελουμένης ενεργείας, και τρίτον να εκτελή την ενέργειάν του με θέλησιν σταθεράν και απαρέγκλιτον. [1105b] Αι περί ων ο λόγος συνθήκαι δεν έχουν σημασίαν ως προς την διακατοχήν των τεχνών, πλην της γνώσεως του σχετικού επαγγέλματος. Όσον όμως αφορά εις την άσκησιν των αρετών, η γνώσις αύτη έχει μικράν ή ουδεμίαν σημασίαν, αλλά τα άλλα έχουν σπουδαιότητα, η οποία δεν πρέπει να παροραθή. Αύτη είναι θεμελιώδης, δεδομένου ότι αι περί ων πρόκειται συνθήκαι δεν αποκτώνται παρά διά συνεχούς ασκήσεως της δικαιοσύνης και (5) της σωφροσύνης. Διότι αι πράξεις των δικαίων και των σωφρόνων χαρακτηρίζονται ως τοιαύται, εφ' όσον εκτελούνται υπό ανθρώπων δικαίων και σωφρόνων. Αλλά δίκαιος και σώφρων δεν είναι ο αρκούμενος εις την εκτέλεσιν των τοιούτων πράξεων, αλλ' εκείνος, όστις τας εκτελεί όπως οι πραγματικοί δίκαιοι και σώφρονες. Όθεν καλώς λέγεται, (10) ότι ο δίκαιος και ο σώφρων γίνονται διά της ασκήσεως της δικαιοσύνης και της σωφροσύνης. Άνευ της τοιαύτης ασκήσεως ουδείς δύναται να γίνη αγαθός. Πλην όμως οι πλείστοι των ανθρώπων δεν πράττουν ταύτα, αλλά, καταφεύγοντες εις επιχειρηματολογίαν, φαντάζονται ότι φιλοσοφούν και ότι δύνανται να γίνουν χρηστοί άνθρωποι, ομοιάζοντες με τους αρρώστους εκείνους, (15) οι οποίοι ακούουν μεν μετά προσοχής τους ιατρούς, αλλά δεν εκτελούν τίποτε εξ εκείνων, τα οποία τους προσδιορίζουν. Ούτε λοιπόν αυτοί θα επανακτήσουν την υγείαν των, εφ' όσον θεραπεύσουν το σώμα των κατά τον τρόπον τούτον, ούτε εκείνοι θα θεραπεύσουν την ψυχήν των ούτω φιλοσοφούντες.